Met apocalyptische taal probeert Poetin in eigen land steun te winnen voor de oorlog

Het Kremlin stookt de oorlogsretoriek op met vergelijkingen tussen de wapenleveringen van het Westen en de Holocaust. Tegelijkertijd worden dissidente stemmen verder gesmoord. Zo hoopt Poetin de geesten rijp te maken voor een nieuw, grootscheeps offensief.

Niet Rusland is de oorlog in Oekraïne begonnen, maar de Oekraïners met steun van het Westen. Dat was de boodschap van de Russische president Poetin eerder deze week bij de viering van het doorbreken van het gruwelijke beleg van Leningrad (nu Sint-Petersburg) door Hitlers troepen, deze maand 79 jaar geleden. Rusland was volgens hem wel gedwongen Oekraïne binnen te vallen ‘om de oorlog te stoppen’.

Poetin greep de herdenking van het bijna drie jaar durende beleg van de stad door de Duitsers aan om de Russen er nog eens van te doordringen dat Rusland, net als toen, bedreigd wordt door de nazi’s, nu in de gedaante van het ‘neonazistische’ bewind dat volgens hem in Kiev aan de macht is.

Met zijn verwijzing naar de blokkade van Leningrad appelleert Poetin aan de emoties die het beleg van de stad nog steeds losmaakt bij de Russen. De blokkade kostte aan ongeveer een miljoen inwoners het leven. Een deel werd het slachtoffer van de Duitse beschietingen, maar de meesten kwamen om van de honger als gevolg van de omsingeling van de stad door Hitlers leger.

De Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov deed er nog een schepje bovenop door een vergelijking te trekken tussen de campagne van het Westen tegen Rusland en de Holocaust. Op zijn eerste persconferentie in het nieuwe jaar zei hij dat de westerse landen via Oekraïne ‘oorlog voeren tegen ons land met hetzelfde doel: de eindoplossing van het Russische vraagstuk’.

Ruslands voortbestaan

De vergelijking met de Holocaust lokte verontwaardigde reacties uit van de VS, Israël en andere landen. Maar de opmerkingen van Poetin en Lavrov passen in de apocalyptische oorlogsretoriek waarmee het Kremlin de steun onder de Russische bevolking voor de oorlog probeert op te krikken: het gaat om het voortbestaan van Rusland.

Die bewering staat op gespannen voet met de moeizame discussies in de westerse landen over de levering van tanks aan Oekraïne, omdat die door Moskou als aanvalswapens worden gezien. De NAVO-landen willen Oekraïne helpen zich te verdedigen en voorkomen dat Poetin nog meer landen op de korrel neemt, maar een conflict met Rusland willen ze absoluut vermijden.

Het is onwaarschijnlijk dat de Russische leiders werkelijk geloven dat het Westen uit is op een confrontatie met Rusland, een land dat over het grootste aantal kernkoppen ter wereld beschikt. De oorlogsretoriek is vooral bedoeld om de Russische bevolking te mobiliseren voor een nieuw, grootscheeps offensief. President Poetin toonde zich bij een bezoek aan een rakettenfabriek bij Sint-Petersburg vastberaden de oorlog koste wat het kost voort te zetten. ‘De overwinning staat vast, daar twijfel ik niet aan’, verzekerde hij de Russen.

Om de weg te effenen voor een nieuwe ronde in de oorlog, zijn de Russische autoriteiten de afgelopen tijd druk bezig geweest de laatste restjes van kritiek op de militaire operatie in Oekraïne te smoren. De ‘gedeeltelijke’ mobilisatie die president Poetin in het najaar afkondigde, leidde tot een uittocht van ruim een half miljoen Russen en een regen van klachten over opgeroepen reservisten die zelf hun uitrusting bij elkaar moesten scharrelen en vaak zonder training direct naar het front werden gestuurd.

Soldatenmoeders

Vooral het Comité van Soldatenmoeders, een organisatie die zich al ruim dertig jaar voor Russische soldaten inzet, liet van zich horen. Om die lastige actiegroep dwars te zitten, hebben de autoriteiten nu enkele concurrerende organisaties van vrouwen en moeders van ‘strijders voor het vaderland’ opgezet. Die staan uiteraard vierkant achter de oorlog.

In een gesprek met een groepje zorgvuldig geselecteerde ‘bezorgde moeders’, zette president Poetin in november alvast de toon voor de Kremlingezinde organisaties. Een van de deelneemsters, die haar zoon had verloren in Oekraïne, troostte hij met de constatering dat hij niet zoals anderen ‘aan de drank of iets dergelijks’ was gestorven. ‘Uw zoon heeft geleefd, hij heeft zijn doel bereikt. En dat betekent dat hij niet vergeefs het leven heeft gelaten.’

Op de staatstelevisie wordt de boodschap uitgedragen dat het een eer is te sterven in de 'speciale militaire operatie’ die Poetin tegen Oekraïne lanceerde. ‘Zoals onze jongens kunnen liefhebben en kunnen sterven, in zo grote aantallen, zonder dat dit erg of verdrietig is, daarin ligt onze kracht’, filosofeerde de bekende acteur en zanger Dmitri Pevtsov in een tv-programma.

Oppositie

Kopstukken van de oppositie die zich tegen de oorlog uitspraken hebben zware straffen gekregen, in het geval van Ilja Jasjin zelfs negen jaar cel. Het resultaat is dat de protesten tegen de oorlog vrijwel geheel zijn verstomd. Tegelijkertijd hebben de autoriteiten zware straffen ingevoerd voor dienstweigeraars en deserteurs. Zij kunnen 10 jaar cel krijgen.

Om een nieuwe uittocht van Russen te voorkomen in het geval van een volgende mobilisatieronde, denken de autoriteiten nu ook aan strafmaatregelen tegen de vertrekkers. Het idee is hun achtergelaten bezittingen verbeurd te verklaren of hun paspoort in te trekken. Dat zou volgens Doema-voorzitter Vjatsjeslav Volodin een passende straf zijn voor dergelijke ‘schurken’ en ‘verraders’.