Poetin brengt Europa bijeen, van Turkije tot aan het Verenigd Koninkrijk

De landen van Europa zijn heel verschillend, maar delen een continent en hebben sinds de Russische aanval op Oekraïne dezelfde zorgen: veiligheid en energie. Of je nu een EU-lidstaat bent of niet, de energieprijzen rijzen de pan uit en de Russische agressie heeft de vrede op het continent verstoord.

Vanwege die onderlinge verbondenheid vond donderdag de eerste ontmoeting van de Europese Politieke Gemeenschap (EPG) plaats, op initiatief van de Franse president Macron. De top in Praag benadrukte de eenheid van Europa: alle regeringsleiders waren aanwezig, behalve die van Rusland en Wit-Rusland (en premier Frederiksen van Denemarken, die een cruciaal parlementair debat had). Zo benadrukte de ontmoeting tevens het isolement van de Russische president Poetin. In Praag werd Europa symbolisch in tweeën gedeeld: Poetin tegen de rest.

Nieuwe banden

Vanwege de oorlog in Oekraïne heeft het continent nieuwe vormen van samenwerking nodig. Oekraïne en Moldavië moeten bij Europa worden betrokken, maar zijn nog lang niet rijp voor een volwaardig lidmaatschap van de EU. De EPG is een tussenvorm die belichaamt dat deze landen bij Europa horen. Hetzelfde geldt voor de landen van de westelijke Balkan, zoals Albanië en Noord-Macedonië, wier toetreding tot de EU nog geruime tijd op zich kan laten wachten.

De oorlog in Oekraïne maakt het ook noodzakelijk de banden aan te halen met de belangrijkste landen die niet tot de EU behoren, het Verenigd Koninkrijk en Turkije. De nieuwe Britse premier Truss werd met alle egards ontvangen. Premier Rutte noemde haar ‘heel indrukwekkend’, president Macron vond ‘het heel goed om Liz Truss hier in Praag te hebben’. Frankrijk kondigde een nieuwe, bilaterale agenda met het Verenigd Koninkrijk aan, terwijl Nederland met de Britten wil samenwerken bij het steunen van Oekraïne en het opzetten van energieprojecten in de Noordzee. Na de Brexit zijn de EU en het Verenigd Koninkrijk op weinig amicale wijze uit elkaar gegaan, maar de oorlog drijft ze weer naar elkaar toe. Zoals premier Rutte opmerkte, speelt het Verenigd Koninkrijk een leidende rol in de steun aan Oekraïne. In dit opzicht heeft Europa de Britten hard nodig. Anderzijds is Truss geïnteresseerd in samenwerking met de Europeanen op het gebied van energie.

Aan de andere kant van Europa ligt Turkije, een land dat officieel nog altijd kandidaat-lid is, maar zich onder president Erdogan in autoritaire richting bewoog. Als enige Navo-land weigert het de westerse sancties tegen Rusland uit te voeren. Maar Turkije is een onmisbare strategische partner vanwege zijn geografische ligging, zijn Navo-lidmaatschap en zijn communicatiekanaal met Poetin. Dat Erdogan überhaupt naar Praag kwam was al een diplomatiek succes voor de initiatiefnemers van de EPG.

Nagorno-Karabach

Na afloop van de eerste EPG lieten de Europese leiders weten dat zij tevreden waren. In de marge van de bijeenkomst werd nog een civiele EU-missie naar de grens tussen Armenië en Azerbeidzjan aangekondigd die moet bemiddelen in het conflict over Nagorno-Karabach. Ook praten de leiders van Turkije en Armenië met elkaar, voor het eerst sinds beide landen eind 2021 aankondigden de betrekkingen te willen normaliseren. Natuurlijk sluimerden de tegenstelling onder de ogenschijnlijk kalme oppervlakte. Erdogan beschuldigde Griekenland van leugenachtigheid, op de achtergrond speelde voortdurend de onenigheid over de aanpak van hoge energieprijzen tussen de EU-landen.

Veel concrete resultaten leverde de EPG niet op, maar dat was ook niet de bedoeling. De top maakte duidelijk dat de landen van Europa, EU-lidstaat of niet, elkaar nodig hebben in de strijd tegen Russische agressie en de gevolgen daarvan. Om die onderlinge verbondenheid te benadrukken zal de tweede top van de EPG volgend voorjaar worden gehouden in Chisinau, de hoofdstad van Moldavië dat zich rechtstreeks bedreigd voelt door Poetins imperialisme.