Afschaffen opkomstplicht op tafel Vlaamse onderhandelingen

Gisteren kwamen de centrale onderhandelaars voor de nieuwe Vlaamse regering opnieuw samen. De meeste werkgroepen, die elk een deeltje van het toekomstig regeerakkoord voorbereiden, zijn afgerond, en het is nu aan de toppers om de moeilijkere knopen door te hakken. Niet de moeilijkste knoop, maar wel eentje waarover nog met geen woord gerept werd, is het afschaffen van de opkomstplicht. Dat is grotendeels federale materie, maar over de opkomstplicht voor de gemeenteraads- en provincieraadsverkiezingen kan Vlaanderen zelf beslissen.

België is een van de weinige landen ter wereld waar nog opkomstplicht geldt, maar bij elke verkiezing blijft hoe dan ook een kleine 10 procent van de kiezers thuis. Officieel riskeren ze een geldboete van 40 tot 80 euro, maar daar wordt zelden of nooit gevolg aan gegeven. ‘Dan kan je je de vraag stellen of je niet beter naar stemrecht gaat, in plaats van stemplicht’, aldus een onderhandelaar.

N-VA en Open Vld pleiten al jaren voor de afschaffing van de opkomstplicht. CD&V toonde zich steeds een koele minnaar, omdat ze zicht vreest te verliezen op wat een groot deel van het publiek denkt. Veel academici zitten op dezelfde lijn. ‘Zelfs al stemmen mensen ongewenst, dan nog is het belangrijk dat we dat signaal krijgen’, vindt politicoloog Johan Ackaert (UHasselt).

‘Vlaams Belang en sp.a verloren bijna altijd’

Of de regeringspartijen zelf garen spinnen bij het afschaffen van de opkomstplicht? Het is alleszins niet daar dat de klappen vallen. “Uit verschillende onderzoeken, die weliswaar focusten op de parlementsverkiezingen, blijkt dat Groen en meestal ook Open Vld erbij te winnen hebben. Ik vermoed N-VA ook, al zijn er geen metingen meer gebeurd sinds zij een grote partij zijn geworden. De Volksunie was in ieder geval ook een winnaar. Bij CD&V bleef het meestal status-quo. Vlaams Belang en sp.a verloren bijna altijd.”

De afschaffing maakt deel uit van een pakketje van mogelijke ‘verkiezingsmaatregelen’ waaronder ook de lijststem, stemrecht vanaf 16 jaar en de rechtstreekse verkiezing van de burgemeester. Zowel Open Vld als CD&V pleit er al jaren voor om jongeren vanaf 16 jaar stemrecht te geven. N-VA was en is daar nog altijd tegen.