Tussen de luchtalarmen door luidt Oekraïne de noodklok over Russisch winteroffensief

De VS sturen waarschijnlijk Patriots naar Oekraïne, maar te laat om te voorkomen dat Oekraïners deze winter in de kou worden gezet. Ook zijn er zorgen over een nieuw Russisch offensief, misschien al in januari. ‘Alles wat we nu nog hebben, is ons leven.’

“Waarom? Waarom? Waarom jij?”, schreeuwde de moeder, Iryna, terwijl ze haar hoofd met de handen bedekt en schreiend ten hemel hief. Het gebeurde na een Russische raketaanval op een klein gehucht bij Cherson, waar geen Oekraïense militairen waren, alleen wat dorpelingen. Haar zoon, Dmytro Doednyk, lag dood op de drempel van het huis van zijn stiefmoeder, Svitlana Zoebova, die de lunch aan het voorbereiden was voordat – uit het niets – de explosies alles veranderden.

“Zijn laatste woorden waren ‘Mama, hier is een chocoladereep voor jou’”, zei Svitlana tegen The New York Times. “Hij vertrok en de explosie kwam voordat ik de aardappelen in de koekenpan had kunnen doen.”

Het noodlot kan iedere sterveling onverwacht vellen, maar dat eenvoudige Oekraïners zomaar worden weggevaagd, heeft niet zozeer met noodlot te maken als wel met een verwoestende campagne van een bezielde maar in de tijd verdwaalde tsaar die koste wat kost ‘verloren land’ wil heroveren. Dat is van belang, want de ontsteltenis en woede die dit veroorzaakt voeden de vastberadenheid in Oekraïne om, wat er ook gebeurt en wat de paus er ook van vindt, niet te buigen voor Poetin.

In een van de interviews die The Economist deze week hield met de politieke en militaire leiders van Oekraïne, zegt president Zelensky: “Mensen willen geen compromissen sluiten over territorium.” Ook waarschuwt hij dat Poetin zich alleen maar aangemoedigd zal voelen als er wordt toegestaan dat het conflict ‘bevriest’ met Oekraïens land in Russische handen.

Geen stroom, geen water, geen verwarming

Vrijdagochtend werd het geteisterde land voor de tweede keer binnen een week slachtoffer van een grote Russische raket- en droneaanval. Er werden minder raketten onderschept dan eerder in de week, en in verschillende Oekraïense steden vielen de elektriciteit en de watervoorziening uit. “Dus geen stroom, geen water, geen verwarming”, liet Jaroslava Antipina vanuit Kiev weten op sociale media. “Alles wat we nu hebben is ons leven. Het luchtalarm gaat nog steeds af.”

In westerse media kwam het grote Oekraïne-nieuws deze week uit Washington, waar de VS na maandenlange smeekbedes klaar zouden zijn om Patriot-luchtafweersystemen te sturen – en om de honderden Oekraïners die de systemen moeten gaan bedienen versneld op te leiden. Patriots kunnen ballistische raketten neerhalen, iets wat Oekraïne nu niet kan. Maar die opleiding duurt maanden – kostbare tijd die Kiev niet heeft als het wil voorkomen dat Rusland uiteindelijk het hele energienetwerk wegvaagt.

Weinig gehoor in westerse hoofdsteden

De dodelijke Russische raketten leken dat vrijdag te onderstrepen. Nu de winterse kou al is ingetreden, kan worden geconcludeerd dat de Oekraïense noodkreten over de vernietiging van zijn civiele infrastructuur onvoldoende gehoor hebben gevonden in westerse hoofdsteden. Daar lijken regeringen ook al niet druk doende zich voor te bereiden op een nieuwe stroom vluchtelingen.

Naar de redenen voor deze westerse laksheid is het gissen – anders dan dat politici tegen materiële, financiële én politieke grenzen beginnen aan te lopen, of zichzelf ervan hebben overtuigd dat ze dat doen. Oekraïners zijn een gehard en weerbaar volk, maar ze kunnen zich niet onttrekken aan de natuurwetten, inclusief het dodelijke effect van blootstelling aan vrieskou.

Dat weten ook de Oekraïense militaire leiders, die hier worden geciteerd uit The Economist: generaal Valeri Zaloezjni, de hoogste militair van het land, en kolonel-generaal Oleksandr Syrsky, bevelhebber der landstrijdkrachten. “Het lijkt erop dat we op de rand staan”, zegt Zaloezjni over de mogelijkheid dat met nieuwe grote aanvallen het hele elektriciteitsnet bezwijkt. “Dat is als de vrouwen en kinderen van soldaten beginnen te bevriezen. Hoe beïnvloedt dat de gemoedstoestand van de vechters? Kunnen we zonder water, licht en warmte reservetroepen voorbereiden op de strijd?”

Hernieuwde dreiging vanuit Wit-Rusland

Van een jubelstemming over heroverd terrein is bij de generaals niets te merken. Ze maken zich namelijk ook zorgen over een andere dreiging deze winter: een nieuw Russisch offensief, misschien al in januari. Maar wanneer en waar zal dat komen? Al maanden beukt de Russische artillerie in op Bachmoet, een stad die nog steeds in Oekraïense handen is – maar bijna geheel verwoest, en met grote verliezen aan beide zijden.

Tegelijkertijd zijn er de afgelopen tijd ook weer Russische versterkingen naar Wit-Rusland vervoerd en lijkt de dreiging vanuit het noorden dus ook weer toe te nemen. Die indruk wordt versterkt door recente bezoeken van minister van Defensie Sjojgoe en president Poetin aan Minsk. “Ik twijfel er niet aan dat ze Kiev nog eens gaan proberen”, zegt Zaloezjni.

De generaals zien de Russische mobilisatie ook anders dan zoals die in westerse media wordt beschreven – namelijk als een succes. “Een tsaar zegt dat ze ten oorlog moeten trekken en ze trekken ten oorlog.” Zelfs slecht getrainde en slecht gemotiveerde militairen dragen bij aan de Russische oorlogsinspanning. Generaal Syrsky: “De vijand is niet zwak, hij heeft groot potentieel aan mankracht, en dat is een voordeel.” Ook de balans in munitievoorraden en raketten is onzeker, nu Rusland verwoede pogingen doet om nieuwe voorraden aan te boren in Iran.

Zijn deze interviews een rookgordijn, waarachter een nieuw Oekraïens offensief wordt voorbereid? Het zou kunnen, maar zelfs dan lijkt de conclusie gerechtvaardigd dat het besef in westerse steden van de ernst van de situatie achterloopt op de feitelijke ontwikkelingen. Linksom of rechtsom, de Oekraïense generaals zien de komende maanden als ‘beslissend’.