Waar zijn alle mannen in Moskou gebleven? ‘Ze zijn gewoon kanonnenvoer’

In de hele Russische hoofdstad zijn er merkbaar minder mannen in restaurants, winkels en op sociale bijeenkomsten. Velen van hen zijn opgeroepen om te vechten in Oekraïne. Anderen zijn net gevlucht om de dienstplicht te vermijden.

In de Chop-Chop Barbershop in het centrum van Moskou was het altijd druk op vrijdagmiddag, maar aan het begin van afgelopen weekend was slechts één van de vier stoelen bezet. “Normaal zouden we nu vol zitten, maar ongeveer de helft van onze klanten is weg,” zei de manager, een vrouw genaamd Olya. Veel van de klanten - en ook de helft van de kappers - zijn Rusland ontvlucht om de campagne van president Vladimir Poetin te ontlopen om honderdduizenden mannen te mobiliseren voor de verslappende militaire campagne in Oekraïne.

Veel mannen bleven binnen uit angst een oproep tot dienstplicht te krijgen. Toen Olya afgelopen vrijdag naar haar werk kwam, zag ze de autoriteiten bij elk van de vier uitgangen van het metrostation documenten controleren. Haar vriend, die kapper was in de salon, is ook gevlucht en de scheiding eist zijn tol. “Elke dag is moeilijk”, zegt Olya, die net als de andere geïnterviewde vrouwen haar achternaam niet wil gebruiken uit angst voor vergelding. “Het is moeilijk voor mij om te weten wat ik moet doen. We hebben altijd alles als stel gepland.”

Ze is zeker niet alleen. Hoewel er in een stad met 12 miljoen inwoners nog steeds veel mannen zijn, is hun aanwezigheid merkbaar afgenomen - in restaurants, in de hipstergemeenschap en op sociale bijeenkomsten zoals diners en feestjes. Dat geldt vooral voor de intelligentsia van de stad, die vaak over een besteedbaar inkomen en een paspoort voor buitenlandse reizen beschikt.

Gedeeltelijke mobilisatie

Sommige mannelijke tegenstanders van de invasie in Oekraïne zijn vertrokken toen de oorlog uitbrak; anderen die tegen het Kremlin in het algemeen zijn, zijn gevlucht uit angst voor gevangenneming of onderdrukking. Maar de meeste mannen die de afgelopen weken zijn vertrokken, werden opgeroepen om in het leger te dienen en wilden de dienstplicht ontlopen of waren bang dat Rusland de grenzen zou sluiten nu Poetin de staat van beleg afkondigde.

Niemand weet precies hoeveel mannen zijn vertrokken sinds Poetin zijn “gedeeltelijke mobilisatie” aankondigde, maar honderdduizenden mannen zijn weg. Poetin zei vrijdag dat ten minste 220.000 mannen zijn opgeroepen.

Zeker 200.000 mannen zijn naar buurland Kazachstan gegaan, waar Russen volgens de autoriteiten zonder paspoort naar binnen kunnen. Tienduizenden anderen zijn gevlucht naar Georgië, Armenië, Azerbeidzjan, Israël, Argentinië en West-Europa.

“Ik heb het gevoel dat we nu een land van vrouwen zijn,” zei Stanislava, een 33-jarige fotografe, op een verjaardagsfeest dat vooral door vrouwen werd bijgewoond. “Ik was op zoek naar enkele mannelijke vrienden om me te helpen met het verhuizen van wat meubels, en ik realiseerde me dat ze bijna allemaal vertrokken waren.”

Afscheid

Veel getrouwde vrouwen bleven in Moskou toen hun mannen vluchtten, hetzij nadat zij een povestka - een oproep van de dienstplicht - hadden ontvangen, hetzij voordat er één kon komen.

“Mijn vriendinnen en ik komen samen om wijn te drinken, te praten en elkaar te steunen, om te voelen dat we niet alleen zijn”, zegt Liza (43), wier man, een advocaat van een grote multinational, een paar dagen voordat Poetin de mobilisatie aankondigde een oproep ontving. Hij nam ontslag en vluchtte naar een West-Europees land, maar Liza bleef achter omdat hun dochter naar school gaat en al haar grootouders in Rusland zijn.

Vrouwen van wie de man is opgeroepen hebben vaak een eenzame tijd in het vooruitzicht, maar hun eenzaamheid wordt overschaduwd door de angst dat hun echtgenoot misschien niet levend terugkomt. Vorige week kwamen in een voenkomat, of militair commissariaat, in het noordwesten van Moskou echtgenotes, moeders en kinderen bijeen om afscheid te nemen van hun geliefden die naar het front werden gestuurd.

“Deze mannen zijn als speelgoed in de handen van kinderen,” zei Ekaterina (27), wier man, Vladimir (25), binnen was om zijn rantsoenen op te halen en op het punt stond te worden afgevoerd naar een trainingskamp buiten Moskou. “Ze zijn gewoon kanonnenvoer.” Ze wenste dat hij de dagvaarding had ontlopen, en zei dat het beter voor hem was geweest om een paar jaar in de gevangenis te zitten dan dood naar huis terug te keren.

Lege stripclubs

Terwijl de Moskovieten konden genieten van een hedonistische zomer waarin het leek alsof er niets drastisch was veranderd sinds de invasie in Oekraïne, is de situatie heel anders nu de winter begint en de gevolgen van de oorlog, waaronder sancties, duidelijker worden.

Maandag kondigde de burgemeester van Moskou aan dat de mobilisatie in de hoofdstad officieel was beëindigd. Maar veel bedrijven voelden al een terugval. In de twee weken na de oproep daalde het aantal bestellingen in Moskouse restaurants met 29 procent ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Sberbank, Ruslands grootste kredietverstrekker, sloot alleen al in september 529 filialen, volgens de krant Kommersant.

Veel winkelpanden in de binnenstad staan leeg, met “TE HUUR”-bordjes voor de ramen. Zelfs de grootste luchtvaartmaatschappij van Rusland, Aeroflot, heeft haar kantoor in de chique Petrovka-straat gesloten. Vlakbij zijn de ramen van de winkels waar westerse ontwerpers hun mannequins de hele zomer lang bleven omkleden, eindelijk behangen.

“Het doet me denken aan Athene in 2008, tijdens de financiële crisis,” zei Aleksei Ermilov, de oprichter van Chop-Chop. Ermilov vertelde dat van de zeventig kapperszaken in zijn franchise, die in Moskou en Sint-Petersburg de afwezigheid van mannen het meest voelen. “Deels omdat daar meer mensen de middelen hebben om te vertrekken.”

Lokale media melden dat het bezoek aan een van de grootste stripclubs in Moskou met 60 procent is gedaald en dat er ook minder beveiligers beschikbaar zijn omdat ze ofwel gemobiliseerd ofwel gevlucht zijn.

Beschikbare mannen

Ondertussen zijn de downloads van datingapps aanzienlijk toegenomen in de landen waarheen Russische mannen zijn gevlucht. In Armenië steeg het aantal nieuwe registraties op Mamba, een datingapp, met 135 procent, vertelde een vertegenwoordiger van het bedrijf aan RBK, een Russisch financieel nieuwsblad. In Georgië en Turkije lag het aantal nieuwe downloads boven de 110 procent, terwijl het in Kazachstan met 32 procent steeg.

“Alle redelijke mannen zijn weg,” zei Tatiana, een 36-jarige die in de technologieverkoop werkt, terwijl ze met haar vriendinnen naar een spelletje biljart keek in een vrouwenclub in de trendy Stoleshnikovsteeg. “De datingpool is met minstens 50 procent gekrompen.” In de zomer zat de steeg nog vol met hippe jonge Russen die zich vermaakten. Maar afgelopen zaterdagavond was het relatief leeg. Tatiana zei dat veel van haar klanten waren vertrokken, maar zij plande te blijven. Haar job staat geen werk op afstand toe, en ze zei dat ze haar grote hond niet in een vliegtuig wilde hebben.

Andere Moskovieten zijn daarentegen nog steeds van plan te vertrekken. Een ander lid van de vrouwenclub, Alisa (21) zei dat ze net was afgestudeerd en genoeg geld wilde sparen om Rusland te verlaten zodra haar vriendinnen klaar waren met hun studie. Zodat ze samen een woning in het buitenland konden huren. “Ik zie geen toekomst hier in Rusland, tenminste niet zolang Poetin aan de macht is.”

Voor de mannen die zijn gebleven, is verplaatsen door de stad zenuwslopend geworden. “Ik probeer overal heen te rijden, want op straat en naast de metro kunnen ze dagvaardingen uitdelen,” zei Aleksandr Perepelkin, marketingdirecteur en redacteur van Blueprint, een mode- en cultuurpublicatie.

Perepelkin bleef in Rusland omdat hij zich tegenover zijn meer dan honderd werknemers verplicht voelde het bedrijf draaiende te houden. Maar nu doen zijn kantoren hem denken aan de eerste maanden van de coronapandemie vanwege alle vermiste mensen. Hij en zijn zakenpartners weten niet wat ze moeten doen. “Marketing is het soort zaken dat je in het normale leven doet,” maar niet in oorlogstijd, zei hij in een chique café en co-working space. Het café was bijna geheel gevuld met vrouwen, waaronder een groep die een verjaardag vierde met een cursus bloemschikken.

In de Chop-Chop kapperszaak zei oprichter Ermilov iets soortgelijks. Eind september vertrok hij naar Israël, en nu is hij van plan een bedrijf te openen dat niet fysiek aanwezig is in zijn thuisland en dat “minder blootstaat aan geografische risico’s”. In Rusland spraken de managers van de kapperszaken over een mogelijke uitbreiding van de diensten voor vrouwelijke klanten. “We praten over een heroriëntatie van het bedrijf,” zei Olya, de manager. “Maar het is onmogelijk om nu te plannen, nu de planningshorizon is veranderd naar ongeveer een week.”

© 2022 The New York Times Company