Brexit-deal op de valreep toch binnen handbereik: ‘De sterren staan op één lijn’

Volgens een EU-diplomaat is een overeenkomst over de toekomstige handelsrelatie tussen de Britten en de EU nabij. “Het is een kwestie van dit vandaag of morgen aan te kondigen”, citeert Reuters een bron. Een EU-bron meldde dan weer aan de Britse krant The Guardian dat “de sterren op één lijn zitten”.

De stemming in Brussel lijkt optimistischer dan ooit. Een principeakkoord tussen de onderhandelaars – dat nog moet worden goedgekeurd door de lidstaten, het Europees Parlement en het Britse parlement – zou chaos aan de Brits-Europese grenzen en zware economische ellende vanaf 1 januari op het nippertje voorkomen.

Woensdag spraken Commissievoorzitter Von der Leyen en de Britse premier Johnson intensief per telefoon met elkaar over de Britse viswateren de rechten van Europese vissers om daar te werken. Op tafel lag een EU-voorstel om de Europese vangstquota te verlagen met circa 30 procent, uitgesmeerd over de komende zes jaar. Londen vond dit niet ver genoeg gaan.

Een principeakkoord opent de deur naar de omvangrijkste en meest ambitieuze handelsrelatie ooit die de EU is aangegaan. Britse bedrijven behouden hun ongelimiteerde toegang tot de EU-markt ook al maakt het Verenigd Koninkrijk geen deel meer uit van de EU. Europese vissers zijn verzekerd van toegang tot de Britse wateren al mogen ze daar minder vangen.

Chaos

Diplomaten en EU-ambtenaren voorspellen gooi- en smijtwerk om een eventueel akkoord op 1 januari in te laten gaan. De benodigde goedkeuring door het Europees Parlement voor die tijd is niet meer haalbaar omdat de tekst (ruim 700 pagina’s zonder bijlagen) niet op tijd kan worden beoordeeld en niet in alle EU-talen beschikbaar is. Als de lidstaten en het Britse parlement wel alvast instemmen, kan het handelsakkoord wel ‘onder voorbehoud’ worden ingevoerd.

Maandenlang leek het Kanaal te diep voor een breed handelsakkoord. Londen verwierp de Brusselse eis dat ongehinderde toegang tot de EU-markt (geen importtarieven, geen quota) betekent dat Britse bedrijven niet te ver mogen afwijken van de EU-regels voor staatssteun, milieu en arbeidsomstandigheden. Brussel vreesde anders oneerlijke concurrentie. Uiteindelijk vonden Brussel en Londen elkaar op een compromis waarin het Verenigd Koninkrijk zegt de bestaande EU-standaarden te respecteren. Voor de toekomst beloven de twee partijen dat de wederzijdse regels niet te ver uiteen mogen lopen. Gebeurt dat toch, dan kunnen beide partijen sancties opleggen (tarieven, quota).

Over de visvangst was de EU de vragende partij, voor sommige vissers (vooral de Franse, Nederlandse en Belgische) zijn de Britse wateren van groot belang. Londen maakte de toegang tot die wateren tot de lakmoesproef van haar soevereiniteit wat de onderhandelingen compliceerde. De EU eiste voorspelbaarheid voor de vissector en wees het Britse voorstel voor jaarlijkse quota-onderhandelingen af.

Scheidingsakte

Op 1 februari verliet het Verenigd Koninkrijk na 47 jaar de EU. Op verzoek van Londen kwam er een overgangsperiode tot 1 januari waarin Britse bedrijven nog gewoon toegang hebben tot de Europese markt. Deze overgangsperiode was ook nodig om een handelsakkoord te sluiten voor de periode erna.

Eind vorig jaar ondertekenden Brussel en Londen al de Withdrawal Agreement, de ‘scheidingsakte’. Dit verdrag garandeert de rechten van EU-burgers die voor 1 januari al in het Verenigd Koninkrijk woonden en werkten (en Britten op het vasteland). Ook bepaalt het verdrag hoeveel Londen financieel nog aan de EU is verschuldigd en het regelt dat er geen harde grens komt tussen Ierland en Noord-Ierland (dat met de rest van Groot-Brittannië uit de Unie is vertrokken).