Alweer verkiezingen in Israël: kan Netanyahu aan de macht blijven?

Voor de derde keer binnen een jaar gaan de Israëliërs naar de stembus. Komt er een eind aan de politieke impasse? En wat kan premier Netanyahu verwachten?

Waarom gaan Israëliërs voor de derde keer binnen een jaar naar de stembus?

Na de verkiezingen van april en september 2019 kon premier Benjamin Netanyahu noch zijn uitdager Benny Gantz een regering vormen die steunt op een meerderheid in de Knesset, het parlement. De rechtse Likoed-partij van Netanyahu behaalde in september 33 zetels (van de 120 in de Knesset), de centrum-rechtse partij Blauw en Wit onder oud-generaal Gantz kreeg één zetel meer. De verkiezingen van vandaag zijn onontkoombaar omdat een derde politicus, oud-minister van Defensie Avigdor Lieberman van de partij Israël Ons Huis, geen van beiden wilde steunen.

Komt er na vandaag een eind aan de politieke impasse?

Dat is twijfelachtig. De peilingen laten wederom een nek-aan-nekrace zien tussen Likoed en Blauw en Wit. Samen met geestverwante partijen slagen ze er – nog steeds volgens de peilingen – weer niet in een regering te vormen. Opnieuw is Lieberman de kingmaker, de man die een coalitie in het zadel kan helpen. Maar net als vorig jaar weigert hij een voorkeur uit te spreken voor Netanyahu of Gantz. Wel zegt Lieberman wat hij níét wil: samenwerken met de partij van de Arabische Israëliërs (die hij als een vijfde colonne ziet), of met ultra-orthodoxe partijen die volgens hem onevenredig veel macht hebben.

Wat is er veranderd sinds de laatste verkiezingen?

In januari werd Netanyahu formeel in staat van beschuldiging gesteld in drie corruptiezaken. Het had geen noemenswaardige invloed op de peilingen. “Veel Israëliërs wantrouwen het rechtssysteem en Netanyahu speelt daar handig op in”, zegt Anshel Pfeffer, auteur van de biografie Bibi (de bijnaam van Netanyahu). De premier, die krachtens de wet ook na de aanklacht in functie kan blijven, heeft de beschuldigingen afgedaan als onzin. Maar hij is er niet in geslaagd een parlementaire meerderheid te vinden die hem immuniteit wil verlenen. De rechtszaak tegen Netanyahu begint over ruim twee weken. De kabinetsformatie, al dan niet onder zijn leiding, is dan hoogstwaarschijnlijk nog in volle gang.

Heeft het recente Midden-Oostenplan van Trump invloed op de verkiezingen?

De Amerikaanse president Trump presenteerde plannen voor hernieuwde vredesonderhandelingen tussen Israël en de Palestijnen in het bijzijn van een glunderende Netanyahu. Het plan leek volgens vriend en vijand op hem geschreven. Palestijnse leiders waren in alle staten. Uitdager Gantz heeft ingestemd met Trumps plan, al had hij eerder twijfel geuit over de daarin voorziene annexatie van (delen van) de bezette Westelijke Jordaanoever. Om zijn rechtse achterban te paaien, kondigde Netanyahu eind februari de uitbreiding van een grote nederzetting bij Jeruzalem aan.

Zijn de verkiezingen al met al ‘meer van hetzelfde’?

Opmerkelijk is de opmars van de Arabische partijen in de peilingen. Waarnemers schrijven die toe aan een onderdeel van Trumps plan: enkele gemeenten met voornamelijk Arabisch-Israëlische inwoners zouden onder Palestijns gezag komen te staan. Het verzet daartegen kan zich vertalen in een hoge opkomst en een recordaantal zetels voor de samenwerkende Arabische partijen.

Een ongewisse factor is sowieso de opkomst. Dagblad The Jerusalem Post schetste het beeld van kiezers die thuisblijven uit angst voor het coronavirus – angst die wordt versterkt door nepnieuws. Een partij kan via sociale media berichten verspreiden over het virus in een gebied waar een andere partij veel aanhang heeft. In elk geval, stelt de krant vast, heeft het virus de juridische perikelen van Netanyahu al van de voorpagina’s verdreven.