'Betonstop' voor auto's en iedereen eet bio: zo ziet sp.a het groene beleid

1. Iedereen op school en in het rusthuis eet lokaal

Biogroenten zijn momenteel maar al te veel gereserveerd voor een select clubje. Een tikje duur, en vooral voor wie al milieubewust is. De sp.a wil dat radicaal omkeren. De socialisten stellen voor dat scholen, ziekenhuizen en rusthuizen verbonden aan de overheid eten serveren afkomstig van lokale, duurzame productie. Het is een van de voorstellen die worden besproken op het ideologisch congres dat sp.a half maart houdt. Ecologie is er een van de drie grote thema's.

"We moeten weg van de industriële, grootschalige landbouw", zegt Vlaams fractieleider Joris Vandenbroucke. "Iedereen heeft de voorbije maanden kunnen zien wat dat betekent voor het dierenwelzijn." Hij wijst ook op de verspilling. "Heeft het zin dat de fruittelers uit Zuid-Limburg een deel van hun oogst exporteren naar India en de rest vernietigen? En ondertussen voeren we appels in vanuit Nieuw-Zeeland."

De Vereniging voor Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) is niet gekant tegen het idee. "Er zijn al heel wat lokale besturen die daar aandacht voor hebben", zegt directeur Jan Leroy. "Wel moeten we opletten met zoiets verplicht te maken. De markt afschermen kan niet zomaar, gezien de Europese regels. Wat met een Spaanse kweker van biotomaten?"

Raymonda Verdyck, hoofd van het GO!-onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap, heeft andere opmerkingen. "Principieel zijn we hier niet tegen. Maar de kostprijs is een belangrijke factor. Zo kunnen we ook kinderen die het niet breed hebben een gezonde maaltijd aanbieden. Lukt dit ook nog als we alleen met lokale producten werken?"

Vandenbroucke laat zich niet afschrikken. "We moeten het systeem radicaal herdenken. De overheid voert campagnes voor landbouw van bij ons. Dan kan ze maar beter consequent zijn en zelf lokale voeding serveren."

2. Geen nieuwe wegen, wel investeren in deelauto's

Nieuwe rijstroken op de Brusselse ring om de files op te lossen? Daar past de sp.a voor. "Zulke ingrepen werken alleen op korte termijn", zegt Vandenbroucke. "Op lange termijn trekken ze alleen maar nieuwe auto's aan."

Geen geld meer voor nieuwe wegen of de verbreding van bestaande wegen, dus. Sp.a spreekt van een "betonstop voor de auto". Het budget dat zo wordt vrijgemaakt, moet integraal naar openbaar vervoer, fietsinfrastructuur en deelauto's gaan. Vandenbroucke geeft zelf het voorbeeld van de aanleg van nieuwe spitsstroken, waarvoor Vlaams minister Ben Weyts (N-VA) 64 miljoen euro heeft vrijgemaakt. "Dat is bijna net zo veel als er bespaard wordt bij De Lijn: 61 miljoen."

In elke wijk moet er een soort 'mobipunt' komen, waar iemand op de bus kan stappen of een deelfiets kan nemen. Doel is de auto overbodig te maken. "Het bespaart een gezin 400 euro per maand", zegt Vandenbroucke. Tegelijk wil sp.a het fiscale voordeel van de bedrijfswagens afschaffen.

"Dit lijkt me niet echt revolutionair", zegt Kobe Boussauw, docent ruimtelijke planning en mobiliteit aan de VUB. "Voor socialisten hebben collectieve vervoersvormen altijd de voorrang gehad. Dat is nu anders. De dienstverlening bij De Lijn is er bijvoorbeeld de voorbije jaren op achteruitgegaan."

3. Verplicht bedrijven tot vijf jaar garantie

Te veel producten gaan te snel stuk, de oceanen drijven vol afval. Sp.a wil bedrijven daarom verplichten om producten te maken die langer meegaan. De verplichte garantietermijn moet worden opgetrokken. Tot vijf jaar na verkoop moet de fabrikant het product herstellen. Ook moeten bedrijven voor een bepaalde periode wisselstukken klaar houden. Herstellen in plaats van weggooien, moet met ander woorden de norm worden.

Sp.a gaat daarvoor de mosterd halen in Frankrijk, waar al wetten in die richting bestaan. Bedrijven die zich bezondigen aan kunstmatige veroudering kunnen er strafrechtelijk vervolgd worden. Dat de producten zelf duurder zullen worden, is geen probleem voor Vandenbroucke. "Telkens nieuwe spullen kopen is veel kostelijker. Bovendien: de afvalberg kost de gemeenschap veel geld."

"De overheid moet hier een sturende rol spelen", zegt Simon November van consumentenorganisatie Test-Aankoop. "De consument staat te zwak. Maar duurzaamheid echt verplichten lukt nooit. Bedrijven nemen altijd wel een loopje met beloofde termijnen."

En is het ook haalbaar? Minister van Consumentenzaken Kris Peeters (CD&V) heeft al beloofd de garantietermijnen op te trekken, maar krijgt de rest van de regering niet mee. "De industrie weegt blijkbaar nog zwaar op het beleid", zegt November.

4. Niet meer investeren in fossiele brandstoffen

Gesubsidieerde zonnepanelen die door de gegoede middenklasse konden worden geplaatst, zijn in se geen sociale maatregel. De overheid heeft zelf een rol te spelen, vindt sp.a. "Alle overheden samen lenen jaarlijks massaal om investeringen te doen", zegt Vandenbroucke. "Het levert ons een enorme hefboom op om banken tot fundamenteel andere keuzes te dwingen."

Nog zowat 40 miljard euro wordt door Belgische banken belegd in olie, steenkool en gas. Dat geld zou beter in hernieuwbare energie of nieuwe technologieën moeten worden geïnvesteerd.

"Een terechte bekommernis", zegt Mathias Bienstman van Bond Beter Leefmilieu. "Via spaartegoeden en pensioenfondsen investeren heel wat burgers zonder te weten in de opwarming van de aarde. Alleen, in Vlaanderen is dit niet het grote probleem. Er zijn genoeg fondsen om te investeren in nieuwe energie. De knelpunten zijn vooral praktisch. Is ons elektriciteitsnet bijvoorbeeld klaar voor de elektrische auto?"