Live - Zelensky bevestigt begin van Oekraïense tegenaanvallen • Canadese premier Trudeau op bezoek in Kiev

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky heeft bevestigd dat er Oekraïense tegenaanvallen gaande zijn tegen de Russische troepen. "Er vinden offensieve en defensieve acties plaats in Oekraïne", zei Zelensky tijdens een gezamenlijke persconferentie met de Canadese premier Justin Trudeau, die momenteel in Kiev op bezoek is. Details over het offensief wilde Zelensky niet geven.

De afgelopen dagen meldden het gezaghebbende Amerikaanse Institute for the Study of War en meerdere internationale media al dat het verwachte tegenoffensief was begonnen. De Russische president Vladimir Poetin sprak gisteravond over de start van het Oekraïense tegenoffensief, maar zei ook dat de aanval tot dusver onsuccesvol was. Zelensky zei vandaag juist dat de hoogste Oekraïense generaals opgewekt waren.

Tot dusver lijkt de frontlinie in het zuiden van Oekraïne het zwaartepunt in de gevechten te vormen. Maandag viel Oekraïne aan ten westen van het plaatsje Voehledar. Donderdag en vrijdag kwamen meldingen van intensieve gevechten ten zuiden van Orichiv. Op deze plek zijn ook westerse tanks ingezet. Van significante Oekraïense terreinwinst lijkt nog geen sprake.

Pepijn de Lange

Oekraïne zegt gebied te hebben bevrijd bij de oostelijke stad Bachmoet. Het Oekraïense leger heeft het Russische leger op verscheidene posities bij de stad tot 1,4 kilometer teruggedreven, aldus een woordvoerder van de Oekraïense strijdkrachten.

De Oekraïense aanvallen bij Bachmoet maken deel uit van het tegenoffensief dat de afgelopen dagen op gang is gekomen. Op tal van plekken langs het front vinden zware gevechten plaats, meldt zowel Rusland als Oekraïne. Militair analisten zeggen dat het te vroeg is voor een eerste evaluatie van het offensief.

Tom Vennink

De Canadese premier Justin Trudeau is in Kiev om zijn steun aan Oekraïne te betuigen. Zijn bezoek aan de Oekraïense hoofdstad was niet vantevoren aangekondigd. Trudeau bezocht vanochtend onder meer een gedenkplaats in het centrum van Kiev. De Canadese premier wordt vergezeld door zijn vicepremier Chrystia Freeland, die Oekraïens spreekt.

Canada, dat sinds de oprichting lid is van de NAVO, heeft Oekraïne tijdens de huidige Russische invasie zowel financieel als militair bijgestaan. Het Noord-Amerikaanse land herbergt een van de grootste Oekraïense diaspora’s wereldwijd: naar schatting leven bijna 1,5 miljoen Oekraïners in Canada. De eerste Oekraïense immigranten, voornamelijk boeren en arbeiders, arriveerden aan het eind van de 19de eeuw in Canada.

Pepijn de Lange

Duits bondskanselier Olaf Scholz zegt dat hij contact wil houden met Russisch president Vladimir Poetin en hem "binnenkort" wil spreken. Dat heeft de Duitse regeringsleider verklaard op het 38e Congres van de Duitse Protestantse Kerk in de zuidelijke stad Neurenberg.

Scholz verklaarde dat hij Poetin sprak, kort nadat de Russische machthebber vijftien maanden geleden het bevel had gegeven voor de militaire invasie van Oekraïne. "Ik heb de intentie om dat binnenkort opnieuw te doen", dixit Scholz.

Hij voegde eraan toe dat een van de voorwaarden voor "eerlijke vrede" de terugtrekking van de Russische troepen is. "Dat is wat begrepen dient te worden."

Tijdens zijn discours weerklok meermaals "onderhandel" vanuit het publiek. Scholz riep hen toe: "Onderhandelen is ok. De vraag is, wie onderhandelt met wie en waarover."

Scholz had eerder de visie van Berlijn over de oorlog uit de doeken gedaan. Een escalatie moet vermeden worden, klonk het.

Het stuwmeer op de rivier Dnjepr heeft na de instorting van de stuwdam van Nova Kachovka volgens de Oekraïense diensten intussen meer dan een derde van de hoogwaterstand van het voorjaar verloren.

Zaterdag rond 12 uur is er ter hoogte van de stad Nikopol sprake van een daling van de waterstand tot 10,2 meter, stelt het Oekraïense staatsbedrijf dat instaat voor het beheer van de dam via berichtendienst Telegram. De waterkrachtcentrale werkt volgens Ukrhydroenergo momenteel op halve kracht.

Voorts zegt het bedrijf dat er op de bovenloop van de Dnjepr nu meer water opgestuwd wordt om in de zomer nog stroom te kunnen produceren. Aan de Dnjepr, Europa's op twee na grootste rivier, wordt op zes verschillende plaatsen stroom geproduceerd.

De dam is in de nacht van maandag op dinsdag ingestort. Nadien kwamen grote delen van de regio Cherson onder water te staan, zowel op de rechteroever die nog in handen is van Kiev, als de linkeroever waar Rusland de plak zwaait. Oekraïne en het westen beschuldigen Rusland van de instorting van de dam, Moskou geeft Kiev de schuld.

Bij een Russische drone-aanval in de Zuid-Oekraïense stad Odesa zijn afgelopen nacht drie burgers om het leven gekomen. Volgens het Oekraïense leger kwamen resten van een neergehaalde drone terecht op een flat, waarna een grote brand ontstond. 27 mensen, onder wie drie kinderen raakten gewond.

Het Russische leger heeft de afgelopen weken het aantal luchtaanvallen op Oekraïense steden flink opgevoerd. Hoewel de Oekraïense luchtafweer het merendeel van deze aanvallen afslaat, richten vallende brokstukken dikwijls schade aan. Zo ging het ook bij de aanval op Odesa van afgelopen nacht. Oekraïne haalde naar eigen zeggen alle acht drones en twee kruisraketten uit de lucht.

Pepijn de Lange

Het langverwachte Oekraïense tegenoffensief schakelt een versnelling hoger. De troepen proberen op drie plaatsen door de Russische defensielinie te breken, al houdt Kiev zijn grootste aanvalsbrigades nog even achter de hand. ‘Nog voor de NAVO-top op 11 juli wil Oekraïne successen boeken.’

Lees het volledige artikel hier. 

Kort na de sabotage van de Nord Stream-pijpleidingen eind september, kreeg de Belgische militaire inlichtingendienst daarover informatie van de Amerikaanse CIA. Die wees op de vermoedelijke rol van Oekraïne bij de sabotage. Dat schrijft ‘De Tijd’ zaterdag op basis van welingelichte bronnen.

Het illustreert volgens de krant hoe de westerse inlichtingendiensten, inclusief de Belgische, al maandenlang op de hoogte zijn dat Oekraïne vermoedelijk zelf de hand heeft in een van de brutaalste en gevaarlijke aanslagen op de Europese energie-infrastructuur.

Dat had de alliantie met Oekraïne onder hoogspanning kunnen zetten. Zeker omdat Duitsland vóór de invasie zo afhankelijk was van Russisch aardgas en zowel het Franse Engie, de Nederlandse Gasunie als het Duitse Wintershall samen met het Russische Gazprom investeerden in Nord Stream 1.

Minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS) geeft geen commentaar. “Wij communiceren niet over het werk van onze inlichtingendienst en de contacten die onze inlichtingendienst heeft met partnerdiensten”, zegt haar woordvoerder.

Volgens de Verenigde Staten krijgt Rusland materialen van Iran die nodig zijn voor de bouw van een dronefabriek. De fabriek zou begin volgend jaar operationeel kunnen zijn. Dat heeft een woordvoerder van het Witte Huis vrijdag gezegd. "We zijn bezorgd dat Rusland met Iran samenwerkt om Iraanse drones in Rusland te gaan bouwen."

De geplande locatie is volgens het Witte Huis in de regio Tatarstan, zo'n 800 kilometer ten oosten van Moskou. Het Witte Huis stelt ook dat Rusland honderden drones van Iran heeft gekregen die het gebruikt om Oekraïne aan te vallen. De drones werden gebouwd in Iran en verscheept via de Kaspische Zee.

Rusland ontvangt niet alleen drones, volgens de woordvoerder helpt Rusland ook Iran: "Rusland heeft Iran ongekende samenwerking op het gebied van defensie aangeboden, onder meer op het gebied van raketten, elektronica en luchtverdediging."

Het Witte Huis noemt de levering van drones een schending van de regels van de Verenigde Naties en willen de VS de twee landen ter verantwoording roepen. Iran heeft toegegeven drones naar Rusland verscheept te hebben, maar dat zou voor de Russische invasie van Oekraïne zijn geweest, zo stelt het. Moskou ontkent het gebruik van Iraanse drones in Oekraïne.

De Belgische regering gaat via B-FAST basisbenodigdheden, generatoren en medisch materiaal naar Oekraïne sturen om het land bij te staan na de dambreuk van Nova Kachovka. Dat heeft de FOD Buitenlandse Zaken vrijdag bekendgemaakt.

Het gaat specifiek over tenten, matrassen, slaapzakken, jerrycans en hygiënekits ter waarde van 350.000 euro. Daarnaast wordt via de FOD Volksgezondheid ook nog eens medisch materiaal (geneesmiddelen, medische producten en opslagtanks voor drinkwater) ter waarde van 1,6 miljoen euro ter beschikking gesteld. Defensie levert daarbovenop ook nog gevriesdroogde maaltijden.

Voorts stuurt B-FAST, in overleg met minister van Energie Tinne Van der Straeten, ook nog generatoren ter waarde van 1,5 miljoen euro naar de getroffen gebieden om er de noden aan stroom te verhelpen die door de overstromingen werden veroorzaakt.

Ten slotte gaat er van het eerder aangekondigde humanitaire steunpakket voor Oekraïne van 24 miljoen euro 7 miljoen naar het humanitaire fonds voor Oekraïne van de Verenigde Naties. Dit om actoren ter plekke in staat te stellen sneller te reageren op onvoorziene omstandigheden.

De Verenigde Naties willen meer onderzoek naar het instorten van de Kachovka-dam in het zuiden van Oekraïne om vast te stellen wat er is gebeurd. "De omstandigheden van het incident zijn vooralsnog te onduidelijk", stelt woordvoerder Jeremy Laurence van het mensenrechtenbureau van de VN. Volgens de woordvoerder is het nog te vroeg om te spreken van een oorlogsmisdaad.

"We herhalen onze oproep om een onafhankelijk, onpartijdig en transparant onderzoek in te stellen", zegt Laurence. Verzoeken van de VN aan Moskou om in door Rusland bezet gebied rond de dam onderzoek te doen worden volgens Laurence herhaaldelijk afgewezen. Verschillende landen hebben al gezegd dat de opzettelijke verwoesting van de dam een oorlogsmisdaad zou zijn. Veel bondgenoten van Oekraïne wijzen Rusland als dader aan. 

Rusland heeft elf krijgsgevangenen uitgeleverd aan Hongarije. Het gaat om Oekraïners die etnisch van Hongaarse afkomst zijn. Dat heeft de Hongaarse vicepremier Zsolt Semjen vrijdag bevestigd. Kiev reageert positief op de vrijlating, maar was vooraf niet op de hoogte.

De uitlevering gebeurde "in het kader van de samenwerking tussen de kerken en op verzoek van de Hongaarse zijde". Dat verklaart de Russische orthodoxe kerk, die naar eigen zeggen betrokken was bij de onderhandelingen.

"Het was mijn menselijke en patriottische plicht," vertelde Semjen over de afhandeling van de overdracht. Als plaatsvervanger van premier Viktor Orban is hij ook verantwoordelijk voor kerkzaken. Semjen weigert details te geven "om de belangen van de betrokken mensen te beschermen".

Onder Orban staat de Russische orthodoxe kerk al lang sterk in Hongarije. Het land blokkeert Europese initiatieven tegen de leider van de kerk, Kirill. Over het algemeen vaart Orban een Moskou-vriendelijke koers. Boedapest steunt de EU-sancties tegen Rusland slechts gedeeltelijk onder voorbehoud of werpt obstakels op bij het opleggen ervan.

In de West-Oekraïense regio Transkarpatië leven ongeveer 150.000 etnische Hongaren. Als Oekraïense burgers worden ze net als andere Oekraïners ingelijfd bij de Oekraïense strijdkrachten. Voor de Eerste Wereldoorlog viel een deel van Transkarpatië onder bevel van Boedapest.

De Verenigde Staten hebben vrijdag een nieuw pakket van militaire hulp voor Oekraïne aangekondigd, dat ongeveer 2 miljard dollar bedraagt en vooral uit luchtafweer en munitie bestaat.

Het gaat volgens de Amerikaanse krijgsmacht in ieder geval om munitie voor Patriot- en HAWK-luchtafweer, artillerie en Puma-drones. Ook krijgt Oekraïne ondersteuning in de vorm van training en onderhoud.

Washington geldt als een van de nauwste bondgenoten van Oekraïne. Volgens cijfers van het Pentagon hebben de VS sinds het begin van de oorlog militaire steun ter waarde van 39,7 miljard dollar (36,9 miljard euro) aan Kiev verstrekt en/of toegezegd.

De Russische president Vladimir Poetin zegt dat Oekraïne begonnen is met een groot offensief tegen het Russische leger. Maar volgens Poetin zijn ze er nog niet in geslaagd hun doelen te bereiken, ondanks zware gevechten in de afgelopen drie dagen. 

De Oekraïense strijdkrachten laten zo min mogelijk los over het offensief en willen dus ook niet bevestigen dat het is begonnen. Volgens Poetin is dat wel zo.

"We kunnen met zekerheid zeggen dat dit offensief is begonnen. Dat blijkt uit het gebruik van strategische reserves van het Oekraïense leger," vertelde Poetin aan Russische verslaggevers in Sotsji. "De Oekraïense troepen zijn er op geen enkel slagveld in geslaagd om hun doelen te bereiken." 

Poetin zegt nog dat de gevechten de laatste drie dagen erg intens waren, maar dat "de vijand in geen van de gevechten succes had." De Oekraïners zouden "aanzienlijke verliezen" hebben geleden in de laatste dagen.

Of die informatie klopt, is nog niet duidelijk. De verklaringen kunnen niet onafhankelijk geverifieerd worden en vanuit Kiev - dat eerder al had aangegeven dat het geen commentaar zou geven aan het begin zijn offensief - blijft het voorlopig stil.

Norsar, het Noorse instituut voor seismologie, heeft dinsdag een "explosie" waargenomen in het Oekraïense Kakhovka, vlak voor daar een stuwdam werd verwoest. Dat heeft een van de verantwoordelijken van het instituut vrijdag gezegd.

"We zijn zeker dat er een explosie heeft plaatsgevonden", zegt Ben Dando van Norsar. De waarneming gebeurde om 2 uur 54 plaatselijke tijd, vanuit het Bukovina-meetstation in Roemenië, zo'n 620 km van de dam. De coördinaten kloppen. Uit de meting blijkt dat de ontploffing een kracht "tussen 1 en 2" had. "Dat is geen zwakke explosie", aldus Dando.

Hoewel de oorzaak van de explosie nog onbekend is, ontkracht de waarneming ervan de Russische theorie over de instorting. Moskou beweert dat de dam het heeft begeven vanwege schade opgelopen tijdens Oekraïense bombardementen in de voorgaande maanden. Josep Borrell, de hoge vertegenwoordiger voor het Europese buitenlands beleid, heeft vrijdag gezegd dat alles richting Rusland wijst.

Oekraïense soldaten hebben bij hun offensief in de provincie Zaporizja een Leopard 2-tank en vier Bradley-infanteriegevechtsvoertuigen achtergelaten. De Leopard en drie van de Bradleys zijn beschadigd. Dat blijkt uit een foto, verspreid door Russische militaire bloggers en geverifieerd door westerse bronnen. Het is het eerste geverifieerde verlies van een Leopard-tank in Oekraïne.

Oekraïne voert de afgelopen dagen hevige aanvallen uit in Zaporizja, en zet daarbij ook westers materieel in. Bij een dergelijk offensief is het te verwachten dat voertuigen beschadigd raken en achtergelaten moeten worden.

Afgelopen dinsdag zei het Russische ministerie van Defensie ook al dat Oekraïense Leopards waren vernietigd, maar dat bleek om tractoren te gaan.

Maarten Albers

De federale regering koopt voor 32,4 miljoen euro aan munitie voor het Oekraïense leger. Dat heeft de ministerraad vrijdag beslist, meldt minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS).

Het gaat om 105mm-munitie die wordt aangekocht bij de Belgische industrie en "zo snel als mogelijk" zal worden geleverd. De aankoop maakt deel uit van het veertiende militaire steunpakket aan Oekraïne.

In totaal leverde Defensie al voor 306 miljoen euro aan Oekraïne, zowel in de vorm van dodelijke wapens als niet-dodelijke steun, waarvan 41 miljoen euro aan brandstof. Daarnaast heeft het Belgische leger al meer dan 700 Oekraïense militairen opgeleid. Defensie zal binnen een coalitie met onder meer Denemarken en België ook Oekraïense piloten opleiden om met F-16-gevechtsvliegtuigen te kunnen vliegen.

Door Russische beschietingen zijn twee werknemers van een ziekenhuis in Hoeljajpole, in de buurt van Zaporizja, om het leven gekomen. Dat zegt de Oekraïense topfunctionaris Andriy Jermak op Telegram. Nog twee mensen raakten gewond. Op een bijgevoegde foto is een gebouw met een verwoeste gevel te zien.

Verschillende Amerikaanse media stellen op basis van bronnen binnen de Oekraïense strijdkrachten dat het langverwachte tegenoffensief is begonnen. Met name in de regio van Zaporizja zouden de aanvallen op Russische posities zijn opgevoerd. Kiev laat niets los over een tegenoffensief.

Ook volgens Rusland is Oekraïne met het tegenoffensief begonnen. Het Russische leger zegt meerdere aanvallen te hebben afgeslagen langs het zuidelijke front. Oekraïne zou het Russische leger hebben aangevallen in Zaporizja en het zuiden van Donetsk.

Alles wijst erop dat Rusland de stuwdam van Nova Kachovka heeft vernield. Dat heeft Josep Borrell, de hoge vertegenwoordiger voor het Europese buitenlands beleid, vrijdag gezegd. Zowel Moskou als Kiev ontkennen enige schuld.

"De dam is niet gebombardeerd. Hij is verwoest door explosieven die in de buurt van de turbines werden geïnstalleerd. Die zone is onder Russische controle", zei Borrell op de Spaanse televisie.

"Ik was niet ter plaatse om na te gaan wie het heeft gedaan. Maar alles wijst erop", aldus Borrell. "Dit heeft plaatsgevonden in een gebied onder Russische controle, het had moeilijk iemand anders kunnen zijn."

Zowel Rusland als Oekraïne beschuldigen elkaar van de vernietiging van de dam. Moskou heeft donderdag voor het Internationaal Gerechtshof in het Nederlandse Den Haag de beschuldiging herhaald dat Kiev de dam vernield heeft met "massale" artillerieaanvallen".

De vernieling van de dam heeft overstromingen veroorzaakt in grote gebieden van Oekraïne. Zeker dertien mensen kwamen al om het leven en 6.000 anderen zijn geëvacueerd.

Rusland gaat volgende maand tactische kernwapens installeren in Wit-Rusland. Dat heeft Russisch president Vladimir Poetin gezegd tijdens een ontmoeting met zijn Wit-Russische ambtsgenoot Aleksander Loekasjenko tijdens een ontmoeting in de Russische stad Sotsji.

De faciliteiten daarvoor zullen klaar zijn op 7 en 8 juli, zou Poetin volgens een mededeling van het Kremlin gezegd hebben. "Dus alles gaat volgens plan, alles is stabiel."

Eerder hadden Poetin en Loekasjenko al een akkoord om Russische kernraketten te plaatsen op het grondgebied van Wit-Rusland, een nauwe bondgenoot van Moskou. De raketten zullen wel onder Russisch bevel blijven.

Zweden, dat momenteel wacht op een toetreding tot de NAVO, is bereid om al tijdelijke basissen van de westerse defensiealliantie op zijn grondgebied toe te laten. Dat zeggen premier Ulf Kristersson en defensieminister Pål Jonson in een gezamenlijke verklaring.

"De regering heeft besloten dat de Zweedse strijdkrachten voorbereidingen mogen treffen met de NAVO en NAVO-landen om toekomstige gezamenlijke operaties mogelijk te maken", luidt het in de verklaring. "Deze voorbereidingen zouden kunnen bestaan uit het tijdelijk baseren van buitenlands materieel en personeel op het Zweedse grondgebied. De beslissing stuurt een duidelijk signaal naar Rusland en versterkt de defensie van Zweden."

Al sinds juni 2022 heeft Zweden officieel de status van 'genodigde' bij de NAVO. Het Scandinavische land wil als gevolg van de Russische invasie van Oekraïne in februari vorig jaar, toetreden tot de verdragsorganisatie. Zowel Zweden als Rusland grenst aan de Oostzee en een NAVO-aanwezigheid zou geruststellend werken voor Stockholm.

Om lid te worden van de NAVO moeten alle lidstaten van de verdragsorganisatie de toetredingsprotocollen van Zweden ratificeren. Hongarije en Turkije deden dat echter nog niet. Met name Ankara ligt dwars: het beschuldigt Zweden ervan onderdak te bieden aan Koerdische terroristen.

Ook Finland vroeg na de start van de oorlog in Oekraïne toetreding tot de NAVO. Het buurland van Zweden trad in april dit jaar uiteindelijk definitief toe.

"Honderdduizenden" Oekraïners hebben maar moeilijk toegang tot drinkbaar water nu de stuwdam in Kachovka is vernield. Dat zegt president Volodymyr Zelensky via Telegram. Hij noemt de situatie ernstig.

Sinds de dam vernield is, treedt de rivier Dnjepr uit zijn oevers. Dorpen zijn overstroomd, velden staan blank en landmijnen zijn verplaatst. In totaal werden al zo'n 6.000 mensen geëvacueerd door Russische en Oekraïense autoriteiten.

Volgens Russisch vicepremier Marat Choesnoellin is er voorlopig geen probleem in de Krim, dat voor drinkwater ook afhankelijk is van het stuwmeer. Hij vertelde het persbureau RIA dat de waterreservoirs gevuld zijn. Dat moet genoeg zijn voor vijfhonderd dagen.

Het water van het stuwmeer stroomt naar het zuiden van het land. Nadat Rusland de Krim in 2014 annexeerde, blokkeerden de Oekraïense autoriteiten het kanaal. Die actie had jarenlange watertekorten tot gevolg. Daaraan kwam pas in maart vorig jaar een einde, toen Russische troepen het kanaal weer vrijmaakten.

Oekraïne claimt bewijs te hebben dat het Rusland was dat eerder deze week de Nova Kachovka-dam opblies. De Oekraïense geheime dienst SBU heeft een geluidsfragment online gezet op Telegram, waarin onderschepte communicatie van Russische militairen te horen zou zijn. De echtheid van het fragment valt op dit moment niet te verifiëren. Het is ook onduidelijk wie er te horen zijn.

Twee mannen voeren een conversatie over het instorten van de dam. Eén militair beschuldigt de Oekraïners ervan de dam te hebben opgeblazen, maar zijn gesprekspartner weerspreekt dat. "Zij hebben de dam niet geraakt. Onze sabotagegroep was daar." Volgens de militair is het Russische plan niet uitgevoerd zoals gedacht: "Ze wilden mensen bang maken met die dam. Het ging niet volgens plan, ze hebben meer gedaan dan gepland."

Hoewel beide kanten elkaar beschuldigen van het opblazen van de dam, zijn er meer aanwijzingen die richting Rusland wijzen. De dam ligt in door Rusland bezet gebied. Bovendien heeft Rusland meer baat bij het opblazen van de dam. Een Oekraïens tegenoffensief in de regio wordt nu ook bemoeilijkt, omdat de Dnjepr-rivier veel breder is geworden. Dat maakt het lastiger om de oversteek te maken.

Het opblazen van de dam heeft grootschalige verwoesting veroorzaakt rondom de rivier de Dnjepr. Het water uit het stuwmeer overstroomde tientallen plaatsen langs de rivieroever. Mijnen worden meegesleept door het water en komen mogelijk terecht in bewoond gebied. Ook irrigatiekanalen voor landbouw en de drinkwatervoorziening voor Oekraïense steden en dorpen onder controle van Oekraïne en in bezet gebied lopen gevaar. Bovendien is sprake van ecologische schade.

Joram Bolle

Lees ook: Drinkwatervoorziening honderdduizenden Oekraïners in gevaar door instorten Kachovka-dam

De Russische inlichtingendienst onderzoekt een droneaanval op een flat in de stad Voronezj, op zo'n 180 kilometer van de gres met Oekraïne. Daarbij zouden drie mensen lichtgewond geraakt zijn. Er zijn geen doden gevallen. Dat zegt Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov.

Oekraïne heeft nog niet gereageerd op het voorval.

In Oekraïne zijn vrijdagochtend gevechten aan de gang in de zuidelijke regio Zaporizja. Dat zegt een verantwoordelijke van de Russische bezetting, Vladimir Rogov.

Er zijn gevechten in het gebied tussen de plaatsen Orichiv en Tokmak, zegt Rogov. Daar bevindt zich volgens hem momenteel de frontlijn tussen de Oekraïense soldaten en de manschappen van Rusland, dat Oekraïne in februari vorig jaar binnenviel.

Volgens een correspondent van de Russische staatstelevisie, Aleksandr Sladkov, zou het gaan om een offensief van Kiev. Hij spreekt van artilleriegeschut van beide zijden. "Lange, harde gevechten zijn aan de gang", schreef hij op zijn Telegramkanaal. "De frontlinie is stabiel."

Het Oekraïense leger maakte vrijdagochtend in zijn dagelijkse bulletin geen melding van de gevechten. "De vijand blijft in het defensief", luidde het simpelweg over het front in Zaporizja.

Volgens Kiev vuurde Rusland meer dan twintig raketten af op "militaire installaties en kritieke infrastructuur" in Oekraïne. Het leger haalde vier raketten en tien drones neer, klinkt het.

Langs Russische zijde meldden de lokale autoriteiten dan weer dat een drone is neergekomen op een flatgebouw in de Russische stad Voronezj, vlak bij de grens met Oekraïne. Daarbij zouden twee gewonden zijn gevallen.

Rusland heeft afgelopen nacht opnieuw luchtaanvallen uitgevoerd op doelen in Oekraïne. Dat zegt het Oekraïense leger. Onduidelijk is waar de Russische aanvallen precies op gericht waren. Het Oekraïense leger spreekt van "militaire faciliteiten en kritieke civiele infrastructuur", maar geeft geen nadere details over de doelwitten.

Wel zegt Oekraïne dat de Russen in totaal zestien drones en zes kruisraketten hebben afgevuurd. Veertien drones en vier kruisraketten zijn uit de lucht geschoten, aldus het leger. Het is onbekend welke schade de objecten die niet zijn vernietigd hebben aangericht.

Joram Bolle

Minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) wil de geplande energiehulp aan Oekraïne versnellen. De federale regering had al voorbereidingen getroffen om energiehulp te leveren. Maar door de vernietiging van de dam in Nova Kachovka, wil de minister vaart maken met de levering van noodgeneratoren.

Op 12 mei besliste Vivaldi 4 miljoen euro vrij te maken voor dringende energiehulp. Minister Van der Straeten wil een deel ter beschikking stellen van B-FAST voor de aankoop van noodgeneratoren. Ze zal daarom de ministerraad vrijdag voorstellen een deel van de geplande energiesteun te versnellen.

"Noodgeneratoren zijn van levensbelang, om ziekenhuizen draaiende te houden, maar ook om Oekraïense gezinnen en scholen van elektriciteit te voorzien", benadrukt Van der Straeten. "Ik heb mijn team meteen de opdracht gegeven om snel middelen beschikbaar te stellen aan BFAST voor de aanschaf van noodgeneratoren naar het overstromingsgebied. Daarmee kunnen tot een 30-tal noodgeneratoren worden aangekocht. In coördinatie met BFAST worden die zo snel mogelijk geleverd."

Ze komen bovenop de 135 generatoren die België vorig jaar geleverd heeft om Oekraïense gezinnen te helpen de winter door te komen. België heeft ook de diesel en benzine geleverd waar noodgeneratoren op draaien. In totaal heeft België al 33.000 ton diesel en benzine geleverd.

Oekraïens president Volodymyr Zelensky is in zijn dagelijkse videoboodschap lovend over de "resultaten" van de hevige gevechten in de oostelijke regio Donetsk. 

"Er zijn hevige gevechten in de regio Donetsk, maar er zijn ook resultaten en ik ben degenen die deze resultaten bereikt hebben dankbaar", zegt hij vanuit een trein na zijn bezoek aan de gebieden die getroffen zijn door de Kachovka-dambreuk. "Goed gedaan in Bachmoet. Stap voor stap."

Hij verwijst ook naar andere regio's waar gevechten bezig zijn, maar geeft daarover niet meer details vrij. 

In tegenstelling tot wat eerder werd bericht, kan de kerncentrale van Zaporizja nog wel worden gekoeld met water uit het stuwmeer van de Dnjepr-rivier. Het waterpeil zakt door de dambreuk van dinsdag en kwam donderdag tot onder de 12,7 meter, het minimum dat eerder voor de koeling werd vastgesteld. De beheerder van de Kachovka-dam meldde dat de kerncentrale daarom moest overschakelen op een koelwaterreservoir, maar het Internationaal Atoomagentschap zegt dat dat nog niet nodig is.

Het IAEA, dat permanent aanwezig is bij de kerncentrale, schat dat de koeling nog kan doorgaan tot het waterpeil rond de 11 meter staat, mogelijk zelfs nog lager. Eerder meldde het atoomagentschap al dat er sowieso geen acuut gevaar is, omdat er genoeg koelwater is voor een aantal maanden. Het koelwaterreservoir bij de nucleaire faciliteit is namelijk nog volledig gevuld.

Wel maakt het IAEA zich zorgen over de veiligheid van dat reservoir vanwege de beschietingen rond de centrale. De reactoren zouden ook nog gebruik kunnen maken van het watersysteem van de nabijgelegen stad Enerhodar en in geval van nood zou de brandweer water kunnen brengen.

Het opblazen van de Kachovka-dam heeft ook grote gevolgen voor de binnenvaart in Oekraïne. Dat zegt Jevheni Ihnatenko, hoofd van de Oekraïense scheepvaartautoriteit. Het waterpeil in het reservoir achter de dam is inmiddels gedaald tot onder de 14 meter, waarmee het voor vrachtschepen officieel niet meer toegestaan is om er te varen.

De Dnjepr stroomt van noord naar zuid dwars door Oekraïne, en is volgens Ihnatenko ‘de belangrijkste slagader van de binnenvaart in Oekraïne’. Over de rivier worden goederen van een naar de havens aan de Zwarte Zee gebracht. Maar nu het reservoir leegloopt, zal het laatste deel van de rivier volgens Ihnatenko voor ‘lange tijd’ onbevaarbaar zijn. De wederopbouw van de dam en waterkrachtcentrale zal vermoedelijk een miljard dollar kosten en vijf jaar duren.

Ook bevinden zich nog ongeveer 50 schepen in het reservoir, dat in de komende dagen leeg zal lopen. De scheepvaartautoriteit zet zich in om die zo snel mogelijk door de sluis stroomopwaarts te krijgen zodat ze niet op het droge komen te liggen. De verwachting is dat het reservoir bijna volledig droog zal komen te liggen.

Maarten Albers

Het waterpeil in het stuwmeer van de Oekraïense Dnjepr-rivier is na de damdoorbraak zover gedaald dat het water niet meer gebruikt kan worden om de kerncentrale Zaporizja te koelen. Daarom moet nu worden overgeschakeld op de reserves. Het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA) zei eerder dat er geen acuut gevaar is omdat er genoeg koelwater is voor een aantal maanden.

Het koelwaterreservoir bij de nucleaire faciliteit is nog volledig gevuld. Wel maakt het IAEA zich zorgen over de veiligheid van het reservoir. De centrale zou ook nog gebruik kunnen maken van het watersysteem van de nabijgelegen stad Enerhodar en in geval van nood zou de brandweer water kunnen brengen.

Volgens het IAEA heeft het personeel zich al sinds 2011 voorbereid op een eventueel bezwijken van de Kachovka-dam. Desalniettemin is het een "zeer moeilijke en onvoorspelbare situatie op het gebied van nucleaire veiligheid". De centrale heeft al maatregelen genomen om het watergebruik te beperken.

De kerncentrale in het zuiden van Oekraïne, de grootste van Europa, werd aan het begin van de Russische invasie ingenomen. In de omgeving vinden geregeld beschietingen plaats, die meermaals problemen hebben veroorzaakt voor de stroomtoevoer naar het nucleaire complex. Externe stroom is nodig om reactoren van de kerncentrale te koelen en voor andere veiligheidsfuncties.

Lees ook. Oekraïne kampt met overstromingen, maar dat is niet het enige ingrijpende gevolg van de verwoeste stuwdam

Moskou heeft vandaag voor het Internationaal Gerechtshof in het Nederlandse Den Haag de beschuldiging herhaald dat Kiev de Nova Kachovka dam vernield heeft met "massale" artillerieaanvallen. Rusland verweet Oekraïne ook "flagrante leugens".

"Het regime in Kiev heeft niet alleen massale artillerieaanvallen uitgevoerd tegen de dam ... maar het heeft ook opzettelijk het waterniveau op het stuwmeer van Kachovka verhoogd tot een kritiek niveau", verklaarde Alexander Shulgin, de Russische ambassadeur in Nederland, voor het Internationaal Hof van Jusitie, de VN-rechtbank die conflicten tussen staten behandelt.

Rusland kwam donderdag voor het Hof, na een klacht van Oekraïne voor het schenden van VN-conventies over financiering van terrorisme en rassendiscriminatie. Volgens Kiev geeft Rusland sinds 2014 financiële steun aan de separatisten in Oost-Oekraïne en is er sprake van rassendiscriminatie ten aanzien van de Tataarse minderheid en de Oekraïners in de bezette Krim. 

"Dat zijn flagrante leugens", zei ambassadeur Shulgin voor het Hof.

In Cherson zijn volgens Oekraïense autoriteiten een dode en zes gewonden gevallen door Russische beschietingen. De dode en twee van de gewonden werden volgens het Oekraïense openbaar ministerie het slachtoffer van ‘gerichte beschietingen’ tijdens de evacuatie uit provinciehoofdstad Cherson. Eerder zei het ministerie van Binnenlandse Zaken dat Rusland de evacuatiepunten in de stad beschoot. De vier overige gewonden vielen in een dorp in de buurt.

Oekraïense autoriteiten hebben inmiddels ruim 2.100 mensen geëvacueerd uit het overstroomde gebied. Dat gebied beslaat 600 vierkante kilometer, bijna de helft van de provincie Utrecht.

Maarten Albers

Het langverwachte tegenoffensief van het Oekraïense leger is gisteravond serieus losgebarsten. Dat zeggen vier bronnen in het leger tegen The Washington Post. Het offensief begon met zware beschietingen van Russische posities langs de frontlinie. Een soldaat gestationeerd in de provincie Zaporizja spreekt van ‘continue hevige gevechten’.

Russische militaire bloggers meldden gisteravond ook al de zware Oekraïense beschietingen en daaropvolgende grondaanvallen. Het voornaamste Oekraïense offensief lijkt voorlopig te komen in de provincie Zaporizja, vanuit Orichiv richting Tokmak. Daar hebben de Oekraïners Leopard 2-tanks ingezet, wat erop duidt dat ze belang hechten aan dit offensief.

Tokmak en het verder zuidelijk gelegen Melitopol werden al langer gezien als zeer waarschijnlijke doelen voor een Oekraïens tegenoffensief. Als Kiev die plaatsen kan veroveren en tot aan de kust van de Zwarte Zee weet te komen, wordt het door Rusland bezette gebied in tweeën gesplitst. Dat zal de bevoorrading van Russische eenheden aan het front aanzienlijk lastiger maken.

‘Het is erg zwaar op het slagveld’, aldus de Oekraïense soldaat tegen The Washington Post. ‘Onze artillerie en luchtmacht zijn ingezet, maar die van de Russen ook. Het is lastig voor ons en voor hen. Onze strijdkrachten rukken op, maar niet zo snel als we hadden gewild.’

De Oekraïense onderminister van Defensie Hanna Maljar schrijft op Telegram dat de Russen bij Orichiv in de verdediging zijn gedrongen. Ook meldt ze gevechten in het oosten van de provincie Donetsk, bij Velyka Novosilka. Russische autoriteiten zeggen dat alle Oekraïense offensieven in Zaporizja zijn afgeslagen en dat de Oekraïners grote verliezen hebben geleden. Bij vorige succesvolle Oekraïense offensieven kwamen er echter vergelijkbare berichten uit Moskou, die later onwaar bleken.

Maarten Albers

Lees ook. ‘Immense artilleriebarrage’ en eerste Leopard-tanks in aanval: Russen in paniek door Oekraïens tegenoffensief

Margarita Simonyan, het hoofd van Russische staatszender ‘RT’, heeft in de populaire talkshow van Vladimir Solovyov op bevriende staatszender ‘Rusland-1’ gepleit voor een einde aan de oorlog in Oekraïne. Dat is helemaal het tegenovergestelde van wat ze tot nu toe verkondigde.

Volgens Simonyan is Oekraïne intussen in staat om diep in Rusland aanvallen uit te voeren. Die dreiging zal nog groter worden na de levering van nieuwe langeafstandsraketten en F-16's door het Westen. “Ze zullen ons aanvallen op ons eigen grondgebied”, zei ze. “In de regio Belgorod (aan de grens met Oekraïne, red.), maar ook verder. De regio Voronezj is vlakbij, net als Rostov en - God verhoede - mijn geboorteplaats Krasnodar.”

Lees meer. 

Bij artilleriebeschietingen door het Russische leger op een evacuatiepunt in de overstroomde stad Cherson zijn minstens drie gewonden gevallen. Dat meldt het Oekraïense ministerie van Binnenlandse Zaken.

De artilleriegranaten kwamen neer terwijl ook buitenlandse journalisten op de plaats van de evacuatie, een leegstaand schoolgebouw, aanwezig waren. Op videobeelden zijn zware beschietingen te zien en te horen.

Enkele uren geleden bezocht Oekraïens president Zelensky de stad. Cherson ligt op ongeveer 60 kilometer van de Nova Kachovka-dam die dinsdag werd verwoest.

Er zijn "enorme humanitaire behoeftes" nu de overstromingen in de regio Cherson aanhouden. Dat heeft de directeur van het Wereldvoedselprogramma voor Oekraïne gezegd aan de Britse openbare omroep BBC.

"De verwoesting van de Kachovka-dam is waarschijnlijk de grootste humanitaire dreiging waar we het afgelopen jaar mee te maken hebben gehad, omdat het zo plots en onverwachts kwam", aldus Matthew Hollingworth.

Volgens Hollingworth is er in de regio "een gezondheidscrisis in de maak". Zo mengen rioolwater, olie en pesticiden zich in het overstromingswater. Maar ook op ecologisch vlak zijn de overstromingen "een ware ramp", klinkt het. 

Het Oekraïense leger heeft afgelopen nacht op meerdere fronten in het zuiden van het land grootschalige aanvallen gelanceerd tegen de Russische verdedigingslinies. Het aangekondigde tegenoffensief schakelt daarmee opnieuw een versnelling hoger en lijkt nu echt begonnen.

Daarbij zijn voor het eerst ook beelden opgedoken van Leopard-tanks aan het front. In een pro-Russisch Telegramkanaal wordt gemeld dat de tanks gisteren zijn ingezet bij een Oekraïens offensief bij het plaatsje Orichiv in de provincie Zaporizja. Er zijn geen aanwijzingen dat met de beelden is geknoeid. Op de dronebeelden is een colonne van vijf voertuigen te zien, waaronder twee Leopard 2-tanks.

Lees hier meer. ‘Immense artilleriebarage’ en eerste Leopard-tanks in aanval: Russen in paniek door Oekraïens tegenoffensief

Er trekken straks dan toch geen vrijwilligers van B-FAST naar Oekraïne om daar te gaan helpen met de overstromingen. “Het kb uit 2003 zegt duidelijk dat B-FAST niet kan worden ingezet in oorlogsgebied”, is Buitenlandse Zaken formeel. 

“B-FAST werkt met vrijwilligers uit de departementen van de premier, Binnenlandse Zaken, Buitenlandse Zaken, Defensie, Ontwikkelingssamenwerking en Volksgezondheid. Dat zijn vrijwilligers die niet getraind zijn om te opereren in oorlogsgebied, het is dan ook niet opportuun om hen daar naartoe te sturen. Er is een vraag vanuit Oekraïne om hulp en president Zelensky toont zich daar, begrijpelijk, ongeduldig in."

België zal wel materiaal sturen. Later op de dag komt er meer duidelijkheid over de goederen waar Oekraïne op kan rekenen. Het zou kunnen gaan om generatoren, tenten en hygiënisch materiaal.

Het Rode Kruis waarschuwt inwoners van Nova Kachovka en de hele regio Cherson voor "drijvende landmijnen". Zo zijn de mijnen in de regio van plaats veranderd door de overstromingen na de dambreuk.

De lokale autoriteiten en hulpdiensten zijn"maandenlang" bezig geweest met het markeren en in kaart brengen van de mijnenvelden in de regio, zegt Erik Tollefsen van het Rode Kruis aan de Britse openbare omroep BBC. Maar nu zijn de landmijnen, die een "ernstig risico vormen", stroomafwaarts meegesleurd en zouden ze ook naar bewoonde gebieden drijven.

De hulporganisatie waarschuwt inwoners voorzichtig te zijn. Zo kunnen de mijnen ontploffen wanneer iemand erop stapt of wanneer ze tegen een ander object in het water botsen. 

Zover bekend zijn er nu vijf mensen verdronken door de doorbraak van Kachovka-dam. Dat maakt de door Rusland geïnstalleerde burgemeester van Nova Kakhovka, op de linkeroever van de Dnjepr-rivier, bekend. Hiervoor stond het dodental op drie.

Het is zeer waarschijnlijk dat in de komende uren en dagen het dodental nog veel verder zal oplopen. Door het doorbreken van de dam is naar schatting 600 vierkante kilometer van Oekraïne nu overstroomd. Reddingsacties moeten uitwijzen hoeveel mensen zijn verdronken.

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky bracht vanmorgen een bezoek aan de regio in het door Oekraïne gecontroleerde gebied op de rechteroever. "Het is belangrijk om de schade in te schatten en fondsen toe te wijzen om inwoners die getroffen zijn door de ramp te compenseren", schreef Zelensky op Telegram.

"Onze zaak is om levens te beschermen en mensen zoveel mogelijk te helpen", aldus de president. Zelensky bedankte ook nog alle hulpverleners en vrijwilligers. 

Bekijk hier ook nieuwe voor- en na-beelden van Cherson, de regio waarvan grote delen overstroomd zijn.

Het Zweedse leger bevestigt vanmorgen dat het de voorbije maanden vier pantsercompagnieën heeft opgeleid op Zweeds grondgebied. Exacte aantallen over hoeveel soldaten het gaat, zijn niet bekend, maar wellicht zijn enkele honderden Oekraïense soldaten opgeleid om het veelgeprezen CV90-infanteriegevechtsvoertuig te bedienen. Eén compagnie bestaat uit een tiental voertuigen, met drie bemanningsleden en zes infanteristen.

Persbureau TT sprak tijdens de opleiding, die op een niet nader bepaalde plaats in Zweden plaatsvond, onder andere met een Oekraïner met de schuilnaam Neo. De 48-jarige uit Odessa werd pas in december gemobiliseerd en werd na tien weken basistraining naar Zweden gestuurd. Neo zegt zeer onder de indruk te zijn van het Zweedse materiaal, "zeker in vergelijking met onze eigen oude Sovjet-pantservoertuigen".

De opleiding gebeurde in het allergrootste geheim en lekte pas onlangs uit. De opgeleide militairen zijn ondertussen terug in Oekraïne en zullen daar naar alle waarschijnlijkheid deelnemen aan het tegenoffensief, dat nu begonnen is.

Lees hier meer. Wordt deze ‘geheime Zweedse brigade’ het speerpunt van het Oekraïense offensief?

Oekraïense autoriteiten hebben de Oekraïens-orthodoxe Kerk opgelegd het Holenklooster in Kiev voor het einde van de dag te verlaten. Oekraïne blijft stellen dat het de kerk de deur wijst wegens het niet naleven van huurafspraken. Mogelijk spelen de banden met de Russisch-orthodoxe Kerk een belangrijkere rol.

Al in maart van dit jaar zei Oekraïne de kerk uit het klooster van duizend jaar oud te zetten en het huurcontract te beëindigen. De kerk zou onwenselijke banden met Moskou onderhouden, wat de kerk ontkent. De Oekraïense regering wordt juist verweten – onder meer door de christelijke koepelorganisatie World Church Council – de vrijheid van religie in te perken door de kerk weg te sturen.

Een onderzoekscommissie in opdracht van de Oekraïense regering kwam maandag ook tot de conclusie dat de Oekraïens-orthodoxe Kerk het klooster moet verlaten, en wel binnen drie dagen.

Dylan van Bekkum

Russische veiligheidsdiensten stellen bijna 4.300 mensen uit Cherson te hebben geëvacueerd. Dat meldt het Russische staatspersbureau Tass vanochtend.

De stad, die al sinds het begin van de invasie in Russische handen is, wordt zwaar getroffen door overstromingen als gevolg van doorgebroken Kachovkadam. Meer dan veertienduizend huizen zijn overstroomd.

Minister van Ontwikkelingssamenwerking Caroline Gennez gaat de regering voorstellen om een team van B-FAST naar Cherson in Oekraïne te sturen. Dat heeft ze donderdag gezegd in De Ochtend op Radio 1.

De regio rond het Oekraïense Cherson staat onder water na een dambreuk. "Ik zou mijn collega's in de regering durven voorstellen om te onderzoeken om een B-FAST-team ter plaatse te sturen", zei Gennez. B-FAST is het snelle interventieteam van de federale overheid dat naar het buitenland trekt bij grote rampen.

"B-FAST is zeer 'hands on'", zei de minister. "Zij hebben ervaring. Ze hebben recent nog een team naar Italië gestuurd om de gevolgen van de overstroming te gaan counteren."

"Het punt zal morgen op de agenda van de ministerraad komen", gaf Gennez aan. "Maar we moeten ook zorgen dat we goed gecoördineerd handelen en samenwerken met de hulporganisaties ter plaatse. Het heeft geen zin om elkaar daar voor de voeten te lopen."

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky zei gisteren nog "gechoqueerd" te zijn dat de Verenigde Naties en het Rode Kruis niet ter plaatse zijn om humanitaire hulp te bieden na de verwoesting van de stuwdam van de stad Nova Kachovka. Hij zegt dat de overstromingen een ernstige crisis hebben veroorzaakt.

"De Verenigde Naties en de vertegenwoordigers van het Rode Kruis zijn hier niet. Na al die uren zijn ze er nog altijd niet", zegt hij woensdagavond in een interview dat is uitgezonden door de Duitse media Welt TV en Bild. "Dit zijn de instanties die er moeten zijn om mensenlevens te redden. Soms denk ik dat mensen zich niet in anderen kunnen verplaatsen en deze organisaties vergeten waarom ze op de wereld zijn."

Het doorbreken van de Kachovkadam kan in de lange termijn tot problemen leiden bij de kerncentrale bij Zaporizja. Door het doorbreken van de dam kan de voorraad water die bedoeld is om zes kernreactoren te koelen, niet of nauwelijks worden aangevuld. Volgens het Internationaal Agentschap voor Atoomenergie (IAEA) is er voor de komende maanden genoeg water om de kerncentrale te koelen.

Wel heeft het agentschap besloten meer werknemers naar de kerncentrale te sturen om de schaarste aan koelwater beter in de gaten te kunnen houden. ‘Het mogelijke verlies van de belangrijkste bron aan koelwater maakt de al extreem complexe veiligheidssituatie alleen maar moeilijker’, aldus Rafael Grossi in een persverklaring gisteravond laat.

Door het doorbreken van de dam staat het waterpeil in een nabijgelegen reservoir lager, waardoor het schier onmogelijk is water door te pompen naar de kerncentrale.

Dylan van Bekkum

Het Oekraïense leger zou sinds gisterenavond zijn aanvallen op Russische posities in de provincie Zaporizja fors hebben opgedreven. De hele nacht zouden er bijzonder intense beschietingen hebben plaatsgevonden in de richting van Tokmak, dat gisteren ook al aanhoudend werd bestookt door de Oekraïense artillerie. Dat zou betekenen dat Oekraïne met zijn tegenoffensief richting de Zee van Azov wil oprukken om de landbrug tussen Rusland en de Krim af te snijden.

Meerdere Russische militaire bloggers zeggen dat Oekraïne daarbij massaal veel Amerikaanse Himars-raketten inzet en menen dat het verwachte Oekraïense offensief nu echt is begonnen. In tegenstelling tot de voorbije dagen zou het niet langer gaan om kleinere, verspreide aanvallen, maar wel om een 'pantservuist' richting één bepaald doel.

Bij de populaire blog Wargonzo klinkt het dat Oekraïne vier bataljons met minstens 120 voertuigen heeft ingezet bij zijn aanvallen vannacht. "Na een immense artilleriebarrage (niet overdreven, het was echt zwaar, met Himars-deelnames) zijn vier colonnes opgetrokken richting onze defensieve linies, elk met 25 tot 30 voertuigen." Daarbij zouden ook tanks, vliegtuigen en helikopters zijn ingezet.

Volgens Wargonzo werden de meeste aanvallen afgeslagen "met zware verliezen voor Oekraïne", maar op minstens twee plaatsen zou Oekraïne een doorbraak hebben kunnen forceren. De versterkte posities zouden simpelweg zijn weggevaagd met artillerie.

Bij het Telegram-kanaal Zapiski Veterana klinkt het dat "we nu over het begin kunnen spreken van het Oekraïense offensief dat zo lang is aangekondigd". "Er is lang zo geen beweging gezien op het front als vannacht. Maar het is zover."

Onafhankelijke bevestiging van de berichten is er echter nog niet. Oekraïne houdt zich sinds deze week aan een strikte operationele stilte om het verloop van de operaties niet te schaden. De afgelopen dagen vonden vooral aanvallen op een lager niveau plaats in de regio op de grens tussen de provincies Zaporizja en Donetsk, en nabij Bachmoet.

Tommy Thijs

De Oekraïense autoriteiten hebben de eerste doden gemeld na de overstromingen door de verwoesting van de Kachovkadam. De in ballingschap verblijvende burgemeester van Olesjki, een dorp in de door Rusland bezette provincie Cherson, zegt dat drie mensen zijn verdronken.

Naar verwachting zal het officiële dodental de komende dagen verder oplopen. Alleen al in de provincie Cherson proberen nog duizenden Oekraïners hun woning te verlaten. In de door Rusland bezette gebieden is de situatie mogelijk nog erger. Volgens de Oekraïense president Volodymyr Zelensky doet Rusland amper iets voor de getroffen burgers.

Pepijn de Lange

De Franse president Emmanuel Macron heeft in een telefoongesprek met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky steun toegezegd aan het gebied dat is overstroomd na de doorbraak van de Kachovka-dam. Op Twitter meldt Macron dat Frankrijk "binnen enkele uren" hulp stuurt "om in de onmiddellijke behoeften te voorzien".

De Franse toezegging komt kort nadat de Oekraïense premier Denys Sjmyhal de internationale gemeenschap had opgeroepen om bij te springen in de rampenbestrijding. "Internationale humanitaire organisaties, namens de Oekraïense overheid vraag ik u met klem: kom onmiddellijk in actie", zei Sjmyhal in een video op Telegram. Tegenover de Duitse krant Bild zei Zelensky eerder vandaag dat de Verenigde Naties en het Rode Kruis tot dusver ernstig tekortgeschoten zijn.

Zelensky zegt op Twitter dat hij met Macron "de ecologische en humanitaire gevolgen van de Russische terroristische daad" heeft besproken. De regeringsleiders hebben het ook gehad over een mogelijk internationaal onderzoek naar de oorzaak van de verwoesting van de dam.

Pepijn de Lange

De Verenigde Naties en het Rode Kruis zijn ernstig tekortgeschoten in het gebied dat is overstroomd na de doorbraak van de Kachovka-dam. Dat zegt de Oekraïense president Volodymyr Zelensky in een interview met de Duitse krant Bild. De organisaties hadden er "als eerste moeten zijn om mensenlevens te redden", maar zijn volgens Zelensky nog steeds niet aanwezig. Hij zegt daardoor "gechoqueerd" te zijn.

Ruim anderhalve dag na de damdoorbraak is de ravage in het getroffen gebied nog amper te overzien. Aan Oekraïense zijde hebben de autoriteiten al ruim tweeduizend mensen geëvacueerd. Ondertussen proberen in de provincie Cherson nog eens duizenden Oekraïners hun woningen te ontvluchten. Velen zitten vast en smeken om hulp, blijkt uit ooggetuigenverslagen en noodkreten op sociale media.

Over het Russische optreden na de damdoorbraak is Zelensky evenmin te spreken. Volgens hem laat Rusland de mensen in de overstroomde gebieden aan hun lot over. Bovendien zouden de Russen Oekraïense hulpverleners beschieten wanneer die proberen om slachtoffers te helpen. "Vanaf de daken van de ondergelopen huizen zien mensen drenkelingen voorbij drijven", zegt de president.

Zelensky herhaalt tegenover Bild dat Rusland verantwoordelijk is voor de explosie van de dam. Bewijs daarvoor kan hij niet overleggen, omdat Rusland de omgeving van de dam in handen heeft. "Als wij daar zijn, zullen we bewijzen verzamelen", zegt Zelensky. Rusland beweert dat Oekraïne de dam zelf vernietigd heeft, maar kan evenmin bewijzen voorleggen.

Lees ook. Instorting dam in Oekraïne ‘hoogstwaarschijnlijk veroorzaakt door ontploffing van binnenuit’, zeggen Amerikaanse experts

Pepijn de Lange

Als gevolg van de vernielde stuwdam heeft een overstroming meer dan twintig musea en erfgoedsites getroffen in het zuiden van Oekraïne. Het Oekraïense ministerie van Cultuur heeft woensdag een lijst gepubliceerd met alle bezienswaardigheden die beschadigd of volledig vernield zijn door het water.

Ook het Oekraïense Staatsbureau voor Toerismeontwikkeling heeft woensdag een kaart gepubliceerd met sites en natuurgebieden die nu worden bedreigd. De meeste sites bevinden zich ten zuiden van de rivier Djnepr, in door Rusland bezet gebied.

Onder meer het 14de-eeuwse Tjadyn-fort en de Ponjativske-nederzetting uit de vierde eeuw voor Christus zijn in gevaar volgens het ministerie. Over schade in de musea in Cherson is nog niets bekend. Vorig jaar werd daar het kunstmuseum geplunderd door Russische soldaten.

De stuwdam in de stad Nova Kachovka werd dinsdag verwoest. Oekraïne en veel westerse waarnemers zijn ervan overtuigd dat de Russische bezetters de dam zelf hebben opgeblazen, wellicht om het geplande Oekraïense tegenoffensief te dwarsbomen.

Duizenden Oekraïners moeten hun woning nog verlaten in gebieden die door de dambreuk van dinsdag zijn overstroomd. Sommigen zitten genoodzaakt op daken te wachten op hulp, die maar moeilijk op gang komt.

Lees hier het volledige artikel.

De Russische president Vladimir Poetin heeft een telefoongesprek gevoerd met zijn Zuid-Afrikaanse ambtgenoot Cyril Ramaphosa. Dat meldt het Kremlin. De twee regeringsleiders zouden onder meer gesproken hebben over ‘het bekende Afrikaanse initiatief om een oplossing te vinden voor het Oekraïense conflict’.

Zuid-Afrika doet al langer pogingen om zich te positioneren als vredesstichter tussen Rusland en Oekraïne. Half mei kondigde Ramaphosa aan dat Zuid-Afrika samen met vijf andere Afrikaanse landen wil meedenken over ‘een einde voor dit conflict’. Volgens het Kremlin ontvangt Poetin de komende tijd een delegatie van verschillende Afrikaanse staatshoofden. Eerder zei ook Oekraïne deze leiders te willen ontvangen.

Veel westerse bondgenoten van Oekraïne hekelen de opstelling van Zuid-Afrika. Het land heeft zich net als China nooit uitgesproken tegen de Russische inval. Vorige maand hield Zuid-Afrika bovendien een omstreden marineoefening met Rusland. Volgens critici liet de Zuid-Afrikaanse regering zich daarmee voor het Russische propaganda-karretje spannen.

Pepijn de Lange

De grote NAVO-luchtoefening die volgende week begint, is mede bedoeld om Rusland de kracht van de militaire alliantie te tonen. Dat heeft de Amerikaanse ambassadeur in Duitsland, Amy Gutmann, op een persconferentie gezegd. "Ik zou zeer verbaasd zijn als een wereldleider geen nota zou nemen van wat dit laat zien met betrekking tot de geestdrift en de kracht van deze alliantie", aldus Gutmann. "En dat geldt ook voor Poetin."

De NAVO begint aanstaande maandag aan de grootste luchtoefening uit haar historie. Aan de oefening, "Air Defender 23" genaamd, doen tienduizend militairen en 250 vliegtuigen mee, afkomstig uit 25 verschillende landen. De tiendaagse oefening vindt voornamelijk plaats in Duitsland, maar ook in Tsjechië, Estland en Letland.

De NAVO zette de oefening al in 2018 op de planning, deels als reactie op de Russische annexatie van het Oekraïense schiereiland de Krim. Het gaat om een operationele en tactische oefening. Ook Zweden, dat zich graag bij de NAVO aansluit, doet aan de oefening mee.

Pepijn de Lange

Het Oekraïense ministerie van Gezondheid vreest dat de instorting van de stuwdam van Nova Kachovka tot de verspreiding van ziektes en tot massale vissterfte zal leiden. Dat blijkt woensdag uit een mededeling die het ministerie op Facebook heeft geplaatst.

In de overstroomde gebieden in het Zuid-Oekraïense Cherson dreigen chemicaliën en ziekteverwekkers in waterputten, meren en vijvers terecht te komen. Experts van het ministerie zijn momenteel stalen van het water aan het analyseren. Ook wordt de voorraad antibiotica in de regio opgevoerd, om mensen beter te kunnen behandelen tegen darminfecties.

Als het waterpeil de komende drie tot vijf dagen weer begint te dalen, dreigt dat massale vissterfte met zich mee te brengen, zo klinkt het nog. De consumptie van vis wordt verboden wegens het risico op botulisme, een ernstige neurologische aandoening die in sommige vormen ook gevaarlijk is voor de mens.

De Russische president Vladimir Poetin ziet de vernietiging van de Kachovka-dam in Oekraïne als een "barbaarse daad die heeft geleid tot een ecologische en humanitaire catastrofe". Dat zei hij volgens het Kremlin in een telefoongesprek met de Turkse president Recep Tayyip Erdogan. Het is Poetins eerste publieke reactie op de damdoorbraak van dinsdag.

Erdogans kantoor maakte eerder bekend dat hij had gebeld met Poetin en de Oekraïense president Volodymyr Zelensky. De pas herkozen president van Turkije stelde in de twee gesprekken de oprichting voor van een internationale onderzoekscommissie. Die zou moeten bestaan uit deskundigen van zowel Rusland als Oekraïne, evenals vertegenwoordigers van de internationale gemeenschap, waaronder Turkije, en de Verenigde Naties.

De strijdende partijen geven elkaar herhaaldelijk de schuld van de ramp in het zuiden van Oekraïne. Toch lijkt het erop dat Rusland wel degelijk achter de verwoesting zit, zeggen Amerikaanse experts. Ook ondervindt vooral Oekraïne militair gezien hinder door de overstromingen, gezien die de opties voor zijn tegenoffensief beperken. 

Rusland heeft een militair voordeel gehaald uit de verwoesting van de stuwdam in het zuiden van Oekraïne. Dat heeft de door Rusland geïnstalleerde gouverneur van de regio Cherson verklaard in gesprek met de Russische staatstelevisie.

Door de overstromingen die door de damdoorbraak zijn ontstaan, is Oekraïne volgens gouverneur Vladimir Saldo niet in staat zijn tegenoffensief te lanceren en gebieden te heroveren. Oekraïense troepen kunnen door de verwoestingen "niks doen", aldus de gouverneur.

Tegelijkertijd ontstaat er volgens Saldo een voordeel voor de Russische troepen. "We zullen zien wie probeert over te steken en hoe", zei hij verwijzend naar de rivier Dnipro, die door de overstromingen veel breder is geworden. De Oekraïense regering zei eerder dat de militaire plannen intact zijn gebleven en nog steeds kunnen worden uitgevoerd.

Oekraïne en Rusland geven elkaar de schuld van de doorbraak van de Kachovka-dam, die door Rusland was veroverd. Zij hebben elk een oever van de Dnipro in handen. In de bezette gebieden zijn volgens Saldo tussen de 22.000 en 40.000 mensen getroffen door de overstromingen.

Cherson is een van de vier Oekraïense regio's die Rusland vorig jaar annexeerde. Geen enkele staat volledig onder Russische controle. Eind vorig jaar wisten Oekraïense troepen de stad Cherson te heroveren, nadat die aan het begin van de Russische invasie werd ingenomen. Russische militairen trokken zich toen terug naar de zuidelijke oever van de Dnipro. De rivier vormt sindsdien de frontlinie tussen de strijdende partijen.

Een belangrijke ammoniakpijplijn in de Oekraïense provincie Charkiv heeft aanzienlijke schade opgelopen na een explosie. Volgens de Oekraïense gouverneur van Charkiv is de explosie het gevolg van herhaaldelijke beschietingen door de Russen. Het Russische ministerie van Defensie zegt juist dat ‘Oekraïense saboteurs’ verantwoordelijk zijn voor de ontploffing.

De pijplijn, die loopt tussen het Russische Togliatti en het Oekraïense Odesa, speelt een grote rol in de onderhandelingen over het akkoord over de Oekraïense graanexport over de Zwarte Zee. Sinds het begin van de grootschalige Russische invasie is de pijplijn niet meer in gebruik. Rusland heeft tijdens gesprekken over de verlenging van het akkoord herhaaldelijk geëist dat de pijplijn weer open gaat.

De Togliatti-Odesa-lijn is met bijna 2.500 kilometer de langste ammoniakpijplijn ter wereld. Rusland is wereldwijd een van de grootste exporteurs van ammoniak, een grondstof voor kunstmest. De Russische kunstmest gaat met name naar Azië en Afrika. Europese kunstmestproducenten moesten afgelopen jaar vanwege sancties tegen Rusland hun productie terugschroeven.

Het Russische staatspersbureau Tass meldt dat de ontploffing afgelopen maandagavond plaatsvond bij het dorp Masjoetivka. Volgens het Russische leger vielen daarbij burgerslachtoffers. Een woordvoerder van het Kremlin zegt dat het een tot drie maanden duurt voordat de leiding hersteld is.

Pepijn de Lange

Het Oekraïense leger heeft de laatste dagen vooral aanvallen uitgevoerd in de regio ten westen van Voehledar. Door die aanvallen heeft Oekraïne ook enige terreinwinst geboekt, zo blijkt uit de dagelijkse analyse van denktank Institute for the Study of War (ISW). Vooral rond het plaatsje Novodarivka voert Oekraïne aanvallen uit.

Oekraïne probeert door deze zuidelijke linie te breken, om zo de bezette stad Melitopol weer te kunnen bevrijden. Zeker na de doorbraak van de stuwdam Kachovka is de oversteek van de rivier de Dnipro lastiger en is het aannemelijker dat de gevechten zich zullen concentreren rond de linie nabij Voehledar. Ondertussen lijkt ook rond Bachmoet het Oekraïense leger enige terreinwinst te boeken (zie bericht van 12.54 uur).

Toch ontkent Oleskiy Danilov, de secretaris van de Oekraïense Nationale Veiligheids- en Defensieraad, dat het verwachte tegenoffensief al is begonnen. Hij gaat daarmee in tegen Russische uitlatingen dat het offensief begonnen is. "Dat is allemaal niet waar", aldus Danilov. "Wanneer het begint, zal beslist worden door ons leger. En wanneer we starten, zal dat voor iedereen duidelijk zijn aangezien iedereen het zal zien."

Oekraïense autoriteiten hebben tot nu toe drie meldingen ontvangen van vermiste personen als gevolg van de overstromingen. Dat schrijft onderminister van Binnenlandse Zaken Leonid Tymtsjenko op Telegram. In totaal heeft Oekraïne ruim 2.000 mensen uit het rampgebied geëvacueerd.

Het water aan de rechteroever van de Dnipro is volgens Oleksi Koeleba, plaatsvervangend chef-staf van president Zelensky, gestegen tot 5 meter. Vandaag aan het eind van de dag zal het water vermoedelijk weer gaan zakken.

Maarten Albers

De damdoorbraak richt in het door de overstroming getroffen gebied ook grote ecologische schade aan. Het reservoir achter de dam loopt leeg en zal naar verwachting uiteindelijk nagenoeg droog komen te staan. In Marjanske, een stad aan de noordkant van het reservoir, is al te zien waar dat toe leidt: honderden spartelende vissen op het droge. Oekraïense autoriteiten waarschuwen voor de uitbraak van botulisme en andere infectieziekten.

Stroomafwaarts voorbij de dam is er ook grote schade aan dier en natuur. Een dierentuin in Nova Kachovka, de door Rusland bezette stad naast de dam, is volledig onder water gelopen. Dat melden de Oekraïense burgemeester van de stad en dierenrechtenorganisatie UAnimals op basis van gesprekken met de leiding van de dierentuin. ‘Alleen zwanen en eenden konden ontsnappen.’ Voor de oorlog waren er nog 260 dieren in de dierentuin, hoeveel dat er ten tijde van de overstroming waren is onduidelijk.

In het overstromingsgebied liggen ook een nationaal park en een natuurreservaat. Met name het natuurreservaat, gelegen op drassig gebied aan de monding van de Dnipro, loopt gevaar om onder water te lopen. Daar leven onder meer wilde paarden en bescherme valken en slangen.

Een ander risico voor de natuur is verontreiniging. Volgens Oekraïense autoriteiten is zeker 150 ton motorolie in het water terechtgekomen. Daarnaast spoelt het water over kerkhoven, afvalstortplaatsen, landbouwgebied en dorpen, waardoor er ziektekiemen, chemicaliën en mest in het water komen.

Lees hier meer. Drinkwatervoorziening honderdduizenden Oekraïners in gevaar door instorten Kachovka-dam

Maarten Albers

Volgens de Oekraïense president Volodymyr Zelensky is de evacuatie op de door Rusland bezette linkeroever van de Dnipro ‘volledig is mislukt’. Hij zei dat na een vergadering met ministers over de ramp. Zelensky kondigde aan de hulp van internationale organisaties in te roepen, maar het is onduidelijk of Rusland hen toestemming zal geven om het gebied te betreden.

Eerder vandag verspreidden Oekraïense bronnen dronevideo’s van bewoners van de rechteroever die vastzitten op de bovenverdieping van hun huis. De echtheid van de video’s is niet geverifieerd.

De Russische autoriteiten zeiden gisteren aanvankelijk dat een grootschalige evacuatie niet nodig zou zijn. De door Rusland aangestelde gouverneur van Cherson, Vladimir Saldo, beweerde in een video dat er niets aan de hand was en dat het normale leven doorging, terwijl achter hem ondergelopen straten te zien waren. Pas in de middag kondigden de Russen alsnog de evacuatie van drie districten af.

Oekraïense strijdkrachten zijn in de afgelopen dagen langs verschillende delen van het front bij Bachmoet 200 tot 1.100 meter opgerukt. Dat schrijft de Oekraïense onderminister van Defensie Hanna Maljar op Telegram. Volgens Maljar zijn de Russen in de verdediging gedrukt en worden er reserves opgetrommeld om de linies te versterken.

Rusland riep op 20 mei de overwinning uit in Bachmoet, maar Oekraïne heeft al die tijd beweerd dat er nog verdedigers in de stad zijn. In de afgelopen weken hebben Oekraïense strijdkrachten terrein gewonnen rondom de stad.

De Oekraïense generaal Oleksandr Syrsky, bevelhebber van de Oekraïense grondtroepen en verantwoordelijk voor de eenheden bij Bachmoet, plaatste vanochtend een video op Telegram van de gevechten daar met als begeleidende tekst: ‘Onze strijdkrachten blijven oprukken op de flanken, de vijand verliest terrein bij Bachmoet.’ De Oekraïense claims zijn niet onafhankelijk geverifieerd.

Russische militaire bloggers melden dat dat het Oekraïense offensief zich richt op Klisjtsjiivka, ten zuidwesten van de stad, en Berchivka, ten noorden van de stad. Het offensief bij Klisjtsjiivka zou zijn afgeslagen door Russische speciale eenheden, maar bij Berchivka hadden de Oekraïners volgens één blogger wel ‘gedeeltelijk succes’. Wagnerbaas Jevgeni Prigozjin zei maandag al dat Oekraïne een deel van dat dorp had veroverd.

Maarten Albers

Het leeglopen van het reservoir achter de Kachovkadam heeft grote gevolgen voor de drinkwatervoorziening van honderdduizenden Oekraïners, zegt president Volodymyr Zelensky. Veel omliggende steden en dorpen haalden hun water uit het reservoir, maar dat zal binnenkort niet meer mogelijk zijn.

Autoriteiten in de provincie Dnipropetrovsk hebben inwoners van de districten Kryvy Rih en Nikopol, die voor hun watervoorziening afhankelijk zijn van het reservoir, gevraagd om watervoorraden aan te leggen. In die twee districten woonden voor de oorlog zo’n 1 miljoen mensen. Kryvy Rih, de grootste stad in het gebied, is voor 70 procent afhankelijk van water uit het reservoir. Lokale autoriteiten verzoeken de bewoners dringend om hun watergebruik met 30 procent terug te brengen.

Ook bedrijven in de twee districten zijn gevraagd om hun waterverbruik te beperken. Een staalfabriek van ArcelorMittal heeft een deel van de productielijnen al tijdelijk stilgelegd.

Op sociale media gaan ook foto’s rond van supermarkten in Kryvy Rih, waar klanten nog maar één fles water kunnen kopen tegen sterk gestegen prijzen. Regiohoofd Serhi Lysak doet die foto’s af als ‘vervalsingen’. ‘Ja, er zijn geïsoleerde gevallen waarin ondernemers met de kosten sjoemelen. Maar daar zal tegen opgetreden worden’, schrijft hij op Telegram. ‘Momenteel is de provincie volledig voorzien van drinkwater. Geen paniek.’

Maarten Albers

De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties is dinsdagavond bijeengekomen voor een spoedzitting over het instorten van de Kachovka-dam. Zowel Oekraïne als Rusland hadden daarop aangedrongen. Tijdens de zitting herhaalden beide partijen hun beschuldigingen aan elkaars adres: Oekraïne stelt dat Rusland de dam heeft opgeblazen, volgens de Russen werd hij geraakt door een Oekraïense raket. Tot harde conclusies over de damdoorbraak kwam het bij het spoedberaad niet.

Robert Wood, de Amerikaanse vice-ambassadeur bij de VN, hoopt dat er ‘in de komende dagen’ meer duidelijk wordt over de toedracht. Op dit moment ziet hij geen bewijs dat naar een van beide partijen wijst. Wood verwacht echter niet dat Oekraïne verantwoordelijk is. ‘Kom op, waarom zou Oekraïne dit zijn eigen grondgebied en mensen aandoen? Land laten overstromen, tienduizenden mensen hun huis uit jagen – dat slaat nergens op’, zei de Amerikaan voor aanvang van het spoedberaad. Ook de Franse en Britse vertegenwoordigers achten het onwaarschijnlijk dat Oekraïne de dam zou hebben opgeblazen.

Dat is wel het scenario dat de Russische permanente vertegenwoordiger bij de Veiligheidsraad, Vasili Nebenzja, aanhangt. Nebenzja kon zijn beschuldiging niet staven met bewijzen. De Oekraïense gezant, Serhi Kyslytsja, reageerde dat Rusland ‘spartelt in de modder van leugens’. Het is volgens Kyslytsja ‘fysiek onmogelijk’ om de dam van buitenaf op te blazen. Afgelopen najaar beschuldigde Oekraïne het Russische leger er al van explosieven in de dam te hebben geplaatst. De Russische beschuldiging past volgens de Oekraïense gezant in een patroon waarbij Rusland ‘het slachtoffer de schuld geeft van zijn misdaden’.

De Chinese vertegenwoordiger, Zhang Jun, sprak zich niet uit over de toedracht van de damdoorbraak. Peking maakt zich zorgen over de ‘humanitaire, economische en ecologische gevolgen’ van de damdoorbraak, en dringt nogmaals aan op vredesonderhandelingen tussen Rusland en Oekraïne.

Daan de Vries

De Amerikaanse denktank Institute for the Study of War vermoedt dat Rusland achter het opblazen van de Kachovkadam zit. De denktank velt geen definitief oordeel, maar stelt dat ‘de balans van het bewijs, redenering en retoriek erop wijst dat Rusland de dam doelbewust heeft beschadigd’. Analisten van de denktank waarschuwden in oktober vorig jaar al dat Rusland de dam op zou kunnen blazen om een Oekraïens tegenoffensief te frustreren.

Russische autoriteiten beschuldigen Oekraïne van het opblazen van de dam. Kiev zou daarmee proberen te verhullen dat het tegenoffensief is gefaald, of om Oekraïense eenheden langs de Dnipro te kunnen verplaatsen naar de strijd elders in Oekraïne zonder dat Rusland daarvan kan profiteren met een eigen tegenaanval. Volgens het ISW zijn beide verklaringen ongeloofwaardig, omdat het Oekraïense tegenoffensief nog niet volledig is begonnen en omdat de Russische eenheden langs de Dnipro geen serieuze bedreiging vormen voor Oekraïne.

De analisten benadrukken dat Oekraïne ‘geen materieel belang’ heeft bij het opblazen van de dam. Het leeglopen van het reservoir zal gevolgen hebben voor de watervoorziening op de door Rusland bezette Krim. Maar het ISW wijst erop dat er tussen 2014 en 2022 ook geen water uit het reservoir naar de Krim stroomde, en het schiereiland alsnog genoeg water kreeg.

Rusland daarentegen ‘kan de overstromingen gebruiken om de rivier de Dnipro wijder te maken en Oekraïense tegenaanvallen over de toch al uitdagende waterpartij lastiger te maken’. Posities van zowel het Oekraïense als het Russische leger zijn weggespoeld door de overstromingen. Aan Russische zijde is dat volgens Oekraïne te wijten aan de ‘chaotische’ wijze waarop de dam is opgeblazen.

Ook andere bronnen wijzen met de beschuldigende vinger naar Moskou. NBC News meldt dat de Amerikaanse regering over inlichtingen beschikt die doen vermoeden dat Rusland de dam heeft opgeblazen. Het Witte Huis zou bezig zijn om een deel van de inlichtingen, die nu nog staatsgeheim zijn, vrij te geven. Ingenieurs en munitiedeskundigen vertellen The New York Times dat een doelbewuste explosie van binnenuit de meest waarschijnlijke verklaring is voor de damdoorbraak. De dam was op het moment van de doorbraak in Russische handen.

Maarten Albers

Lees ook: Oekraïne kampt met overstromingen, maar dat is niet het enige ingrijpende gevolg van de verwoeste stuwdam

Russische autoriteiten hebben in het door Rusland bezette deel van het rampgebied de noodtoestand uitgeroepen. Dat melden de lokale hulpdiensten aan persbureau Tass. In totaal zijn volgens de hulpdiensten zo’n 2.700 huizen overstroomd in 15 dorpen. Bijna 1.300 mensen zijn geëvacueerd.

In Nova Kachovka, de door Rusland bezette stad naast de doorgebroken dam, is het waterpeil gestegen tot een hoogte van maar liefst 12 meter. Ondertussen zakt het water weer. De evacués worden opgevangen en krijgen eten en water.

Op de rechteroever van de Dnipro, die in handen is van Oekraïne, zijn volgens regiobestuurder Oleksandr Prokoedin 1.582 huizen overstroomd, en 1.457 mensen geëvacueerd. Reddingsdiensten worden daar gehinderd door Russische beschietingen, die gisteren aan een persoon het leven kostten.

Maarten Albers

Op de door Rusland bezette linkeroever van de Dnipro zijn door de overstromingen zeker zeven mensen vermist geraakt. Dat zegt Vladimir Leontiëv, de door Rusland aangestelde burgemeester van Nova Kachovka, tegen persbureau Tass. Ook zijn 900 mensen ontheemd geraakt. Tot nu toe zijn er geen doden gemeld.

Een dorp op de linkeroever, Korsunka, is volgens Leontiëv volledig onder water komen te staan. Van drie andere dorpen bevinden alleen de daken zich nog boven water. Russische autoriteiten in Nova Kachovka zeiden eerder vanochtend dat het waterpeil in de stad is begonnen te dalen.

Maarten Albers

In Oekraïne worden vanochtend nog steeds mensen geëvacueerd uit de ondergelopen gebieden na de verwoesting van de Kachovka-stuwdam. Volgens de Oekraïense president Zelensky worden bijna tachtig dorpen door het water bedreigd.

Ook stroomt een enorme olievlek door de rivier de Dnipro richting de Zwarte Zee. Volgens Zelensky gaat het om minstens 150 ton olie, maar zou dat nog veel meer kunnen worden. 'We kunnen nu nog niet voorspellen hoeveel van de chemicaliën, kunstmest en olieproducten die opgeslagen liggen in de overstroomde gebieden uiteindelijk in de rivieren en de zee terechtkomen', aldus Zelensky in zijn nachtelijke videoboodschap.

De Russische autoriteiten in de stad Nova Kachovka, aan de oever van het stuwmeer, melden op Telegram dat het waterpeil daar daalt. Zij menen dat grootschalige evacuaties niet nodig zijn. 

Op satellietbeelden die dinsdagmiddag door Maxar Technologies zijn gemaakt, zijn de schade aan de stuwdam in Oekraïne en de overstromingen goed te zien. De dam langs de rivier de Dnipro in de Oekraïense regio Cherson stortte dinsdag in, waardoor een deel van het gebied langs de frontlinie onder water kwam te staan. Het is nog altijd onduidelijk wie daarvoor verantwoordelijk is.

Op de beelden van Maxar is te zien dat een gebied van meer dan 2.500 vierkante kilometer tussen Nova Kakhovka en de Golf van Dniprovska ten zuidwesten van de stad Cherson aan de Zwarte Zee is overstroomd. Huizen en andere gebouwen staan volledig onder water, vaak is alleen nog het dak te zien. 

De ontploffing van de stuwdam in Kachovka zal Oekraïne niet tegenhouden om bezet gebied te heroveren. Dat heeft president Volodymyr Zelensky gezegd in een videoboodschap.

"De door Russische terroristen veroorzaakte ramp bij de waterkrachtcentrale van Kachovka zal Oekraïne en de Oekraïners niet tegenhouden", aldus Zelensky.

Volgens Zelensky wilde Rusland het Oekraïense tegenoffensief vertragen door de dam op te blazen. "We zullen nog steeds het hele land bevrijden", zei hij.

De Oekraïense openbare aanklager heeft het Internationaal Strafhof intussen al gevraagd om een onderzoek te starten naar de explosie.

Zelensky zei nog dat de overheid alles in het werk stelt om slachtoffers van de overstromingen te helpen en om drinkwater tot bij de bevolking te krijgen.

Oekraïne en Rusland hebben elkaar er tijdens een spoedzitting van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties opnieuw van beschuldigd verantwoordelijk te zijn voor de instorting van de stuwdam in Kachovka.

De Oekraïense VN-ambassadeur Sergiy Kyslytsya had het over "ecologische en technologische terreur". De vernielde dam is volgens hem "een nieuw voorbeeld van volkerenmoord van Rusland op Oekraïeners".

De Russische VN-ambassadeur Vasili Nebenzja op zijn beurt zei dat het om "opzettelijke sabotage van Kiev" ging. Hij beschuldigde Oekraïne van een oorlogsmisdaad.

De VN-noodhulpcoördinator Martin Griffiths noemde de instorting van de dam een ramp "waarvan de omvang nog zal moeten worden beoordeeld in de komende dagen" maar waarvan de gevolgen "ernstig" zullen zijn aan beide kanten van de frontlinie.

"De schade door de vernieling van de dam maakt dat het leven ondraaglijk veel zwaarder zal worden voor zij die al lijden onder het conflict", zei Griffiths.

Dat miljoenen getroffen mensen mogelijk niet geholpen kunnen worden, kan rampzalige gevolgen hebben, waarschuwde hij ook. Daar komt nog eens bij dat de landbouw getroffen wordt en dat het water mijnen of andere explosieven kan meevoeren.

De Chinese ambassadeur Zhang Jun zei ongerust te zijn over een "verlenging of zelfs escalatie" van het conflict in Oekraïne. Hij riep de twee partijen op om zo snel mogelijk vredesonderhandelingen te voeren.

De Belgische ambassadeur is ter verantwoording geroepen op het Kremlin. Dat meldt het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken. 

De ambassadeur moest er uitleg geven over het vermeende "gebruik van Belgische wapens" door Russische rebellen op Russisch grondgebied. "Hij kreeg een sterk protest te horen in verband met de onthulde bewijzen dat wapens van Belgische makelij gebruikt werden door groepen saboteurs die op 22 mei terroristische aanvallen uitvoerden op het grondgebied van de regio Belgorod", aldus de verklaring.

De Amerikaanse krant Washington Post onthulde eind vorige week dat wapens die door het Belgische wapenbedrijf FN zijn geproduceerd en door de Belgische autoriteiten aan Oekraïne zijn geleverd, onlangs gebruikt zijn door milities die op Russisch grondgebied tegen het Kremlin strijden.

In Belgorod is het al enkele weken bijzonder onrustig door herhaalde invallen van het zogenaamde Vrijheid voor Rusland Legioen en van het Russisch Vrijwilligers Korps. 

Rusland drong er bij Brussel op aan "niet de ogen te sluiten voor het groeiende bewijs van de steun van het regime in Kiev aan terroristen, die burgers en civiele infrastructuur in Rusland als doelwit hebben". 

Desgevraagd kan Buitenlandse Zaken in Brussel de informatie van de Russen nog niet bevestigen.

"De Belgische ambassadeur is inderdaad ontboden in Moskou", bevestigt de FOD Buitenlandse Zaken. "Hij heeft geantwoord dat de Belgische wapens die aan Oekraïne zijn geleverd, aan zeer strikte regels beantwoorden. De wapens zijn uitsluitend bedoeld voor de verdediging van het Oekraïense grondgebied tegen de Russische invasie. Dit staat in alle documenten die bij elke levering worden gevoegd. Ons land eist ook garanties dat deze wapens gebruikt zullen worden in overeenstemming met het internationaal humanitair recht."

Buitenlandse Zaken kan tot op heden de bewering van The Washington Post niet bevestigen, maar benadrukt wel dat vorige week een instructie gestuurd is naar de Belgische ambassade in Oekraïne "om de Oekraïense autoriteiten te herinneren aan onze principes over wapenleveringen en om hen te informeren over onze bezorgdheden".

Lees ook. Privémilities gebruiken Belgische FN-wapens tijdens aanvallen op Russisch grondgebied: regering vraagt opheldering aan Oekraïne

De Europese Unie zal Oekraïne "de nodige hulp" verlenen na de verwoesting van de stuwdam van Nova Kachovka, in het zuiden van het land. Dat heeft de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken, Dmitro Koeleba, dinsdag gezegd na een telefoongesprek met zijn EU-ambtgenoot Josep Borrell.

Ook enkele Europese landen, zoals Frankrijk en Duitsland, kondigden dinsdag al aan dat ze hulp naar het rampgebied sturen. Zo stuurt Duitsland personeel van de burgerbescherming naar Oekraïne om het land te helpen. Ook gaan er waterfilters, stroomgeneratoren en andere hulpgoederen naar Oekraïne.

De twee strijdende partijen beschuldigen elkaar ervan achter de vernieling van de dam te zitten.

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky heeft vandaag een aanbod voor een "significant aantal" F-16-gevechtsvliegtuigen gekregen tijdens gesprekken met Europese partners. Dat zei hij tijdens een briefing met journalist, meldt de Oekraïense openbare omroep Suspilne.

"Ik ben zeer blij met de informatie die we gekregen hebben, we hadden vandaag echt geluk", aldus Zelensky over de gesprekken. "Normaal moeten we onderhandelen over één of twee toestellen tegelijkertijd, maar nu hebben we een significant aanbod gekregen." 

Verdere details gaf Zelensky niet. Hij voegde er wel aan toe dat een deal voor de transfer van F-16's nog altijd goedkeuring uit de Verenigde Staten vereist, gezien dat land de producent van de toestellen is. 

Onder andere België sloot zich de voorbije weken aan bij een 'F-16-coalitie' van landen die Oekraïne willen helpen bij de opleiding van piloten. Momenteel hebben acht Europese landen en de VS zich daartoe bereid verklaard. Over welk land effectief toestellen zal leveren, bestaat er minder duidelijkheid. Mogelijk is Nederland een van de eerste die binnenkort officieel over de brug zal komen.

De Amerikaanse inlichtingendienst CIA zou al in juni 2022 van "een Europese geheime dienst" hebben gehoord dat speciale Oekraïense duikteams onder bevel van de legerleiding een aanslag op de gaspijpleidingen Nord Stream voorbereidden, meldt The Washington Post.

De krant meent dit uit uitgelekte informatie op te maken van een technisch medewerker van de Nationale Garde die toegang had tot zeer geheime informatie, die hij soms deelde op een website. Hij werd in april in Massachusetts ontmaskerd en aangehouden.

De op 80 meter diepte liggende pijpleidingen voor Russisch gas naar Duitsland werden bij het Deense eiland Bornholm onbruikbaar door explosies op 26 september. Tal van media en politici wezen meteen naar Rusland als de dader, maar in verscheidene media verschijnen er 'lekken' en berichten over andere eventuele plegers van de aanslagen.

De Amerikaanse regering was altijd fel tegen de pijpleidingen, omdat die Rusland enorme economische en politieke invloed in West-Europa boden en veel geld opleverden. President Joe Biden zei in februari 2022, kort voor de Russische inval in Oekraïne, dat de gasleidingen zouden worden uitgeschakeld als Rusland Oekraïne binnenviel.

De Verenigde Staten hebben informatie waaruit blijkt dat Rusland achter de verwoesting van de Kachovka-dam vorige nacht zit. Dat meldt NBC News op basis van twee Amerikaanse en een Europese bron. De Amerikaanse regering onderzoekt momenteel of ze de informatie die de inlichtingendiensten hebben verzameld, vandaag nog kunnen delen met het publiek. 

Het motief voor de aanslag wordt nog onderzocht, maar NBC wijst erop dat de ineenstorting van de dam het voor Oekraïne moeilijker maakt om de Dnipro-rivier nog over te steken voor een eventueel offensief. Oekraïens president Zelensky ontkende vanavond dat zijn leger gehinderd zal worden door de gebeurtenissen en dat de bevrijding van de bezette gebieden gewoon verder gaat.

Wel zei hij dat er grote gevolgen dreigen voor miljoenen mensen. "35 tot 70 dorpen zullen overstromen. Daarnaast zullen er grote problemen komen met de drinkwatervoorziening, ook in de dorpen die niet overstromen."

Lees ook. Wie vernielde de stuwdam? Ook Amerikaanse inlichtingendiensten wijzen nu naar Rusland

De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties komt om 22 uur Belgische tijd in New York bij elkaar om zich over de verwoeste Kachovka-dam te buigen. Zowel Rusland als Oekraïne hadden met spoed om een bijeenkomst gevraagd.

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky zou gevraagd hebben om het woord te kunnen nemen. Ook VN-topman Antonio Guterres zou er het woord nemen om de vijftien leden van de V-raad te briefen over de situatie. 

Oekraïne en Rusland beschuldigen elkaar ervan de stuwdam in de provincie Cherson te hebben verwoest. Volgens de Oekraïense inlichtingendienst heeft Rusland de dam ‘in paniek’ opgeblazen om een Oekraïens tegenoffensief te vertragen. Moskou beweert dat Oekraïne de dam zelf heeft vernietigd met raketten om onder andere de drinkwatervoorziening op de door Rusland bezette Krim te dwarsbomen.

Oekraïne hoopt op nieuwe internationale sancties tegen het Kremlin, naar aanleiding van de verwoesting van de dam. Meerdere westerse leiders wijzen Rusland als de schuldige aan en noemen de actie een oorlogsmisdaad.

Het is uiterst onwaarschijnlijk dat de VN-Veiligheidsraad actie tegen Rusland zal ondernemen. Rusland is net als de VS, het VK, China en Frankrijk een permanent lid van de Veiligheidsraad. Deze landen hebben vetorecht en kunnen een besluit dat in de Veiligheidsraad een meerderheid van stemmen krijgt, alsnog tegenhouden.

Tom Kieft

• De grote dam bij Nova Kachovka, die een stuwmeer van 18 miljard kubieke meter water vormt van de Dnipro-rivier in het zuiden van Oekraïne, is vannacht ingestort.

• Grote delen van Cherson stroomafwaarts, richting de Zwarte Zee, zijn overstroomd, blijkt ook uit beelden. Op de rechteroever die door Oekraïne wordt gecontroleerd, moeten 17.000 burgers worgen geëvacueerd. Die evacuaties zijn in volle gang. Voorlopig zijn er nog geen slachtoffers geteld. Wel wordt gevreesd voor grote schade aan de natuur.

• Op de linkeroever in het oosten, een gebied dat onder controle van het Russische leger staat, moeten 25.000 burgers in veiligheid worden gebracht. De Russische bezettingsautoriteiten zeggen ook met evacuaties te zijn begonnen.

• Beide landen beschuldigen elkaar van het opblazen van de dam. Oekraïens president Zelensky zegt dat het onmogelijk is dat zijn leger de dam heeft opgeblazen, aangezien ze onder Russische controle stond. Bovendien verhinderen de overstromingen nu een Oekraïens tegenoffensief in de regio. Rusland zegt de dam niet te hebben opgeblazen omdat daarmee ook de watertoevoer naar de Krim stilvalt.

• De Europese Unie spreekt over "een nieuwe dimensie van Russische wreedheden", het opblazen van de dam is mogelijk een oorlogsmisdaad, zegt buitenlandchef Josep Borrell.

Lees hier meer. Wie wint bij de verwoeste dam? ‘Het Oekraïense leger staat nu mogelijk voor een enorm probleem’

Zover bekend zijn er nog geen burgers overleden door de overstromingen die worden veroorzaakt door de doorbraak van de Kachovka-stuwdam. Dat heeft de Oekraïense premier Denys Sjmyhal vanmiddag gezegd. Er worden volgens hem maatregelen getroffen om de drinkwatervoorraad veilig te stellen.

De evacuaties uit het rampgebied zijn inmiddels in volle gang. De Oekraïense hulpdiensten hebben zeker 1.300 mensen in veiligheid gebracht. Eerder lieten de Oekraïense autoriteiten, die de controle hebben over het gebied ten westen van de Dnipro-rivier, weten dat aan die kant van de rivier zeker 16.000 mensen in kritiek overstromingsgebied wonen.

Ook de door Moskou aangestelde autoriteiten, die het gebied ten oosten van de Dnipro-rivier bezetten, hebben evacuaties aangekondigd. In het door Rusland bezette deel van Cherson zouden volgens de autoriteiten zo’n 22 duizend mensen direct gevaar lopen voor overstromingen.

Tom Kieft 

De Oekraïense autoriteiten gaan "meer dan 17.000 burgers" evacueren uit de regio's die overstroomd zijn na de verwoesting van de Nova Kachovka-dam dinsdagochtend. Beide strijdende partijen geven elkaar de schuld voor die verwoesting.

"Meer dan 40.000 mensen worden bedreigd door overstromingen", laat de Oekraïense minister van Justitie Andrij Kostin op Twitter weten. "De Oekraïense autoriteiten evacueren meer dan 17.000 van hen, maar jammer genoeg bevinden meer dan 25.000 burgers zich in streken die onder Russische controle staan." Kostin zegt Europees Commissaris voor Justitie Didier Reynders over de kwestie op de hoogte te hebben gebracht.

De door Moskou geïnstalleerde autoriteiten hebben laten weten dat ze in drie plaatsen de evacuaties hebben opgestart.

Ook de Duitse bondskanselier Olaf Scholz zegt dat alles erop wijst dat de dam bij Nova Kachovka door Rusland is verwoest. Tijdens een ontmoeting met kiezers georganiseerd door tv-zender RTL zei Scholz zonet dat "dit in alle opzichten agressie door de Russische zijde is om het Oekraïense offensief te stoppen". "Dit toont aan dat we in een nieuwe dimensie (van de oorlog, red.) zitten."

De Europese Unie legt de verantwoordelijkheid voor de verwoesting van een belangrijke Oekraïense stuwdam bij Rusland. De dambreuk "vertegenwoordigt een nieuwe dimensie van Russische wreedheden" en is mogelijk een oorlogsmisdaad, zegt buitenlandchef Josep Borrell.

Door het bezwijken van de dam in de Dnipro-rivier, in de nacht van maandag op dinsdag, lopen honderdduizenden mensen stroomafwaarts gevaar. "De Russische aanvallen tegen essentiële civiele infrastructuur van Oekraïne hebben vandaag een ongekend niveau bereikt", stelt Borrell. De EU veroordeelt de daad "in de sterkst mogelijke bewoordingen" en wijst erop dat het bestoken van zulke voorzieningen op een oorlogsmisdaad kan neerkomen. De unie is vastbesloten om alle bevelhebbers, plegers en medeplichtigen van oorlogsmisdaden voor het gerecht te brengen, herhaalt hij.

Borrell en de meeste bondgenoten van Oekraïne laten nog in het midden wat er precies met de stuwdam is gebeurd. Ze rekenen Rusland de verwoestende dambreuk aan, maar zeggen niet met zoveel woorden dat Rusland de dam heeft opgeblazen of op een andere manier moedwillig heeft doorgestoken.

De Oekraïense president Zelensky zegt dat het "fysiek onmogelijk" zou zijn dat de Kakhovka-dam is opgeblazen van buiten zijn directe omgeving. De dam en de omliggende regio zijn al meer dan een jaar onder Russische controle, legt Zelensky uit op Twitter.

“Vandaag hebben Russische terroristen opnieuw bewezen dat ze een bedreiging vormen voor alles wat leeft”, klinkt het nog in een video bij de tweet. Gisteravond hebben de Russen de dam opgeblazen, aldus Zelensky. En dat was een “absoluut opzettelijke, voorbereide explosie”, meent hij. “Ze wisten wat ze aan het doen waren.”

Sergej Sjojgoe, de Russische minister van Defensie, zei deze namiddag dat Oekraïne achter het opblazen van de dam zit. Volgens Sjojgoe wil Oekraïne daarmee troepen en materiaal vrijmaken die het daarna kan inzetten bij zijn tegenoffensief, aangezien Rusland Oekraïne niet meer kan aanvallen via de overstroomde gebieden.

Bewijzen voor zijn claim gaf Sjojgoe niet.

Lees ook. Wie wint bij de verwoeste dam? ‘Het Oekraïense leger staat nu mogelijk voor een enorm probleem’

Satellietbedrijf Planet Labs heeft een beeld vrijgegeven van de verwoeste dam van Nova Kachovka. Daarop is te zien hoe een massa water door de constructie stroomt en de volledig omgeving is ondergelopen. Enkel twee delen van de onherstelbare waterkrachtcentrale op de dam steken nog boven het water uit.

Bekijk hier meer beelden van de gevolgen van de verwoeste dam

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky roept de wereld op tot actie. "Dit is slechts één dag van Russische agressie, slechts één Russische daad van terreur, slechts één Russische oorlogsmisdaad", aldus Zelensky op Twitter. "Nu is Rusland schuldig aan brutale ecocide. Verdere commentaar is overbodig."

"De wereld moet reageren. Rusland voert oorlog tegen het leven, tegen de natuur, tegen de beschaving. Rusland moet het Oekraïense land verlaten en rekenschap afleggen voor zijn terreur", schrijft de president.

Naast mensen raken de overstromingen ook de natuur in het gebied stroomafwaarts van de verwoeste dam. Andri Jermak, chef-staf van de Oekraïense president Volodymyr Zelensky, beschuldigt Rusland daarom van ‘ecocide’ en spreekt van ‘de grootste door de mens veroorzaakte natuurramp van de afgelopen decennia’.

Volgens Jermak zal de damdoorbraak leiden tot een drinkwatertekort in het zuiden van de provincie Cherson en op de Krim, en zal het water dorpen en ecosystemen verwoesten. Zijn perschef Daria Zarivna zegt dat door de explosie bij de waterkrachtcentrale 150.000 liter machineolie in het water terecht is gekomen. Ze sluit niet uit dat er nog meer olie in het water terechtkomt.

Jermak en Zarivna waarschuwen daarnaast voor de gevolgen van de verstoring van de watervoorziening in Cherson, een landbouwprovincie. Zonder stabiele watervoorziening geen goede oogst, en dus verdere onzekerheid op wereldwijde voedselmarkten. Na het nieuws over de damdoorbraak steeg de graanprijs op de beurs in Chicago met 2 procent.

‘Het doel van de Russen is ook om de Oekraïense landbouwsector te treffen, het zuiden in een woestijn te veranderen en een crisis te creëren in het wereldwijde voedselsysteem’, aldus Zarivna. ‘Ze willen Oekraïne uitschakelen als concurrent, vooral in Afrika, door de wereld te chanteren met hongersnood.’

Maarten Albers

Steeds meer gebieden raken overstroomd na het vernietigen van de Kachovka-dam. Inmiddels heeft het water ook wijken van provinciehoofdstad Cherson bereikt.

De Oekraïense publieke omroep Soespilne meldt dat honderden inwoners van de wijk Korabel geëvacueerd worden naar hoger gelegen gebied. De wijk ligt deels op een eiland in de Dnipro. Het centrum van Cherson ligt op enkele tientallen meters boven zeeniveau en zal daarom niet overstromen.

Verder stroomopwaarts is het waterniveau flink gestegen, waardoor hele huizen onder water verdwijnen.

Russische autoriteiten hebben de evacuatie van bewoners van de linkeroever van de Dnjepr aangekondigd. Inwoners van de districten Nova Kachovka, Olesjky en Hola Prystan moeten hun persoonlijke bezittingen en belangrijke documenten verzamelen en eten en drinken meenemen voor drie dagen. Die drie districten vormen samen de linkeroever van de Dnjepr, vanaf de doorgebroken dam tot aan de zee.

Aan de bezette kant van het rampgebied wonen 22.000 mensen. De door Rusland aangestelde gouverneur van Cherson, Vladimir Saldo, zei eerder dat grootschalige evacuaties niet noodzakelijk waren en dat burgers op hun plek konden blijven. 

Volgens de Russen zijn 53 evacuatiebussen onderweg naar het rampgebied. In Nova Kachovka, de stad naast de doorgebroken dam, is inmiddels de noodtoestand uitgeroepen.

Eerdere evacuaties door Rusland uit bezet gebied konden rekenen op felle kritiek van onafhankelijke waarnemers. De evacuaties, die vaak onder dwang plaatsvinden, komen volgens sommigen neer op illegale deportaties.

Bewoners in het Oekraïense deel van Cherson, aan de rechteroever van de Dnjepr, startten eerder vandaag al met de evacuatie.

Maarten Albers

De waterstroom is onbeheersbaar, waarschuwt een lokale functionaris na de instorting van de Kachovka-dam. Bewoners in het Oekraïense deel van Cherson worden geëvacueerd en de noodtoestand is afgekondigd in de regio.

Op de door Oekraïne gecontroleerde rechteroever van de Dnipro waren vanochtend om half acht lokale tijd al zeker acht dorpen en delen van de provinciehoofdstad Cherson overstroomd. Dat zegt Oleksandr Prokoedin, de Oekraïense bestuurder van de provincie Cherson. Volgens hem wonen er op de rechteroever 16.000 mensen in het risicogebied. De evacuaties aan Oekraïense zijde zijn in volle gang.

Het Oekraïense ministerie van Binnenlandse Zaken zei eerder dat in totaal 80 dorpen het risico lopen om te overstromen. Die zouden merendeels op de door Rusland gecontroleerde linkeroever liggen. Maar de door Rusland geïnstalleerde gouverneur Vladimir Saldo zegt in een bericht op Telegram dat een grootschalige evacuatie niet nodig zal zijn. ‘Hoewel er vervoer is geregeld, kunnen de meeste inwoners op hun plaats blijven.’

Maarten Albers

De reacties van buitenlandse leiders en internationale organisaties op het opblazen van de dam beginnen inmiddels binnen te komen. EU-president Charles Michel zegt ‘geschokt’ te zijn door de ‘ongekende aanval op de Nova Kachovkadam’. ‘De vernietiging van civiele infrastructuur is duidelijk een oorlogsmisdaad – en we zullen Rusland en zijn handlangers ter verantwoording roepen.’

Ook Jens Stoltenberg, secretaris-generaal van de Navo, ziet Rusland als de schuldige. ‘De vernietiging van de Kakhovka dam vandaag brengt duizenden burgers in gevaar en veroorzaakt ernstige milieuschade’, schrijft hij op Twitter. ‘Dit is een schandalige daad, die eens te meer de wreedheid van Ruslands oorlog in Oekraïne aantoont.’

De Moldavische president Maia Sandu veroordeelt de verwoesting van de dam, en wijst eveneens naar Moskou: ‘De Russische aanval op essentiële infrastructuur is een vorm van oorlogsmisdaad.’ Sandu biedt hulp aan bij de reactie op de overstromingen en om de gevolgen te beperken. Moldavië is het dichtstbijzijnde buurland bij de rampplek, maar ligt zelf niet in de gevarenzone.

Ook de Verenigde Naties hebben gereageerd op de doorbraak van de dam. ‘De vernietiging van de Kachovkadam brengt duizenden burgers in gevaar. Velen verliezen hun huis en worden in grote humanitaire nood achtergelaten’, schrijft het Mensenrechtenbureau van de VN in Oekraïne op Twitter. De organisatie wijst geen schuldige aan, maar sluit af met: ‘Burgers en civiele infrastructuur zijn geen doelwit!’

Maarten Albers

Bekijk meer beelden van de ravage bij de Kachovka-dam.

De ontploffing die de verwoesting van een stuwdam veroorzaakte in de Oekraïense regio Cherson, kwam vanuit de machinekamer. Dat meldt waterkrachtbedrijf en uitbater van de dam Ukrhydroenergo.

"Als gevolg van de ontploffing van de machinekamer van binnenuit is de stuwdam volledig verwoest. De centrale kan niet worden hersteld", aldus het bedrijf. Het waterpeil in het Kachovka-reservoir, dat wordt gebruikt om turbinecondensatoren en veiligheidssystemen van stroom te voorzien, "daalt snel", en mensen worden geëvacueerd uit potentiële overstromingsgebieden.

Ukrhydroenergo laat nog weten dat het de situatie blijft volgen en werkt aan opheldering over "de omvang van de verwoesting, de snelheid en het volume van het water".

Wie is er verantwoordelijk en wat zijn de mogelijke gevolgen? Lees meer over de verwoesting van de Kachovka-stuwdam.

Na de verwoesting van de stuwdam bij de door de Russen bezette stad Nova Kachovka vinden evacuaties plaats van gebieden langs de Dnjepr. Verschillende dorpen in de regio zijn reeds volledig of deels overstroomd.

“Ongeveer 16.000 mensen bevinden zich in een kritieke zone”, aldus Oleksandr Prokoedin, hoofd van het Oekraïense militaire bestuur in de regio Cherson. Hij had eerder al gewaarschuwd dat omstreeks 11 uur Belgische tijd het water een kritiek punt zou bereiken.

Het is niet duidelijk wat de oorzaak van de verwoesting is. Rusland en Oekraïne schuiven de verantwoordelijkheid immers in elkaar schoenen. Volgens Kiev lieten de Russen de dam ontploffen, terwijl de Russische bezetter in Nova Kachovka zegt dat de verwoesting te wijten is aan de Oekraïense aanvallen op de dam.

De dam ligt op de Dnjepr (of Dnipro in het Oekraïens). De dam uit 1954 bevindt zich op ongeveer 60 kilometer ten oosten van de stad Cherson en is zo'n 30 meter hoog en 3,2 kilometer lang. De dam heeft een groot reservoir dat water levert aan het schiereiland de Krim - dat Rusland in 2014 annexeerde - en aan de kerncentrale van Zaporizja - eveneens door de Russen bezet.

Vorig jaar al werd gewezen op de mogelijkheid dat Rusland de dam zou opblazen in een valse vlag-operatie om zo de verdere Oekraïense opmars bij het Cherson-offensief tegen te houden. Die vrees lijkt nu bewaarheid te worden: door de zware overstromingen stroomafwaarts wordt een Oekraïens offensief over de Dnjepr zo goed als onmogelijk.

Lees het artikel dat we eerder al schreven over de ‘waterbom’ van 18 miljard kubieke meter

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky roept zijn nationale veiligheids- en defensieraad bijeen, na de instorting van de dam bij de door Russische troepen gecontroleerde stad Nova Kachovka, in de zuidelijke Oekraïense regio Cherson. Dat meldt de president op sociale media.

Volgens Zelensky bevestigt de verwoesting van de waterkrachtcentrale van Kachovka dat de Russen uit Oekraïne moeten verdreven worden. "Ze mogen geen meter overhouden, want ze gebruiken elke meter voor terreur", zei hij.

De stuwdam bij de door het Russische leger gecontroleerde stad Nova Kakhovka, in de zuidelijke Oekraïense regio Cherson, is ingestort. Dat bevestigt het Russische staatspersbureau TASS, nadat video's van de doorgebroken dam op diverse sociale media circuleerden. Ook de Oekraïense regering heeft bevestigd dat de dam is ingestort.

Water stroomt vanuit een waterreservoir naar de rivier Dnipro, richting de Zwarte Zee. De dam ligt ongeveer 60 kilometer ten oosten van de stad Cherson.

Het is onduidelijk wat de oorzaak is voor het instorten van de dam, of wie ervoor verantwoordelijk is. Zowel Oekraïne als Rusland beweert dat de tegenpartij de dam heeft opgeblazen. 

Gevreesd wordt voor overstromingen van delen van Oekraïne, waardoor de energieproblemen van het land groter kunnen worden. Daarnaast heeft de dam een groot reservoir dat water levert aan het schiereiland de Krim, in 2014 geannexeerd door Rusland, en aan de kerncentrale van Zaporizja. Die watertoevoer kan dus in de problemen komen.

Lees meer.

Nu de oorlog in Oekraïne al meer dan een jaar duurt en het Kremlin niet de snelle overwinning behaalde die het verwachtte, is het de vraag hoelang Moskou de strijd nog volhoudt. En wat gebeurt er als Rusland verliest?

"Een opvolger van Poetin erft een schurkenstaat in verval", zegt historicus Alexander Motyl. "Hij zal te maken hebben met een verwoeste economie, internationale isolatie, grote onenigheid binnen de bestuurlijke elite, een gedemoraliseerd leger en volk en de smeulende puinhopen van een oorlog die op zijn laatste benen loopt of allang verloren is."

Lees het volledige verhaal.

Voor de tweede dag op rij zou het Russische leger een grootschalig offensief van het Oekraïense leger in de Oost-Oekraïense regio Donetsk hebben verijdeld. Dat meldt het Russische ministerie van Defensie. Bij de gevechten zouden 1.500 Oekraïners zijn gesneuveld. Over doden aan de eigen zijde zei het ministerie niets.

De Oekraïense militairen zouden ook fiks materiaalverlies hebben geleden. Het Russische ministerie zei onder meer 109 pantservoertuigen te hebben vernietigd, evenals 28 tanks, waaronder acht Leopard-tanks. Vanuit Kiev is nog niet gereageerd op de Russische beweringen.

Ook in de nacht van zondag op maandag meldden de Russen ook al een groot Oekraïens offensief te hebben tegengehouden. De beweringen zijn niet onafhankelijk te verifiëren en Kiev zelf hult zich in stilzwijgen.

Jevgeni Prigozjin, de baas van het Russische huurlingenleger Wagner dat de Oekraïense stad Bachmoet veroverde, trok de Russische verklaringen van het ministerie echter in twijfel. 'Om zoveel mensen te doden zou dagelijks 150 kilometer moeten worden afgelegd', schreef hij op Telegram. 'Daarom denk ik dat dit gewoon wilde en absurde sciencefiction is.'

Wel meldt The New York Times op basis van Amerikaanse functionarissen dat de militaire activiteiten van Oekraïne op meerdere plekken aan het front zijn toegenomen. Zij baseren zich onder meer op satellieten van het Amerikaanse leger. De functionarissen noemen het ‘een mogelijke indicatie’ van het begin van het langverwachte Oekraïense tegenoffensief.

De Oekraïense onderminister van Defensie, Hanna Maljar, noemt de Russische beweringen een ‘afleidingsmanoeuvre’ om het ‘falen van de Russen in Bachmoet’ te bedekken. Rusland claimde ruim twee weken geleden de verovering van Bachmoet, maar Oekraïne zegt dat de gevechten daar nog steeds doorgaan en er inmiddels weer terreinwinst is geboekt.

Russische autoriteiten zijn niet in staat om de grensplaats Novaja Tavolzjanka te betreden. Dat heeft Vjatsleslav Gladkov, gouverneur van de regio Belgorod, gezegd tijdens een livestream op het Russische sociale medium Vkontakte. Gladkov vermoedt dat er nog ongeveer 100 burgers in het dorp van voorheen 5.000 inwoners zijn, maar heeft dat vanwege beschietingen niet kunnen verifiëren.

Eerder vandaag claimde het Russische Vrijwilligerskorps, een eenheid van extreemrechtse Russen die voor Oekraïne vechten, de verovering van Novaja Tavolzjanka. In een video poseren twee strijders van het korps met een vlag in de stad, die volgens hen ‘leeg’ is. "Er zijn hier alleen strijders van het Russische Vrijwilligerskorps. Er is geen andere overheid in de buurt."

Met zijn uitspraken lijkt Gladkov de bewering van het Russische Vrijwilligerskorps te bevestigen. In een spottend bericht na zijn uitspraken vragen de paramilitairen hem waarom hij het dorp niet in kan, en wie het precies is die het dorp beschiet.

Maarten Albers

De Duitse regering besluit binnen twee weken of ze Oekraïne toch van straaljagers zal voorzien. Dat heeft de Duitse minister van Defensie Boris Pistorius gezegd in een interview met de Duitse omroep Deutsche Welle. Bondskanselier Olaf Scholz sloot de levering van gevechtsvliegtuigen eerder uit, maar volgens zijn partijgenoot Pistorius heroverweegt de regering dat besluit momenteel.

"We bekijken wat mogelijk is en wat we willen en kunnen doen. Ik denk dat we binnen de komende twee weken zullen beslissen", aldus de Duitse minister. Zijn Oekraïense ambtsgenoot Oleksi Reznikov vroeg Duitsland vorige week expliciet om deelname aan een trainingsprogramma voor Oekraïense piloten in Eurofighters.

Waar Pistorius de deur voor straaljagers op een kier zette, hield hij die voor langeafstandsraketten potdicht. De Duitse regering denkt er volgens hem "op dit moment" niet aan om Kiev bijvoorbeeld Taurus-raketten te geven. Die vliegen met een bereik van ruim 500 kilometer twee keer zo ver als de Storm Shadows die het VK naar Oekraïne sturen.

Maarten Albers

De Wagner-huurlingen hebben een Russische commandant gevangengenomen en mishandeld. Dat blijkt uit een filmpje dat gepost werd op sociale media, schrijft The Guardian. Roman Venevitin geeft - al dan niet onder druk - toe dat hij het bevel gaf om Wagner-leden onder vuur te nemen. De beelden van de publieke vernedering van Venevitin tonen nog maar eens de hevige rivaliteit tussen Wagner en het Russische leger.

De luitenant-kolonel, die zich in het filmpje voorstelt als commandant van de 72ste brigade, wordt in beeld gebracht als de eerste de beste krijgsgevangene. Hij heeft duidelijk klappen gekregen, zijn neus lijkt gebroken. “Ik schoot in dronken toestand op een auto van de Wagner-groep”, stelt Venevitin. Waarom hij dat deed? “Vanwege persoonlijke wrok”, luidde het antwoord.

Daarnaast gaf Venevitin toe dat hij met de hulp van “een gemotoriseerde brigade en tien à twaalf ondergeschikten” een groepje Wagner-huurlingen ontwapende. “Denk je dat er in een oorlog plaats is voor persoonlijke wrok?”, wilde de ondervrager van dienst weten. “Nee, ik ben schuldig”, reageerde een terneergeslagen Venevitin.

Oekraïense inlichtingendiensten hebben een netwerk van agenten en sympathisanten in Rusland opgebouwd, waarmee het sabotageacties en aanslagen op Russisch grondgebied kan uitvoeren. Dat zeggen bronnen die op de hoogte zijn van de Amerikaanse inlichtingen tegen CNN. De saboteurs zouden verantwoordelijk zijn voor de droneaanval op het Kremlin van vorige maand.

Of ook meer recente droneaanvallen op Moskou en op olieraffinaderijen in het zuiden van Rusland het werk zijn van de saboteurs, is niet duidelijk. Hoe Oekraïne de groepen precies van drones voorziet is onbekend, maar er zijn veel smokkelroutes over de lange grens tussen Rusland en Oekraïne. Een Europese inlichtingenofficier suggereert dat de Oekraïners mogelijk gebruikmaken van omkoping.

Sinds de Russische invasie van Oekraïne is er een constante stroom geweest van mysterieuze branden en explosies in Russische brandstofdepots, spoorwegen, militaire wervingsbureaus, opslagplaatsen en pijpleidingen. Maar volgens de bronnen die CNN sprak, neemt de frequentie toe. Volgens een van hen is dat "het resultaat van maandenlange inspanningen" van de Oekraïners om de nodige structuren op te bouwen.

Maarten Albers

Volgens de Oekraïense onderminister van Defensie Hanna Maljar zijn de Russische berichten over het begin van het Oekraïense tegenoffensief bedoeld als afleiding voor het falen van de Russen in Bachmoet. Rusland beweert die stad ruim twee weken geleden ingenomen te hebben, maar Oekraïne zegt dat gevechten daar op kleine schaal doorgaan.

Maljar legt in een bericht op Telegram uit dat Oekraïne doorgaat met de verdedigingscampagne die begon op 24 februari 2022, toen Rusland het land binnenviel. Tegelijkertijd ontkent ze niet dat Kiev in de aanval is gegaan. "De verdedigingsoperatie omvat alles, inclusief tegenaanvallen", schrijft ze. "Daarom gaan we op sommige fronten over op offensieve acties."

Volgens Maljar is Bachmoet nog steeds "het epicentrum van de gevechten". "We trekken daar met een breed front op. We hebben succes en bezetten hoge plekken." Zowel in Bachmoet als elders aan het oostelijke front zijn de Russen volgens Maljar in de verdediging. Haar beweringen kunnen niet onafhankelijk worden geverifieerd.

Maarten Albers

Het aantal artillerie- en grondaanvallen van het Oekraïense leger is sterk toegenomen. De aanvallen vinden plaats langs meerdere delen van de frontlinie. Dat bevestigen Amerikaanse functionarissen tegen The New York Times. De functionarissen, die spreken op voorwaarde van anonimiteit, zeggen zich deels te baseren op informatie van satellieten van het Amerikaanse leger. Die satellieten kunnen met infraroodcamera’s artillerievuur en raketlanceringen zien, en hebben een toename van activiteit vanuit posities van het Oekraïense leger gedetecteerd.

De Amerikaanse functionarissen zien het toenemende aantal aanvallen als een mogelijk teken dat het langverwachte Oekraïense tegenoffensief is begonnen. Russische autoriteiten zeiden vanochtend al dat ze een grootschalige aanval van Oekraïne in de provincie Donetsk hadden afgeslagen. Oekraïne ontkent dat en wil niets zeggen over wanneer het tegenoffensief zal beginnen.

Maarten Albers

Het Oekraïense leger ontkent dat zijn soldaten het offensief waarover Rusland eerder berichtte, hebben uitgevoerd. "We hebben dergelijke informatie niet", zegt een woordvoerder van de Generale Staf van de Oekraïense strijdkrachten tegen persbureau Reuters. "We geven geen commentaar op welke vorm van leugens dan ook."

Het Russische ministerie van Defensie berichtte afgelopen nacht dat Oekraïne zondagochtend had geprobeerd om met een ‘grootschalig offensief’ in het zuiden van de Oost-Oekraïense provincie Donetsk door de Russische verdediging heen te breken. Rusland sloeg de aanval naar eigen zeggen af. Daarbij zouden 250 Oekraïense militairen zijn omgekomen. De informatie kon niet onafhankelijk geverifieerd worden.

Pepijn de Lange

Oekraïense troepen rukken op richting Bachmoet, dat meldt Wagner-baas Jevgeni Prigozjin. Volgens hem is het dorp Berchivka - aan de noordkant van de stad - al heroverd door het Oekraïense leger. De stad werd eind mei veroverd door de Russen na een bloederige strijd waarbij tienduizenden - volgens sommigen zelfs honderdduizenden - Russen en Oekraïeners sneuvelden.

“Een schande”, aldus Prigozjin, die vandaag de laatste gebieden in de stad hoopt over te dragen aan het Russische leger. Hij roept stafchef Gerasimov en minister van Defensie Sjojgu op om naar het front te komen en troepen te verzamelen. “Kom op, je kunt het. En als je dat niet kunt, sterf je als helden.” Hij sneert naar zijn collega’s, die hij al vaker verbaal heeft aangevallen. “Nu een deel van de nederzetting van Berchivka al verloren is gegaan, rennen de troepen stilletjes weg.”

Pro-Russische militaire bloggers maken melding van hevige gevechten in de Oost-Oekraïense provincie Donetsk. Mogelijk is het Oekraïense leger voor de tweede dag op rij in deze regio in de aanval. De informatie is echter niet onafhankelijk te verifiëren. De Oekraïense regering heeft tot dusver niet bevestigd dat het langverwachte tegenoffensief is begonnen.

Het Telegramkanaal WarGonzo meldt dat Oekraïense soldaten in de buurt van het dorp Novodonetsk minstens twee kilometer zijn opgerukt. Inmiddels zouden de Oekraïners zich in de buitenwijken van het dorp bevinden. "Momenteel zijn er hevige gevechten gaande om de controle over de nederzetting", schrijft het kanaal. "De strijdkrachten van Oekraïne opereren veel harmonischer en georganiseerder dan gisteren."

Volgens Rusland is Oekraïne gisterochtend begonnen om een doorbraak te forceren aan het front bij Donetsk. Het Russische ministerie van Defensie zegt een grootschalige aanval te hebben afgeslagen. Daarbij zouden 250 Oekraïense militairen zijn omgekomen en zestien Oekraïense tanks, drie gevechtsvoertuigen en 21 pantserwagens zijn vernietigd

Ook het pro-Russische Telegramkanaal Kotsnews meldt dat het Oekraïense leger vandaag opnieuw in de aanval is. "Na de mislukking van gisteren trok de vijand met grotere troepen vanuit het westen in de richting van Voehledar", aldus het kanaal.

Pepijn de Lange

De helft van de schuilkelders in de Oekraïense hoofdstad Kiev is niet klaar voor gebruik. Dat zegt de Oekraïense minister van Strategische Industrieën, Oleksandr Kamysjin, op basis van een onderzoek dat werd ingesteld nadat drie Oekraïners om het leven waren gekomen bij een Russische aanval omdat ze er niet in slaagden te vluchten naar een schuilkelder.

Kamysjin en de burgemeester van Kiev, Vitali Klitsjko, laten op Telegram weten dat inmiddels ongeveer een derde van alle schuilkelders is geïnspecteerd. Een deel daarvan kan simpelweg niet open. In andere schuilkelders zijn de voorzieningen gebrekkig.

President Volodymyr Zelensky gaf vrijdag het bevel om alle schuilkelders in Oekraïne te inspecteren. Onder de drie Oekraïners die donderdag overleden bij Russische aanvallen waren ook een moeder en haar kind. Dit leidde tot boosheid onder de bevolking en een oproep om actie te ondernemen.

Sinds begin mei heeft Rusland het aantal aanvallen op Kiev opgevoerd. Voornamelijk 's nachts worden luchtaanvallen uitgevoerd.

Volgens de Britse inlichtingendiensten heeft Rusland in de loop van mei ruim 300 bewapende Iraanse Shahed-drones afgevuurd op Oekraïne. De intense aanvallen zouden echter weinig succesvol geweest zijn.

Volgens de Britten maakte Rusland de afgelopen maand meer dan eerder in de oorlog gebruik van de drones van Iraanse makelij. Moskou wil Oekraïne zo ver krijgen dat het de voorraden aan dure, geavanceerde luchtafweerraketten uitput, maar volgens het Britse ministerie van Defensie is dat vooralsnog allesbehalve het geval. "Oekraïne heeft minstens 90 procent van de inkomende drones kunnen neutraliseren met oudere en goedkopere wapensystemen en met elektronische verstoring", klinkt het op Twitter.

Rusland zou de voorbije maand ook geprobeerd hebben om Oekraïense strijdkrachten te raken op kilometers van de frontlinie, maar ook dat zou maar moeizaam verlopen omdat de Russen niet over het juiste materiaal beschikken om dynamische doelwitten efficiënt te raken.

Het Oekraïense leger meldt in zijn dagelijkse update over de oorlog in Oekraïne niets over het door Rusland genoemde grote offensief in de provincie Donetsk (zie bericht hieronder). Wel telden de Oekraïners het afgelopen etmaal 29 gevechten in Donetsk en Loehansk samen. "De vijand blijft zich concentreren op pogingen om de regio’s Loehansk en Donetsk volledig te bezetten", schrijft de Generale Staf van de Oekraïense strijdkrachten op Facebook.

Het opmerkelijke bericht dat het Russische ministerie van Defensie afgelopen nacht publiceerde, blijft daarmee onbevestigd. Volgens de Russen heeft Oekraïne zondagochtend geprobeerd met een ‘grootschalig offensief’ in het zuiden van Donetsk door de Russische verdediging heen te breken. Rusland sloeg de aanval naar eigen zeggen af. De informatie kon niet onafhankelijk geverifieerd worden.

Oekraïne zinspeelt al maanden op een grootschalig tegenoffensief, maar onduidelijk blijft waar en wanneer dat offensief precies begint. Vermoedelijk wil Oekraïne over zo veel mogelijk westers materieel beschikken voordat het overgaat tot de aanval. Een officiële aankondiging van het offensief valt in ieder geval niet te verwachten, werd zondag opnieuw duidelijk uit een video die de Oekraïense regering via sociale media verspreidde. "Plannen houden van stilte", luidde de boodschap.

Pepijn de Lange

Rusland heeft naar eigen zeggen een "groot offensief" door Oekraïne in de zuidelijke Oekraïense regio Donetsk afgeslagen, meldt het ministerie van Defensie in Moskou. Daarbij zou het naar eigen zeggen 250 Oekraïners hebben gedood.

Bij het offensief waren volgens Rusland zes bataljons pantserinfanterie en twee tankbataljons betrokken, meldt het Russische leger in een verklaring. Het bericht kan tot dusver nog niet onafhankelijk worden geverifieerd. Het is onduidelijk of deze Oekraïense actie de start is van het langverwachte tegenoffensief waarmee Oekraïne gebied wil terugwinnen dat door Rusland is geannexeerd sinds de invasie in februari van vorig jaar.

Oekraïne heeft tot dusver niets bevestigd. Op 25 mei zei Kiev dat het langverwachte tegenoffensief al verschillende dagen bezig was. Oekraïne heeft er geen geheim van gemaakt dat het voorbereidingen trof voor een offensief, maar heeft tot dusver weinig losgelaten over hoe en waar de aanval zou worden ingezet. De verwachtingen zijn internationaal hooggespannen.

Zondag plaatste de Oekraïense regering nog een video op Facebook waarmee het duidelijk maakte het offensief niet officieel aan te zullen kondigen. ‘Plannen houden van stilte. Het is geen film. De start zal niet aangekondigd worden.’

"Het doel van de vijand was om onze verdediging te doorbreken in wat hij als kwetsbaarste deel van het front ziet", aldus het Russische ministerie van Defensie. "Daarin is de vijand niet geslaagd." Moskou heeft naar eigen zeggen 250 troepen gedood en 16 tanks en 21 gepantserde voertuigen vernield.

Eerder meldde Rusland dat het zondag negen Oekraïense drones onderschepte boven de Krim en één boven een plaats in de regio Koersk dicht bij de grens met Oekraïne. Recent vonden ook verschillende aanvallen plaats in het Russische gebied Belgorod.

Een droneaanval heeft in de Russische grensregio Belgorod een brand veroorzaakt in een energiecentrale. Dat meldt de gouverneur van de regio, Vjatsjeslav Gladkov, op Telegram. Volgens hem vielen er geen slachtoffers bij de aanval. Gladkovs bericht valt niet onafhankelijk te verifiëren.

Oekraïne heeft nog niet op de door Gladkov geuite beschuldiging gereageerd, maar doorgaans ontkennen de autoriteiten betrokken te zijn bij aanvallen op Russisch grondgebied. Oekraïne zou echter wel degelijk redenen kunnen hebben om dit soort aanvallen uit te voeren of te stimuleren. Zo dwingen de aanvallen de Russen om een deel van hun militaire materieel te gebruiken om de eigen grensprovincies te beschermen.

Gouverneur Gladkov meldde gisteren dat de Oekraïense strijdkrachten onophoudelijk luchtaanvallen uitvoeren in Belgorod. Zo ontstonden gisteren meerdere branden in een stad op ongeveer 7 kilometer van de Oekraïense grens na een luchtaanval op een markt in het centrum. In de nacht van vrijdag op zaterdag kwamen bij een aanval twee mensen om het leven. Het regionale bestuur evacueert bewoners uit het gebied.

Pepijn de Lange

Defensie en de inlichtingendiensten zijn een onderzoek gestart naar het gebruik van Belgische wapens in Oekraïne. Dat zei premier Alexander De Croo (Open Vld) deze ochtend op Radio 1. Een onderzoek van The Washington Post bevestigt dat FN-wapens die de Belgische regering aan Oekraïne heeft geleverd, tegen de afspraken in ook gebruikt zijn op Russisch grondgebied, tijdens raids van Russische anti-Poetin-milities. 

"We zijn een onderzoek gestart om met zekerheid te kunnen zeggen wat er gebeurd is", vertelt De Croo. "De regels voor wapenleveringen zijn zeer strikt, net zoals in andere Europese landen. We leveren wapens aan Oekraïne op voorwaarde dat ze alleen gebruikt worden om het Oekraïens grondgebied te verdedigen." 

"Het naleven van die voorwaarden controleren we erg strikt. We moeten nu de informatie analyseren, maar uiteraard is dit een ernstige zaak. Het is ook de reden waarom Europese landen zo voorzichtig zijn met wapenleveringen. Laten we niet op de feiten vooruit lopen. Maar als uit ons onderzoek zou blijken dat de informatie klopt, zouden wij daar uiteraard zeer zwaar aan tillen."

"We doen alles om Oekraïne te helpen om zijn grondgebied te verdedigen. Rusland ziet dat als een provocatie, maar onze redenering is: hoe kan het verdedigen van je eigen grondgebied een provocatie zijn?" 

Rusland is in de Zee van Ochotsk en de Japanse Zee met grote marine-oefeningen gestart die tot 20 juni zullen duren, meldt het Russische ministerie van Defensie.

Verantwoordelijk voor de manoeuvres is de Pacifische vloot van Rusland, die is gelegerd rond Vladivostok en Petropavlovsk-Kamtsjatski aan de oostkust van het land. "Meer dan 60 oorlogsschepen en ondersteuningsvaartuigen, ongeveer 35 marinevliegtuigen en meer dan 11.000 militairen zijn betrokken bij de oefening", zei het ministerie op de Telegram-berichtenapp.

Rusland, dat in februari vorig jaar buurland Oekraïne binnenviel, hield eerder dit jaar marine-oefeningen met China en Zuid-Afrika. Beide landen hebben de oorlog niet veroordeeld en kiezen geen partij.

Sinds de Russische inval in Oekraïne zijn minstens 485 kinderen gedood. En dat zijn enkel de slachtoffers die officieel geregistreerd zijn: het werkelijke aantal ligt hoger. Dat heeft de Oekraïense president Volodymyr Zelensky zondagavond gezegd in zijn dagelijkse toespraak.

Hij heeft daarbij verwezen naar de meer dan 19.500 Oekraïense kinderen die vanuit bezette gebieden naar Rusland zijn gedeporteerd. Tot nu toe is het slechts in 370 gevallen gelukt om de “kleine Oekraïners” terug te halen, aldus nog president Zelensky.

Rusland viel zijn buurland binnen op 24 februari 2022. Momenteel heeft het ongeveer 20 procent van het Oekraïense grondgebied in handen. Het Internationaal Strafhof in Den Haag vaardigde in maart van dit jaar een aanhoudingsbevel uit tegen de Russische president Vladimir Poetin en Maria Lvova-Belova, de kinderrechtencommissaris van Rusland.

President Poetin “is vermoedelijk verantwoordelijk voor illegale deportatie van bevolking (kinderen) en illegale overbrenging van bevolking (kinderen) vanuit bezette zones in Oekraïne naar de Russische Federatie”, een oorlogsmisdaad, klonk het toen. De arrestatiebevelen blijven levenslang gelden, benadrukte het hof.

Turkije, Zweden en de NAVO komen op 12 juni bijeen om het NAVO-lidmaatschap van Zweden te bespreken. Dat heeft Jens Stoltenberg, secretaris-generaal van de NAVO, vandaag gezegd na een overleg met de Turkse president Recep Tayyip Erdogan.

Een klein jaar geleden vroeg Zweden samen met Finland het NAVO-lidmaatschap aan naar aanleiding van de oorlog in Oekraïne en de toenemende zorgen om de Russische agressie richting de Noordelijke landen. vanwege aanhoudende bezwaren van Turkije bleef ratificatie van de Zweedse toetreding uit. Ankara wil dat Zweden harder optreedt tegen de Koerdische PKK, een groep die door Turkije wordt gezien als terreurorganisatie.

Tegen de toetreding van Finland liet Ankara al eerder zijn bezwaren varen. Daarop werd het land op 4 april 2023 lid van de NAVO.

Stoltenberg heeft Ankara nu opgeroepen zijn verzet tegen het lidmaatschap van Zweden op te geven. Zweden heeft volgens hem ‘voldaan aan alle verplichtingen’. Stoltenberg denkt dat het mogelijk is dat Zweden nog voor de NAVO-top in Vilnius, die halverwege juli plaatsvindt, toetreedt.

Eva Selderbeek

Twee gewapende pro-Oekraïense Russische groepen claimen twee Russische soldaten gevangen te hebben genomen. Ze laten de gevangenen pas vrij als zij de regionale gouverneur van de Russische grensregio Belgorod, Vjatsjeslav Gladkov, persoonlijk te spreken krijgen. Dat zeggen de aanvoerders van de groepen in een video op Telegram.

De groepen, het Russisch Vrijwilligerskorps en het Vrijheid van Rusland Legioen, zijn al een tijdlang actief in Belgorod. Zo werd afgelopen week melding gemaakt van beschietingen bij twee grensdorpen en een grote explosie in het bos. Volgens de Oekraïense regering en het Britse ministerie van Defensie, dat dagelijks een inlichtingenupdate geeft over de oorlog, zitten de gewapende groepen achter deze aanvallen.

Hoewel het onmogelijk is de beweringen van de groepen te verifiëren, zijn er op de beelden wel twee gevangengenomen soldaten te zien. De leiders stellen in de video een deadline: de gouverneur moet voor vijf uur vanmiddag contact leggen om de Russische soldaten vrij te krijgen. De gouverneur heeft inmiddels gezegd met de leiders te willen spreken.

Waarom de mannen Gladkov willen spreken, is vooralsnog niet bekend. Wel is bekend dat de groepen Moskou verantwoordelijk houden voor de ‘slachting’ van Russische soldaten in de oorlog tegen Oekraïne. De Britten wijzen erop dat de Russische nationalistische verzetsgroepen de oorlog in Oekraïne gebruiken als springplank voor groter verzet tegen het regime van het Kremlin.

Eva Selderbeek

Bij nieuwe Russische aanvallen in het centrum van Oekraïne is een luchthaven getroffen. In totaal zijn er zaterdagnacht zes kruisraketten afgevuurd op het land, zei de woordvoerder van de Oekraïense luchtmacht, Joeri Ignat. "Van de zes zijn er vier neergehaald door de luchtafweer. Twee raakten een luchthaven in de buurt van Kropyvnyzkyj." Over de omvang van de schade is niets bekend. Rusland stuurde ook vijf gevechtsdrones naar het buurland, waarvan er drie neergehaald werden.

Intussen meldde ook de Russische bezetter op het geannexeerde Krim-schiereiland droneaanvallen, die allemaal afgeweerd zouden zijn. "De Krim zal merken dat het tot Oekraïne behoort", zei de woordvoerster van de Zuidelijke Legergroep van Oekraïne, Natalja Hoemenjoek, even later.

Rondom de door Rusland bezette resten van de stad Bachmoet wordt nog steeds gevochten. De gevechten zijn weliswaar afgenomen, maar volgens de Oekraïense legerleiding lijden de Russische troepen in Bachmoet nog steeds zware verliezen. Het is onmogelijk die berichten onafhankelijk te verifiëren.

De Oekraïense stad is na acht maanden van beschietingen en strijd vrijwel volledig verwoest. Aan Russische kant werd de aanval geleid door de huurlingen van de semi-officiële Wagner groep. Zij slaagden er, ten koste van enorme verliezen, vorige maand in Bachmoet vrijwel volledig te bezetten.

Nadat ze de inname van de stad hadden gemeld, zijn ze begonnen hun posities over te dragen aan reguliere Russische troepen. De leider van Wagner, Jevgeni Prigozjin, meldde zaterdag dat inmiddels 99 procent van de Wagnertroepen uit Bachmoet is vertrokken.

Op Telegram meldt Oleksandr Syrskyi, de commandant van de Oekraïense landstrijdkrachten ter plekke, dat Oekraïne nog altijd door vecht in de heuvels rondom de stad. Russische troepen zouden twee mislukte aanvallen hebben uitgevoerd en dorpen in de omgeving met artillerie hebben bestookt, maar ze zouden "nog altijd zware verliezen lijden in de richting van Bachmoet", aldus Syrskyi.

Bachmoet was ooit een stad met 70 duizend inwoners. Vrijwel iedereen is er vertrokken, en bijna alle gebouwen zijn verwoest of zwaar beschadigd. De strijd om Bachmoet alleen zou al aan tienduizenden manschappen het leven hebben gekost.

Michel Maas

Na de luchtaanval in de Oekraïense stad Dnipro zaterdagavond is een meisje van 2 jaar dood aangetroffen onder het puin. Dat hebben de Oekraïense autoriteiten zondag bekendgemaakt. Er raakten ook 22 mensen gewond, onder wie drie kinderen die ernstig gewond raakten.

Bij een luchtaanval in de Oekraïense stad Dnipro zijn zaterdagavond 20 mensen gewond geraakt, onder wie drie kinderen die ernstig gewond raakten. Dat hebben de Oekraïense autoriteiten bekendgemaakt.

"De Russen hebben de stad aangevallen", zei president Zelenski zaterdag op Facebook. "Ze sloegen toe tussen twee woongebouwen van twee verdiepingen. Helaas liggen er mensen onder het puin." Op een video die de president gepost heeft, is te zien hoe reddingswerkers het verwoeste gebouw doorzoeken.

"Vijf kinderen zijn gewond geraakt in Pidhorodnenska", zei Serhiy Lysak, gouverneur van de regio Dnipro. "Volgens de dokters is de toestand van drie jongens ernstig. Ze zijn in de operatiekamer." Hij voegde er nog aan toe dat van de 20 gewonden er 17 in het ziekenhuis liggen en benadrukte dat reddingswerkers blijven zoeken naar slachtoffers onder het puin.

De Russische luchtaanvallen boven Oekraïne zijn de afgelopen weken toegenomen, net als de invallen vanuit de andere zijde. Kiev zegt al maanden dat het zich voorbereidt op een groot offensief tegen de bezetter, om gebied te heroveren dat verloren ging sinds de Russische invasie in februari 2022.

In de nacht van zaterdag op zondag is opnieuw in heel Oekraïne het luchtalarm afgegaan. Luchtafweersystemen zijn in de vroege uren van zondag druk bezig met het afslaan van luchtaanvallen in de buurt van Kiev, laat de militaire top in die hoofdstad weten via Telegram.

"Volgens de eerste informatie heeft geen enkel luchtdoel de hoofdstad bereikt", luidt het bericht. Persbureau Reuters kon die informatie niet onafhankelijk verifiëren. Getuigen melden wel aan het persbureau dat er in de omgeving van Kiev inderdaad meerdere knallen zijn gehoord, en dat die klonken als luchtafweersystemen die doel troffen.

Zaterdagavond werd een woonwijk in de Oekraïense stad Dnipro geraakt door een luchtaanval. Daarbij raakten twintig mensen gewond, onder wie drie kinderen ernstig, aldus Oekraïense functionarissen. Volgens president Volodymyr Zelensky zaten er na de ontploffing bovendien nog meer mensen vast onder het puin.

Op zijn beurt stelde ook een Russische functionaris op het in 2014 door Rusland geannexeerde schiereiland de Krim dat daar in de nacht van zaterdag op zondag, in de stad Dzjankoj, een drone is neergeschoten. Volgens zijn bericht op Telegram ontstond daardoor "schade aan ramen van verschillende huizen in een woonwijk". Persbureau Reuters kon die informatie niet onafhankelijke verifiëren.

In Oekraïne is onrust ontstaan over de toegankelijkheid en staat van schuilkelders in het land. De voorbije dagen is gebleken dat van de meer dan 4.800 schuilkelders die het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft geïnspecteerd, er 252 op slot zaten en 893 onbruikbaar waren, meldt persbureau AP.

De inspectieronde vond plaats nadat een 33-jarige vrouw uit Kiev was omgekomen tijdens een van de Russische luchtaanvallen afgelopen week, terwijl ze stond te wachten voor een schuilkelder. Uit onderzoek van het lokale Openbaar Ministerie bleek dat een beveiliger had verzuimd de schuilkelder van slot te doen. Hij is gearresteerd, samen met drie andere verdachten van plichtsverzuim.

Volgens de burgemeester van Kiev, Vitali Klitschko, heeft de gemeente ‘meer dan duizend’ klachten ontvangen over afgesloten of vervallen schuilkelders.

Het ministerie van Binnenlandse Zaken zegt dat meer dan 5.300 vrijwilligers, politieagenten en lokale ambtenaren de komende tijd schuilkelders in het hele land zullen inspecteren. Vanwege de voortdurende luchtaanvallen is dat hard nodig: ook op zaterdag zijn er zeker door heel Oekraïne vier doden gevallen door Russische raketten of bommen, blijkt uit berichten van lokale autoriteiten, die niet onafhankelijk kunnen worden geverifieerd.

Jevgeni Prigozjin zegt dat verschillende actoren binnen het Kremlin de staat kapot maken door tweedracht te zaaien tussen Wagner en Tsjetsjeense strijders. Die ruzie is nu bijgelegd, claimt de Wagner-baas, maar de onenigheid in het Kremlin heeft wel een doos van Pandora geopend die steeds meer barsten vertoont.

Troepen van de Wagner-groep hebben het voortouw genomen in de strijd om de Oost-Oekraïense stad Bachmoet en elders, maar de Wagner-baas ligt voortdurend overhoop met het Russische leger over tactieken, logistieke ondersteuning en andere kwesties. Prigozjin beweert nu dat een geschil dat was ontstaan tussen hem en Tsjetsjeense troepen - die ook aan de zijde van het Russische leger vechten - is opgelost. Maar hij legt de schuld voor die onenigheid bij niet-geïdentificeerde Kremlin-facties - die hij “Kremlin-torens” noemt.

Hun gekonkel was zo uit de hand gelopen dat Poetin zich genoodzaakt zag hen uit te schelden tijdens een vergadering van de Veiligheidsraad, vertelt hij. “De doos van Pandora is al open - wij zijn niet degenen die hem hebben geopend”, stelt Prigozjin in een verklaring die zaterdag door zijn persdienst is gepubliceerd.

“Een Kremlin-toren besloot om gevaarlijke spelletjes te spelen. Gevaarlijke spelletjes zijn gemeengoed geworden in de torens van het Kremlin... ze zijn simpelweg bezig de Russische staat te vernietigen”, zegt de Wagner-baas. Prigozjin heeft niet onthuld om welke factie van het Kremlin het hier specifiek gaat, maar hij stelt dat als deze partij zo doorgaat met haar pogingen om tweedracht te zaaien, zij dan “een zware prijs zal betalen”. 

Het Kremlin heeft geen commentaar gegeven op de opmerkingen van de Wagner-baas, aldus ‘Reuters’.

Oekraïense partizanen hebben met een autobom een Russische verkiezingskandidaat in de bezette regio Zaporizja gedood. De dood wordt bevestigd door een Russische gezagsdrager. Het gaat om een ‘lokale zakenman’, Sergei Didovoduk. Twee andere inzittenden raakten gewond, aldus de Russische gezagsdrager.

In de auto zaten ‘vier Kremlin-aanhangers’, zei Ivan Fedorov, de afgezette burgemeester van de stad Melitopol. Fedorov is doorgaans goed geïnformeerd.

Het Kremlin heeft voor september in vier bezette regio’s verkiezingen aangekondigd. Daarmee willen de Russen de illegale annexatie van Oekraïens gebied legitimeren. Oekraïne noemt die verkiezingen in Zaporizja, Cherson, Loehansk en Donetsk onwettig.

Abel Bormans

Bij bombardementen op de Russische regio Belgorod, nabij de grens met Oekraïne, zijn zaterdag zeker twee mensen om het leven gekomen. Volgens de gouverneur van de regio zijn de bombardementen het werk van het Oekraïense leger.

In een bericht op het sociale medium Telegram zegt gouverneur Viatsjeslav Gladkov dat de twee slachtoffers vrouwen zijn. Ze raakten gewond op twee verschillende plaatsen in het district Sjebekino, een stad met 40.000 inwoners die de laatste dagen regelmatig onder vuur ligt. Honderden inwoners vluchtten naar de grotere stad Belgorod. 

Vrijdag zouden al vijf doden gevallen zijn bij een Oekraïense aanval in de regio Belgorod.

Abel Bormans

De Slowaakse president Zuzana Čaputová waarschuwt in een interview met Politico voor Russische invloeden in haar land. Russische propaganda, maatschappelijke polarisatie en de populariteit van eurosceptische politieke partijen zouden ertoe kunnen leiden dat Slowakije het pad van Hongarije onder Orbán volgt, zegt Čaputová.

Dat zou ook gevolgen kunnen hebben voor de steun aan Oekraïne, waarvan Slowakije vooralsnog een uitgesproken bondgenoot is. Dat uitte zich onder meer in de de levering van 13 gevechtsvliegtuigen, type MiG-29.

De volgende verkiezingen van het land zijn in september. De populistische partij Smer, geleid door de controversiële voormalige minister-president Robert Fico, leidt in de peilingen. Smer roept op om de militaire steun aan Oekraïne te beëindigen.

Russische propaganda valt ondertussen in vruchtbare aarde in Slowakije, pas sinds 1993 een democratie. Slechts 40 procent van de Slowaken vindt dat de oorlog uitsluitend te wijten is aan Rusland, peilde denktank Globsec. Ter vergelijking: in buurland Polen vindt 85 procent dat.

Abel Bormans

Huurlingenleger Wagner heeft zich volledig teruggetrokken uit het veroverde Bachmoet. Dat stelt het Britse ministerie van Defensie in haar laatste update van de oorlog. De plek van Wagner is ingenomen door Russische legereenheden die – voor de oorlog – als elitekorpsen golden.

Het gaat onder meer om luchtlandingstroepen en onderdelen van de 76ste en 106de divisie. Zij hebben misschien niet meer de sterrenstatus die zij voor de oorlog genoten – die positie is ingenomen door Wagner en andere onderdelen van het Russische leger – maar alsnog zijn het goede legereenheden. Dat zij nu gebonden zijn aan de bewaking van Bachmoet heeft vermoedelijk gevolgen voor de slagvaardigheid van het Russische leger elders in Oekraïne, aldus een analyse van het Britse ministerie van Defensie.

Lees ook. Hoe Poetins eigen ‘creatie’ een gevaar voor hem dreigt te worden: ‘Net als Voldemort mag hij niet worden genoemd’

De kerncentrale van Zaporizja in Oekraïne zit al drie maanden zonder externe back-upstroom, waardoor de kerncentrale zich in een "extreem kwetsbare" staat bevindt. Daarvoor waarschuwt Rafael Grossi, het hoofd van het Internationale Atoomenergieagentschap (IAEA).

De centrale is afhankelijk van één overblijvende, operationele stroomlijn van 750 kilovolt (kV) voor externe elektriciteit die nodig is voor het afkoelen van de reactie en andere belangrijke veiligheidsfuncties, aldus het IAEA. Voor de Russische invasie in Oekraïne had de centrale vier zulke externe stroomlijnen.

"De algemene situatie op de site blijft erg precair en mogelijk gevaarlijk", aldus Grossi. "De kwetsbare elektriciteitssituatie op de site blijft een bron van grote ongerustheid."

Het IAEA stelde vijf principes op, die onder meer stellen dat Zaporizja niet mag gebruikt worden als een militaire basis of opslagplaats voor wapens zoals tanks en artillerie, die van daaruit kunnen worden ingezet. Ook roepen die principes op tot de garantie van de externe stroomvoorziening van de site en bescherming tegen sabotage.

Het IAEA stelt dat als de 750 kV-lijn faalt, zoals gebeurde op 22 mei, de grootste kerncentrale van Europa moet rekenen op noodgeneratoren die op diesel werken.

Een team van IAEA-experten ter plaatse berichtte dat ze twee landmijnexplosies hoorden nabij de centrale. Die "benadrukken de gespannen situatie tijdens grote speculatie over een nakende militaire actie in de regio", aldus het agentschap.

Russische troepen bezetten sinds maart 2022 de centrale met zes reactoren. Grossi verwacht de centrale snel te bezoeken, wat al de derde keer zou zijn tijdens de oorlog.

Oekraïne is klaar voor het langverwachte tegenoffensief om door Rusland bezet gebied te heroveren. Dat heeft de Oekraïense president Volodymyr Zelensky gezegd tijdens een interview met The Wall Street Journal. 

"We zouden graag bepaalde dingen hebben, maar we kunnen geen maanden wachten", zei Zelensky, die overtuigd is van een Oekraïense overwinning. "Ik weet niet hoe lang het gaat duren. Eerlijk gezegd kan het verschillende kanten uitgaan, maar we gaan het doen en we zijn er klaar voor."

Met zijn uitspraken lijkt Zelensky de druk op de ketel te willen houden bij de Russen. Tegelijkertijd met zijn interview liet vice-minister van Defensie Volodymyr Havrylov aan persbureau Reuters ook weten dat de plannen voor het lente-offensief ‘op schema’ liggen.

Zelensky zei vorige maand dat Oekraïne moest wachten op de komst van meer westerse pantservoertuigen voor het tegenoffensief kon beginnen. Hij heeft de afgelopen tijd diplomatiek gelobbyd om de steun van het Westen te behouden en meer militaire hulp en wapens te krijgen. Die zijn essentieel voor het succes van de plannen van Oekraïne. 

Lees ook. Zuidelijk doorstoten of toch verrassen in de Donbas: dit zijn de opties voor het Oekraïense tegenoffensief

Het Russische huurlingenleger Wagner heeft zijn aangekondigde terugtrekking uit de veroverde Oost-Oekraïense stad Bachmoet praktisch voltooid. Dat heeft Wagner-baas Jevgeni Prigozjin vrijdag gezegd. Van de Wagner-eenheden heeft 99 procent de stad verlaten. Alle posities zijn overgedragen aan het Russische ministerie van Defensie.

Opvallend: in diezelfde boodschap beschuldigde Prigozjin het Russische leger ervan mijnen gelegd te hebben om zijn exit te bemoeilijken. “De verrassing kwam deze keer van de overzijde. Net voor we ons zouden terugtrekken, merkten we enkele verdachte activiteiten op. Op tien verschillende plekken waren explosieven aangebracht, gaande van antitankmijnen tot plastic explosieven."

Bachmoet was maandenlang het brandpunt van de Russische strijd om Oekraïens gebied. Volgens eerdere verklaringen blijven er slechts twee Wagner-leden achter om het Russische leger te ondersteunen bij de controle van de stad in de regio Donetsk. Er zijn ook geen "provocaties" meer geweest door de Oekraïense strijdkrachten, zegt Prigozjin. Een dag eerder had de Wagner-chef verklaard dat zijn troepen zich zouden terugtrekken uit de gevechtslinie, maar gestationeerd zouden blijven in de Donetsk-regio.

Het Oekraïense leger maakte toen bekend dat de gevechten op de flanken van Bachmoet waren gestaakt om andere taken over te nemen. Oekraïne heeft Bachmoet echter niet officieel opgegeven. Het land wil zijn gebieden bevrijden van de Russische bezetting tijdens een groot tegenoffensief.

Lees ook. Hoe Poetins eigen ‘creatie’ een gevaar voor hem dreigt te worden: ‘Net als Voldemort mag hij niet worden genoemd’

Oekraïne heeft een ‘plan B’ om de graanhandel over de Zwarte Zee voort te zetten, mocht Rusland zich terugtrekken uit de deal. Dat zei de Oekraïense minister van Landbouw, Mykola Solsky, vandaag tegen persbureau Reuters. Gisteren klaagde Oekraïne dat Rusland zich niet aan de voorwaarden van het akkoord houdt, waardoor de inspectie van schepen zo goed als stil is komen te liggen.

Daardoor is het voortbestaan van de graandeal in gevaar. Vorige maand dreigde Rusland de deal niet te verlengen, maar beide partijen werden het op het laatste moment toch eens. Moskou eist dat het Westen sancties intrekt die de handel in Russische landbouwproducten zouden belemmeren. Ook wil Rusland dat een ammoniakpijplijn, die sinds de Russische invasie van Oekraïne geblokkeerd is, weer heropend wordt.

Solsky zegt dat de deal op dit moment "alleen op papier" werkt. Rusland zou per dag maar één schip doorlaten. "In werkelijkheid gebeurt er dus niet veel", aldus de minister. Als de situatie niet verandert, zal Oekraïne op korte termijn overgaan op ‘plan B’. Dat houdt volgens Solsky in dat Rusland niet langer bij het proces betrokken wordt. De Oekraïense overheid heeft een speciaal verzekeringsfonds in het leven geroepen voor bedrijven die hun schepen naar Oekraïense havens sturen. De veiligheid moet dan gegarandeerd worden door het Oekraïense leger en luchtverdediging.

Daan de Vries

Bij een Russische aanval in de provincie Charkiv zijn twee doden en vier gewonden gevallen, meldt gouverneur Oleh Synjehoebov op zijn Telegramkanaal. De aanval vond plaats in het dorpje Kivsjarivka, in het uiterste oosten van de provincie.

Het gebied werd in de eerste dagen van de Russische invasie van Oekraïne veroverd door Rusland. Afgelopen najaar wist het Oekraïense leger het grootste deel van de provincie te bevrijden. Sindsdien wordt de provincie bijna dagelijks beschoten.

Daan de Vries

De Russische president heeft gezegd dat “kwaadwillenden” in toenemende mate proberen om Rusland te destabiliseren. “Dit moet absoluut worden voorkomen”, verklaarde hij tijdens een vergadering van zijn Veiligheidsraad.

“We moeten er alles aan doen om ervoor te zorgen dat dit onder geen enkele omstandigheid wordt toegestaan”, zo drong Vladimir Poetin aan bij de leden van zijn kabinet.

In veel opzichten klonk zijn retoriek vertrouwd. Opnieuw appelleerde hij aan het Russische verhaal dat de oorlog verbonden is met vechten voor het overleven van Rusland. Het land wordt volgens het Kremlin immers geconfronteerd met een existentiële dreiging vanuit het Westen.

Sinds Rusland in februari 2022 tienduizenden troepen naar Oekraïne stuurde, heeft de Russische overheid haar optreden tegen andersdenkenden gevoelig opgedreven en de rest van de belaagde liberale oppositie naar het buitenland verdreven.

Maar Poetin maakte de opmerkingen ook in de nasleep van twee aanvallen in de Russische grensregio’s Belgorod en Brjansk die zijn opgeëist door het ‘Vrijheid voor Rusland-legioen’ en het ‘Russische Vrijwilligerskorps’ - waardoor er een nieuw front lijkt geopend. En dat veroorzaakt grote onrust bij het Russische regime en de bevolking.

Armenië is geen bondgenoot van Rusland in de oorlog in Oekraïne, zegt de Armeense premier Nikol Pasjinjan. Hij maakt zich bovendien zorgen dat de Russische invasie negatieve gevolgen kan hebben voor de Armeense verhouding met andere landen. Pasjinjans woorden zijn opvallend, omdat Rusland en Armenië traditioneel wel nauwe banden hebben.

Het land in de Kaukasus is economisch sterk afhankelijk van Rusland. Bovendien steunde Moskou Armenië decennialang in zijn strijd met buurland Azerbeidzjan. Inzet van dat conflict is het gebied Nagorno-Karabach, dat zich in de jaren negentig met steun van Armenië onafhankelijk verklaarde van Azerbeidzjan. In 2020 heroverde Azerbeidzjan grote delen van het gebied, waarna een wapenstilstand getekend werd. Tijdens die oorlog had Armenië weinig aan zijn alliantie met Rusland, terwijl Azerbeidzjan volop steun kreeg van Turkije. In de vredesonderhandelingen die momenteel bezig zijn, lijkt Azerbeidzjan, mede door het wegvallen van Rusland, aan het langste eind te trekken.

Nu het Russische leger zijn handen vol heeft aan de invasie van Oekraïne, kan Armenië nog minder hulp verwachten van zijn oude bondgenoot. Volgens Pasjinjan valt zijn land tussen wal en schip. In het Westen wordt Armenië gezien als een bondgenoot van Rusland, terwijl Rusland zich onvoldoende gesteund voelt in zijn invasie van Oekraïne.

"Dat maakt ons kwetsbaar", aldus de premier. Kremlinwoordvoerder Dmitri Peskov spreekt van een "belangrijke uitspraak". Rusland is zich ervan bewust dat er "bepaalde nuances" zijn in de Armeense kijk op de oorlog in Oekraïne, maar wil zijn goede verhouding met Armenië "blijven ontwikkelen".

Daan de Vries

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky begrijpt dat het voor Oekraïne op dit moment ‘onmogelijk’ is om lid te worden van de NAVO. Zelensky pleit al maanden voor een Oekraïens NAVO-lidmaatschap, maar binnen het bondgenootschap bestaat onenigheid over de termijn waarop dat kan gebeuren.

"Wij zijn redelijke mensen en we willen geen enkel NAVO-land de oorlog intrekken", zei Zelensky vandaag. "En daarom begrijpen we dat we geen NAVO-lid zullen worden zolang de oorlog voortduurt. Niet omdat we dat niet willen, maar omdat het onmogelijk is." Oekraïne beschouwt NAVO-lidmaatschap als de enige manier om te voorkomen dat Rusland het land nogmaals zal aanvallen.

Niet alle NAVO-landen zien Oekraïense toetreding zitten. Zo vrezen onder meer de Verenigde Staten dat Rusland het als een provocatie zal zien. Om dezelfde reden is Washington huiverig om Oekraïne langeafstandsraketten te geven die Russisch grondgebied kunnen raken. Het Verenigd Koninkrijk deed dat begin mei wel.

In de door Russische troepen bezette havenstad Berdjansk in het zuid-oosten van Oekraïne is een raket ingeslagen. De Russische bezettingsautoriteiten van de regio Zaporizja bevestigen de beelden die op sociale media circuleren, maar zeggen nog geen informatie te hebben over het aantal slachtoffers. Volgens Rusland werd er een Storm Shadow-raket van Britse makelij afgevuurd door het Oekraïense leger.

Berdjansk ligt aan de Zee van Azov tussen Marioepol en de Krim, en zijn haven vormt een belangrijk logistiek knooppunt voor de Russische troepen in de landbrug tussen de Donbas in het oosten en de Krim in het zuiden. In aanloop naar het Oekraïense tegenoffensief wordt de stad al enkele weken regelmatig bestookt, hoewel ze op 100 kilometer van het front ligt.

Dat doet vermoeden dat er effectief Storm Shadow-raketten voor zijn ingezet, aangezien 'gewone' Himars-raketten slechts een bereik van 80 kilometer hebben.

Lees ook. ‘Ze zijn bang’: nieuw Brits ‘droomwapen’ voor Oekraïne doet Russen Zwarte Zeevloot verplaatsen

Secretaris-generaal Jens Stoltenberg van de NAVO is morgen aanwezig bij de officiële beëdiging van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan, die afgelopen weekeinde werd herkozen. Tijdens zijn tweedaagse bezoek aan de Turkse hoofdstad Ankara staat onder meer een gesprek met de president en andere hooggeplaatste functionarissen op de agenda.

Erdogan, die sinds 2003 aan de macht is in Turkije, is de laatste jaren een grillige partner gebleken voor de NAVO. Nu Erdogan verzekerd is van een nieuwe ambtstermijn, zal Stoltenberg de betrekkingen willen aanhalen. Turkije houdt nog altijd de Zweedse toetreding tot de militaire alliantie tegen, al verwachten veel analisten dat hij dat verzet zal staken nu hij niet langer een nationalistisch beleid hoeft te voeren om herkozen te worden.

Stoltenberg liet gisteren al weten dat hij een uitnodiging van Erdogan had ontvangen. De NAVO-chef zei toen op korte termijn naar Ankara af te zullen reizen. Hij voegde daaraan toe dat hij enkel naar Turkije zou afreizen om over de toetreding van Zweden tot het bondgenootschap te praten.