‘6 januari, de bestorming van het Capitool, was een climax, maar ook een cliffhanger’

De strop van de galg die op 6 januari plots voor jouw voeten kwam te liggen, waar is die nu?

“Die ligt nog bij de FBI, net als toen ik vertrok in de zomer. Dat weet ik omdat een journalist van de NBC vorige maand met een ‘onthulling’ kwam, dat die strop in handen van de FBI is. Omdat de galg op veel foto’s staat, is hij een bekend ding geworden.

“Via die journalist heb ik op de Amerikaanse tv mijn verhaal gedaan, met een oproep om de jongen te vinden die het touw lossneed. Het was een best moedige actie van die jongen, als zwarte jongen op een demonstratie met vooral witte mannen. Hij symboliseerde voor mij die andere kant van de Verenigde Staten. Helaas heb ik niets over of van hem gehoord.

“Uiteindelijk komt de strop in het Nationaal Historisch Museum te liggen, maar dat zal nog lang duren. Bij de inauguratie van Biden heb ik hem overgedragen aan een speciaal agent van de FBI. Hij is nu onderdeel van het onderzoek naar die dag. Er is nog veel onbekend over wie die symbolische galg – hij zou niet gewerkt hebben – daar heeft neergezet.”

Volg jij nog wat in de Verenigde Staten gebeurt?

“Niet alles hoor, maar wel de verhalen die nog niet afgelopen zijn. De opstand bij het Capitool was de apotheose van mijn correspondentschap, een historische gebeurtenis. Op zo’n dag doe je kersvers verslag, schrijf je de eerste regels van de geschiedenis, waarbij je het moet doen met wat je op dat moment ziet en weet. Maar daarna blijf ik nieuwsgierig naar wat de precieze toedracht was, en wat de consequenties zullen zijn. Het is een verhaal met een open einde, en eigenlijk ook met een open begin. Ik wil altijd graag weten hoe dingen tot stand komen, wat de oorzaken en gevolgen zijn, dus daar blijf ik nieuwsgierig naar. 6 januari was een climax, maar ook een cliffhanger.

“Er zijn heel goede reconstructies gemaakt over die dag, van bijvoorbeeld The New York Times en The Washington Post. Duidelijk is dat Trump en zijn entourage de formele bevestiging van de verkiezingsuitslag door Mike Pence probeerden te voorkomen, of te vertragen. Maar het exacte verband tussen die pogingen en de bestorming van het Capitool blijft nog onduidelijk. Wat was er georganiseerd, wat gebeurde er spontaan? Wat wist bijvoorbeeld zo’n Roger Stone, een invloedrijke intrigant die op de dag zelf door de stad liep, omringd door een militie van oud-militairen, die fungeerden als lijfwachten? Wat besprak hij met Steve Bannon en Rudy Giuliani en andere randfiguren van Trumps regering in het Willard-hotel, waar ze een soort war room hadden ingericht? Wat wist Trumps stafchef Mark Meadows, en wat wisten de steunpilaren van Trump in het Congres?

“Trump en zijn medewerkers proberen die telefoontjes geheim te houden, maar je hoopt dat zulke dingen ooit naar buiten komen. Veel van die figuren zijn eigenlijk figuranten, maar ze zijn in die vier jaar Trump in het centrum van de macht terechtgekomen. Zij hebben laten zien dat bluf een belangrijke factor is geworden in het Amerikaanse bestel.”

Waarom fascineert die dag jou zo? De Amerikaanse media zelf zijn alweer druk bezig met Bidens worsteling met zijn miljardenplannen.

“Ik denk dat dit moment meer zegt over het land dan de politieke gevechten die nu gevoerd worden in het Witte Huis of het Congres. De uitwas van 6 januari is structureler dan die lijkt. Hij staat voor meer, heeft grotere consequenties. Al is het maar omdat steeds meer Republikeinen het naderhand zijn gaan ontkennen, of onderzoeken hebben gedwarsboomd. Dat maakt het nóg groter, vind ik: er spelen krachten die de behoefte voelen te ontkennen dat er een historische gebeurtenis heeft plaatsgevonden.

“Ook voor mijn correspondentschap is het een belangrijke dag geweest. Ik had al een paar verhalen geschreven over de kans dat het mis zou gaan. Dat hameren op fraude, bij voorbaat de verkiezingsuitslag in twijfel trekken; ik vroeg mij af of het Amerikaanse democratische systeem daartegen bestand was. De jaren daarvoor had ik gemerkt hoe bouwvallig dat eigenlijk in elkaar zit. De grondwet garandeert geen vreedzame machtsoverdracht, maar gaat daarvan uit.

“Als journalist ben je geen waarzegger, maar als er een patroon is van alarmerende tekenen aan de wand, moet je dat wel opschrijven. Toen we in oktober als worstcasescenario een machtsgreep van Trump beschreven, kregen we daar veel commentaar op. Ook binnen de krant zagen sommige mensen het zo’n vaart niet lopen. Maar ik zat dáár, sprak mensen, en zag dat je niet zo veel mensen nodig hebt om een instabiel systeem aan het wankelen te krijgen. Dat zo’n systeem al 200 jaar bestaat, is geen bewijs dat het niet kan omvallen. Misschien heeft niemand het ooit geprobeerd?

“Dan is het, op een wat cynische manier, prettig om gelijk te krijgen. Ik wil mijn werk zo goed mogelijk doen, en je hoopt van elk stuk dat het langer dan een dag houdbaar is. Bovenal wil je niet iemand zijn die onnodig paniek heeft gezaaid.”

Waarom hebben we moeite om te geloven dat een serieus zorgwekkende ontwikkeling bezig is?

“In de psychologie heet dat een normalcy bias, mensen hebben een bepaalde vooringenomenheid dat alles toch wel weer normaal wordt. Meestal klopt dat ook: rampen of excessen vinden vaak niet langdurig plaats. Maar dat betekent niet dat er een garantie is dat het goedkomt.

“Interessant is dat journalisten vaak de neiging hebben om dingen in het begin op te blazen, maar dan heel snel te zeggen: het valt wel mee, over tot de orde van de dag. Dat lijkt tegenstrijdig met onze veronderstelde sensatiezucht, maar als beroepsgroep houden we dingen graag voor een incident: dat is overzichtelijk en al genoeg om een vette kop op te plakken. Hop, door naar het volgende onderwerp. Ik denk dat een incident altijd moet uitdagen om te onderzoeken of er structurele problemen spelen.”

Als de strop eenmaal in de vitrines van het National History Museum hangt, wil je hem dan graag bezoeken?

“Ik heb al tegen die museumdirecteur gezegd: als die tentoonstelling over 6 januari wordt onthuld, willen we erbij zijn. Het lijkt mij een heel goed excuus om terug te gaan, als journalist of toerist. Dan hoop ik dat het verhaal van die Afro-Amerikaanse jongen op het begeleidende bordje staat. Dat lijkt mij mooi voor het museum, voor de Amerikaanse geschiedschrijving, als ze dát verhaal ook kunnen vertellen.”