Leugens, verspilling en gekibbel: Amerikaanse vrijwilligers zorgen in Oekraïne voor problemen

Mensen die in een door de VS geleide oorlog niet in de buurt van het slagveld zouden mogen komen, zijn actief aan het Oekraïense front. Ze krijgen daarbij makkelijk toegang tot Amerikaanse wapens.

Met duizenden waren ze: Amerikaanse vrijwilligers die zich naar Oekraïne haastten. Velen van hen beloofden militaire ervaring, geld of voorraden te kunnen bijdragen. Lokale kranten prezen hun inzet en donateurs steunden hen met miljoenen dollars.

Nu, na een jaar van strijd, maken veel van deze in de VS ontstane groepen vrijwilligers onderling ruzie en ondermijnen ze de oorlogsinspanningen. Sommigen hebben geld verspild. Anderen hebben zich gehuld in liefdadigheid terwijl ze ook proberen te profiteren van de oorlog.

Een gepensioneerde luitenant-kolonel van de marine uit Virginia staat centraal in een onderzoek van de Amerikaanse overheid naar mogelijke illegale export van militaire technologie. Een voormalige legersoldaat arriveerde in Oekraïne om vervolgens als verrader over te lopen naar Rusland. Een man uit Connecticut die loog over zijn militaire dienst heeft live updates van het slagveld gepost - inclusief zijn exacte locatie - en pochte over zijn gemakkelijke toegang tot Amerikaanse wapens. Een voormalige bouwvakker beraamt een plan om met valse paspoorten strijders uit Pakistan en Iran binnen te smokkelen.

En in een van de merkwaardigste zaken is een van de grootste vrijwilligersgroepen verwikkeld in een machtsstrijd met een man uit Ohio, die valselijk beweerde zowel een Amerikaanse marinier als een assistent-manager van een LongHorn Steakhouse te zijn geweest. Het geschil gaat ook over een oud incident uit een Australisch reality-tv-programma.

Dergelijke figuren hebben een plaats gekregen in de verdediging van Oekraïne vanwege de wapenrol die de Verenigde Staten hebben ingenomen: de regering Biden stuurt wapens en geld, maar geen professionele troepen. Dat betekent dat mensen die in een door de VS geleide oorlog niet in de buurt van het slagveld zouden mogen komen actief zijn aan het Oekraïense front - vaak met ongecontroleerde toegang tot wapens en militaire uitrusting.

Veel van de vrijwilligers die zich naar Oekraïne haastten, deden dat belangeloos en handelden heldhaftig. Sommigen hebben hun leven gegeven. Buitenlanders hebben burgers gered, gewonden geholpen en fel aan de zijde van de Oekraïners gevochten. Anderen zamelden geld in voor cruciale voorraden. Maar in de grootste landoorlog in Europa sinds 1945 maakt de doe-het-zelfaanpak geen onderscheid tussen getrainde vrijwilligers en mensen die de vaardigheden of discipline missen om effectief te helpen.

The New York Times bekeek meer dan honderd pagina’s documenten van vrijwilligersgroepen en interviewde meer dan dertig vrijwilligers, strijders, fondsenwervers, donateurs en Amerikaanse en Oekraïense functionarissen. Sommigen wensten alleen anoniem te spreken.

De interviews en het onderzoek onthullen een reeks leugens, fouten en ruzies die de inzet van vrijwilligers hebben gehinderd. Die begon na de grootschalige invasie van Rusland in februari 2022, toen Oekraïens president Volodymyr Zelensky om hulp vroeg. “Elke vriend van Oekraïne die zich wil aansluiten bij de verdediging van het land, kom alsjeblieft”, zo sprak hij. “We zullen jullie wapens geven.”

Duizenden gaven gehoor aan de oproep. Sommigen sloten zich aan bij militaire groepen zoals het Internationale Legioen, dat Oekraïne oprichtte voor buitenlandse strijders. Anderen hielden zich bezig met ondersteuning of fondsenwerving. Terwijl Kiev werd aangevallen, was er weinig tijd om de nieuwkomers te controleren. En dus raakten mensen met een problematisch verleden, inclusief een bewogen voorgeschiedenis of vervalst militair dossier, verankerd in het Legioen en verschillende andere vrijwilligersgroepen.

Het Oekraïense leger wenst niet op specifieke kwesties in te gaan, maar laat wel weten dat het op zijn hoede is omdat Russische agenten regelmatig proberen te infiltreren in vrijwilligersgroepen. “We hebben dergelijke gevallen onderzocht en overgedragen aan wetshandhavingsinstanties”, zegt Andriy Tsjernjak, een vertegenwoordiger van de Oekraïense militaire inlichtingendienst.

Een miljoen leugens

Een van de bekendste Amerikanen op het slagveld is James Vasquez. Dagen na de invasie kondigde Vasquez, een aannemer in Connecticut, aan dat hij naar Oekraïne zou vertrekken. Een plaatselijke krant vertelde het verhaal van de voormalige stafsergeant van het Amerikaanse leger die zijn baan en gezin achterliet en een geweer en een rugzak oppakte aan het front.

Sindsdien heeft hij video’s van het slagveld online gezet, waarbij hij minstens één keer de precieze locatie van zijn eenheid aan iedereen, inclusief de tegenpartij, heeft doorgegeven. Hij gebruikte zijn verhaal om donaties te werven. “Ik was in Koeweit tijdens Desert Storm, en ik was in Irak na 9/11", aldus Vasquez in een inzamelingsvideo. “Dit is een heel ander verhaal.”

Maar Vasquez is nooit uitgezonden geweest naar Koeweit, Irak of ergens anders, zegt een woordvoerder van het Pentagon. Hij was gespecialiseerd in brandstof en elektrische reparaties. En hij verliet de legerreserve niet als sergeant zoals hij beweerde, maar als soldaat eerste klas, een van de laagste rangen in het leger.

Toch had Vasquez makkelijk toegang tot wapens, waaronder Amerikaanse geweren. Waar kwamen die vandaan? “Ik weet het niet precies”, zegt hij. De geweren, zo voegt hij eraan toe, waren “gloednieuw, net uit de doos, en we hadden er genoeg.” Hij tweette ook dat hij zich in Oekraïne geen zorgen hoefde te maken over internationale oorlogsregels.

Hij vocht aan de zijde van Da Vinci’s Wolves, een Oekraïens extreem-rechts bataljon. Tot vorige week althans, toen The New York Times vroeg naar zijn valse beweringen over zijn militaire dienst. Hij deactiveerde onmiddellijk zijn Twitter-account en liet weten dat hij misschien Oekraïne zou verlaten omdat de autoriteiten ontdekten dat hij vocht zonder het vereiste militaire contract.

Vasquez zegt dat hij zijn militaire staat van dienst al tientallen jaren verkeerd heeft voorgesteld. Hij erkent uit het leger te zijn gezet, maar wil niet publiekelijk zeggen waarom. “Ik moest een miljoen leugens vertellen om vooruit te komen”, aldus Vasquez in een interview. “Ik wist niet dat het zover zou komen.”

Publieke ruzies

Het Internationale Legioen, inderhaast gevormd door de Oekraïense regering, besteedde vroeg in de oorlog amper 10 minuten of zelfs minder aan het controleren van de achtergrond van elke vrijwilliger, aldus een functionaris van het Legioen. Zo kreeg een Poolse voortvluchtige, die in Oekraïne gevangen was gezet wegens wapenovertredingen, een positie waarin hij troepen kon leiden. Soldaten vertelden The Kyiv Independent dat hij voorraden verduisterde, vrouwen lastigviel en zijn soldaten bedreigde.

Oekraïense functionarissen schepten aanvankelijk op dat 20.000 potentiële vrijwilligers zich voor het Legioen hadden aangemeld, maar het werkelijke aantal ligt veel lager. Momenteel telt de organisatie ongeveer 1.500 leden, zeggen mensen met kennis van het Legioen. Sommigen zijn ervaren strijders die werken bij de defensie-inlichtingendienst van Oekraïne.

Er zijn echter spraakmakende problemen geweest. Een voormalige soldaat eerste klas van het leger, John McIntyre, werd uit het Legioen gezet wegens slecht gedrag. McIntyre liep over naar Rusland en verscheen onlangs op de staatstelevisie, die meldde dat hij militaire inlichtingen aan Moskou leverde.

Uit interne documenten blijkt dat het Legioen het moeilijk heeft. De rekrutering is gestagneerd. Het in Washington gevestigde Counter Extremism Project schreef deze maand dat het Legioen en gelieerde groepen “personen blijven aantrekken die algemeen beschouwd worden als ongeschikt voor het uitvoeren van hun taken”.

Malcolm Nance, een voormalig cryptoloog van de marine en commentator van MSNBC, kwam vorig jaar aan in Oekraïne en maakte een plan om orde en discipline te scheppen in het Legioen. In plaats daarvan raakte hij verstrikt in de chaos. Nance, wiens televisieoptredens hem tot een van de bekendste Amerikanen hebben gemaakt die Oekraïne steunen, was een ervaren militair. Hij stelde een erecode op voor de organisatie en schonk, naar verluidt, uitrusting.

Vandaag de dag is Nance verwikkeld in een rommelige, afleidende machtsstrijd. Die speelt zich vaak af op Twitter, waar hij een voormalige bondgenoot beschimpte als “dik” en een medewerker “een gekende oplichter” noemde. Hij beschuldigde een pro-Oekraïense fondsenwervingsgroep van fraude, zonder enig bewijs te leveren. Na een ruzie met twee beheerders van het Legioen schreef Nance een zogenaamd contraspionagerapport om hen te ontslaan. Centraal in dat rapport staat de beschuldiging dat een Legioen-ambtenaar, Emese Abigail Fayk, op frauduleuze wijze probeerde een huis te kopen in een Australische reality-tv-show, en dit met geld dat ze niet had. Hij bestempelde haar als “een potentiële Russische spion”, zonder enig bewijs. Fayk ontkende de beschuldigingen en blijft bij het Legioen. Nance zegt dat hij als lid van het Legioen met een inlichtingenachtergrond “zich verplicht voelde dit te melden aan de Oekraïense contraspionage.” Het geschil raakt de kern van de vraag wie kan worden vertrouwd om voor het Legioen te spreken en geld in te zamelen.

Nance heeft Oekraïne verlaten, maar gaat met een nieuwe groep bondgenoten door met het werven van fondsen. Een van die bondgenoten, Ben Lackey, is een voormalig Legioen-lid. Hij vertelde zijn medevrijwilligers dat hij ooit marinier was en schreef op LinkedIn dat hij assistent-manager was geweest bij LongHorn Steakhouse. Het Pentagon stelde echter dat hij geen militaire ervaring had en volgens het Steakhouse werkte hij er als serveerder. Lackey zegt dat hij gelogen heeft zodat hij bij het Legioen kon komen.

Nu de groei van het Legioen stokt, zoekt Ryan Routh, een voormalige bouwvakker uit Greensboro in North Carolina, rekruten onder Afghaanse soldaten die de Taliban zijn ontvlucht. Routh, die vorig jaar enkele maanden in Oekraïne verbleef, zegt dat hij van plan was hen, in sommige gevallen illegaal, uit Pakistan en Iran naar Oekraïne te halen. Hij zegt dat tientallen mensen belangstelling hadden getoond. Routh: “We kunnen waarschijnlijk enkele paspoorten kopen via Pakistan omdat het zo’n corrupt land is.”

Het is niet duidelijk of hij daarin is geslaagd, maar een voormalige Afghaanse soldaat zegt dat hij was benaderd. Hij was geïnteresseerd om te gaan vechten als dat betekende dat hij Iran, waar hij illegaal woont, kon verlaten.

Verkeerd gerichte donaties

Grady Williams, een 65-jarige gepensioneerde ingenieur zonder militaire ervaring die in 2019 veroordeeld werd in verband met methamfetamine, was een vrijwillige gids op de ranch van Ronald Reagan in Santa Barbara toen hij Zelensky’s oproep voor vrijwilligers hoorde. “Ik schoot met geweren sinds ik 13 was”, vertelt hij. “Ik had geen excuus om te zeggen: ‘Ik ga niet.’”

Hij zegt dat hij naar Polen vloog, vervolgens naar Oekraïne liftte en dan een trein naar Kiev nam. Hij kwam twee Amerikanen tegen in militair uitziende uitrusting. “Ze zeiden ‘Dude, kom met ons mee.’”

De vrijwilligers brachten Williams naar een basis bij het front en gaven hem een geweer. Dagen later, zo zegt hij, werd hij bijna opgeblazen terwijl hij samen met Oekraïense soldaten vocht vanuit een loopgraaf bij Boetsja. Binnen een week realiseerde het leger zich dat hij zich niet had aangemeld om te vechten en stuurde hem terug naar Kiev.

Vanaf dan ging hij zich bezighouden met verschillende dingen. Uiteindelijk begon hij geld in te zamelen voor vrijwilligers uit Georgië. Hij zamelde bijna 15.000 euro in en vertelde de donateurs dat hij met hun geld elektrische motoren voor de strijders zou kopen. Maar de Georgiërs schopten hem eruit nadat hij een conflict kreeg met een andere vrijwilliger. Hij zegt dat hij ongeveer 6.400 euro van de bijdragen besteedde aan aanbetalingen voor motoren en de rest aan zijn reiskosten en andere uitgaven.

Sindsdien heeft hij zich aangesloten bij een nieuwe groep, die hem het commando over een motoreenheid beloofde als hij genoeg geld inzamelde. Dus verhuisde hij deze maand naar eigen zeggen naar Odessa. Hij verwacht binnenkort één enkele motorfiets af te leveren.

Voorbeelden van weggegooid geld in handen van goedbedoelende mensen komen vaak voor. Mriya Aid, een groep geleid door een Canadese luitenant-kolonel in actieve dienst, besteedde zo’n 93.000 euro van donoren aan hightech Amerikaanse nachtzichtapparatuur. Het werden uiteindelijk minder effectieve Chinese modellen, zo blijkt uit interne documenten.

“We ondervonden een probleem met het nachtzicht”, aldus Loebomyr Tsjaboersky, een vrijwilliger in het leidersteam van Mriya Aid. Maar hij zegt dat de aankoop slechts 2% vertegenwoordigde van de hulp die de groep had verleend. Eerder dit jaar werd de Mozart-groep, die door twee voormalige mariniers was opgericht om Oekraïne te helpen, ontbonden nadat de een de ander had aangeklaagd wegens diefstal en intimidatie.

Geen papieren

Afgelopen voorjaar gaf een vrijwilligersgroep genaamd Ripley’s Heroes naar eigen zeggen ongeveer 58.000 euro uit aan nachtkijkers en thermische apparatuur. Een deel daarvan was onderworpen aan Amerikaanse exportbeperkingen omdat het in de verkeerde handen vijanden een voordeel op het slagveld zou kunnen geven.

Vrijwilligers in de frontlinie zeggen dat Ripley’s de uitrusting aan Oekraïne leverde zonder de vereiste documenten over de werkelijke kopers en ontvangers. Onlangs zijn federale autoriteiten de zendingen beginnen te onderzoeken, aldus Amerikaanse functionarissen.

Ter verdediging heeft de oprichter van de groep, de gepensioneerde Amerikaanse marinier Hunter Ripley Rawlings IV, aan The New York Times documenten overhandigd over de transacties. Maar uit die documenten blijkt dat Ripley’s, zoals de vrijwilligers zeggen, niet bekend was bij het ministerie van Buitenlandse Zaken als koper.

Ripley’s zegt zo’n 1 miljoen euro te hebben ingezameld, deels dankzij de voormalige aannemer uit Connecticut, Vasquez, die beweerde de chief strategy officer van de groep te zijn. Hij promootte Ripley’s bij zijn online publiek.

Ripley’s gaf vorig jaar ongeveer 23.000 euro uit aan op afstand bestuurbare verkenningsauto’s, maar die zijn nooit aangekomen, zo blijkt uit verzendingsdocumenten. Rawlings zegt dat de Poolse autoriteiten ze tegenhielden vanwege juridische bezwaren.

Rawlings laat weten dat zijn groep wacht op een Amerikaanse non-profitstatus. Maar hij heeft zijn uitgaven niet bekendgemaakt, noch bewijs van een non-profitaanvraag geleverd aan The New York Times of aan donoren die erom vroegen. Het is dus niet duidelijk waar het geld naartoe gaat. “Ik geloofde die lui”, aldus Shaun Stants, die zegt dat hij in oktober een inzamelingsactie organiseerde in Pittsburgh, maar nooit de financiële gegevens te zien kreeg waar hij om vroeg. “En ze hielden me voor de gek.”

Bedrijfsgegevens in Polen en de VS tonen aan dat Rawlings ook een for-profitbedrijf genaamd Iron Forge is begonnen. In een interview zegt hij dat hij verwacht dat zijn liefdadigheidsinstelling en anderen Iron Forge zouden betalen voor transport, wat betekent dat donorgeld zou worden gebruikt om zijn privéonderneming te financieren. Maar hij zegt dat er geen belangenconflict is omdat Iron Forge uiteindelijk geld zou terugsturen naar de liefdadigheidsinstellingen. De details worden volgens hem nog uitgewerkt.

In de dagen nadat de The New York Times Vasquez en anderen benaderde, verscherpte de vete tussen de ruziënde groepen. Ze beschuldigden elkaar van verduistering van fondsen en leugens. Nadat een voormalige bondgenoot zich tegen Vasquez keerde, verdedigde Nance hem. “James was NIET nep, hij had problemen”, aldus Nance op Twitter. “Hij deed veel voor Oekraïne, maar moet aan zichzelf werken.”

_{© The New York Times}