‘Je schakelt ze uit en ze blijven komen en komen’: de eerste fasen van het Russische offensief zijn al begonnen

De oorlog wordt heviger aan het oostfront in Oekraïne. Artsen proberen de toevloed van gruwelijk verwonde slachtoffers bij te houden, soldaten maken zich zorgen over nieuwe golven Russische dienstplichtigen. ‘Het is bijzonder moeilijk als jij vijftig man hebt en zij driehonderd.’

In een klein dorpje in het oosten van Oekraïne, in het epicentrum van de volgende fase van de oorlog, peilt Ljoedmila Degtjarjova de Russische opmars door te luisteren naar het gebulder van vallende artilleriegranaten. Het worden er steeds meer. En ze komen steeds vaker, nu de Russische troepen zich een weg naar voren banen. “Je zou het vuurwerk hier moeten zien”, zegt de 61-jarige Degtjarjova terwijl aan alle kanten de gierende geluiden van artillerie klinken. “Het lijkt wel Nieuwjaar.”

Het Russische leger bereidt zich voor op een nieuw offensief, dat binnenkort Degtjarjova’s dorp Nevske zou kunnen opslokken – en misschien nog veel meer in de Donbas-regio. De versterkte Russische aanval is nu al voelbaar in de steden en dorpen langs het honderden kilometers lange, golvende oostelijke front.

Nog voordat Rusland het grootste deel van zijn ongeveer 200.000 pas gemobiliseerde soldaten heeft ingezet, klagen uitgeputte Oekraïense troepen dat ze in de minderheid en onderbewapend zijn. En artsen in ziekenhuizen spreken van toenemende verliezen, terwijl ze hun uiterste best doen om soldaten met gruwelijke verwondingen te verzorgen.

De burgers in de regio van de geplande Russische opmars staan opnieuw voor de moeilijke beslissing: vertrekken, of blijven en het komende onheil afwachten? Dit gebied in de noordelijke Donbas is een van de laatste die bevrijd werden tijdens een Oekraïens blitzoffensief afgelopen herfst. Dat gaf de plaatselijke bewoners de hoop dat hun maandenlange lijden voorbij was.

Maar de oorlog is terug. Twee weken geleden landde een Russische granaat in de tuin van Degtjarjova. Toen ze in het weekend over haar toekomst nadacht, smeulden de resten van haar schuur nog altijd. Ze moet zorgen voor konijnen, eenden en drie drachtige koeien. Een kip waarvan de veren tijdens de recente aanval gedeeltelijk zijn afgebrand ligt te herstellen op een bed van hooi, met haar gewonde poot in geïmproviseerd gips.

Als de Russen terugkomen, zegt Degtjarjova bedroefd, zal ze moeten vluchten. “Ik ben begonnen mijn spullen te pakken. De soldaten zullen me rugdekking geven en ik vertrek. Ik laat mijn koeien buiten en ga weg. Ik wil niet meer terug.”

Ernstige zorgen

Wanneer en waar het nieuwe offensief echt zal beginnen is nog onduidelijk, maar Oekraïense functionarissen maken zich ernstige zorgen. Het Oekraïense leger trotseerde voor de oorlog de sombere verwachtingen, verijdelde de eerste pogingen van Rusland om de hoofdstad Kiev in te nemen en dreef uiteindelijk de Russische troepen terug in het noordoosten en zuiden. Maar het Russische leger blijft komen. Op dit moment beëindigen de nieuwe gemobiliseerde troepen hun training en trekken ze naar het front. Het gaat om evenveel soldaten als bij de eerste invasie vorig jaar.

Ze kunnen al over twee weken klaar zijn om te vechten, aldus Serhiy Hajdaj, de gouverneur van de regio Loehansk, waar Nevske onder valt. Dat is veel eerder dan de nieuwe westerse wapens, waaronder tanks en zware gepantserde gevechtsvoertuigen, naar verwachting in Oekraïne aankomen. “Het zijn er zoveel”, zegt Hajdaj over de nieuwe rekruten. “Dit zijn geen professionele soldaten, maar het zijn toch 200.000 mensen die in onze richting schieten.”

Rusland zal naar verwachting hard toeslaan, op zoek naar een ommekeer na bijna een jaar van opeenvolgende mislukkingen. Hoewel een nieuwe aanval op Kiev nu onwaarschijnlijk wordt geacht, zal Moskou wellicht proberen gebieden terug te winnen die het de afgelopen herfst is kwijtgeraakt. Ook zullen ze de volledige controle over de Donbas willen verwerven, een belangrijke doelstelling van de Russische president Poetin.

Militaire analisten zeggen dat een waarschijnlijk scenario is dat de Russische troepen vanuit het noorden naar beneden en vanuit het zuiden in een boog naar boven zullen trekken, waardoor een grote klauw ontstaat die de Oekraïense aanvoerlijnen naar het oosten en het westen afsnijdt. Dat zou betekenen dat dorpen als Nevske op het directe pad van de opmars liggen.

Zwarte zonnebloemen

Voor de lokale bevolking zou dat een ramp zijn. Hier aan de rand van het Oekraïense offensief heeft de bevrijding nog niet dezelfde verbeteringen gebracht als voor mensen verder naar het westen. Er is nog altijd geen stroom of water en de gevechten zijn nooit opgehouden. Velden met zwarte zonnebloemen zijn bezaaid met besneeuwde kraters. Het gebied ligt vol uitgebrande tanks, niet-geëxplodeerde munitie en mijnen die geregeld vee doden. Als je door de regio trekt, kom je af en toe bevroren lichamen of botten van die dieren tegen.

In Makijivka, even ten noorden van Nevske, zijn vijf van Roeslan Vasiltsjenko’s koeien gedood. De overgebleven koeien zitten ineengedoken in een kleine schuur bezaaid met granaatscherven. Er staat een verbrande tank in zijn tuin en twee vernielde auto’s op zijn binnenplaats. Hij zegt dat hij verwacht dat het snel veel erger zal worden. Vasiltsjenko: “De afgelopen dagen zijn de soldaten langsgekomen om te zeggen dat we onze huizen niet mogen verlaten.”

Numeriek overwicht

De eerste fasen van het Russische offensief zijn al begonnen. Oekraïense troepen zeggen dat Bachmoet, de oostelijke Oekraïense stad die Russische troepen sinds de zomer proberen in te nemen, waarschijnlijk binnenkort zal vallen. Elders rukken Russische troepen in kleine groepen op en bestuderen ze de frontlinies, op zoek naar Oekraïense zwakheden. De inspanningen belasten nu al het Oekraïense leger, dat uitgeput is na bijna een jaar van zware gevechten.

De troepen zeggen dat ze wel tanks en artillerie hebben maar niet genoeg, en dat ze veel minder munitie hebben dan de tegenstander. De Russische strijdkrachten zijn ook begonnen met het inzetten van geavanceerdere wapens. Zoals de T-90-tank, die is uitgerust met technologie die de richtsystemen kan detecteren van antitankwapens als de Javelins, van Amerikaanse makelij. Hun effectiviteit wordt daardoor beperkt.

Maar meestal komt de uitdaging neer op het trotseren van het numerieke overwicht van de Russen. “Het is bijzonder moeilijk als je vijftig man hebt en zij driehonderd", vertelt Pavlo, een 35-jarige infanteriesoldaat die in de buurt van Bachmoet in zijn oog werd geraakt door een scherf van een raketgranaat. “Je schakelt ze uit en ze blijven komen en komen. Het zijn er zoveel.”

De verliezen onder de Oekraïense troepen zijn groot. Troepen van het vrijwilligerscontingent Karpatische Sich, dat zich nabij Nevske bevindt, zeggen dat de afgelopen weken ongeveer dertig strijders van hun groep zijn omgekomen. Soldaten zeggen dat zo ongeveer iedereen een hersenschudding heeft. Het is maar een halve grap. “Het is winter en de posities zijn open; je kunt je nergens verbergen”, aldus een soldaat van de eenheid met de roepnaam Roesin.

Doelbewuste strategie

In een frontlinieziekenhuis in de Donbas ligt het mortuarium vol met lichamen van Oekraïense soldaten in witte plastic zakken. In een ander ziekenhuis staan in de gangen brancards met gewonde soldaten, bedekt met thermische dekens van goudfolie. Bijna de hele dag door komt er een gestage stroom ambulances van het front.

Een militair chirurg in het ziekenhuis, de 36-jarige Miroslav Doebenko, bladert door foto’s van soldaten met gruwelijke verwondingen: een onderkaak die eraf geschoten is, een gezicht waarvan de helft ontbreekt. Op een keer werd er een soldaat met spoed binnengebracht wiens keel van het ene tot het andere oor opengesneden was. Doebenko kon de schade snel herstellen, de man overleefde het. “In het burgerleven weet je dat hoe verschrikkelijk je shift ook is, hij vroeg of laat eindigt”, zegt Doebenko. “Hier weet je nooit wanneer het gedaan is.”

Niet alleen de toestroom van gewonde soldaten overspoelt de artsen, ook burgers zijn vaak het slachtoffer van Russische aanvallen. Volgens Andriy Drobnitski, een 27-jarige militair arts, maakt dat deel uit van een doelbewuste strategie om de ziekenhuizen van Oekraïne te doen kraken. Vorige week werd een gepensioneerde gevangenisbewaker met spoed opgenomen in het militaire ziekenhuis waar Drobnitski is gestationeerd. Zijn hand was verbrijzeld door een mortiergranaat die ontplofte toen hij brandhout aan het sprokkelen was. Drobnitski hielp zijn hand weer aan elkaar te naaien en redde wellicht zijn wijsvinger. “Als er veel slachtoffers zijn, worden we door hen afgeleid”, zegt hij. “Je kunt ze gewoon niet in de steek laten, toch?”

Grotere verliezen

Of Rusland in staat is zijn numerieke overwicht te verzilveren, is een open vraag. Het lijdt volgens Oekraïense en westerse evaluaties veel grotere verliezen. Amerikaanse functionarissen schatten het aantal gewonde en gesneuvelde Russische troepen nu op bijna 200.000.

In zijn slaapplaats op een basis bij Bachmoet haalt een soldaat met de roepnaam Badger een stoffen zak tevoorschijn. Hij dumpt de inhoud ervan op een bed. Er zit een half dozijn messen in, waarvan een met een handvat gemaakt van de hoef van een hert. Het zijn trofeeën die hij van dode Russische militairen heeft, zegt hij. “Bij ons zijn er ook verliezen, maar die van hen zijn enorm”, aldus Badger. “We hebben ze allemaal bij bosjes afgemaakt.”

Terug bij Nevske zeggen soldaten van de Karpatische Sich dat ze voorlopig genoeg munitie hebben om het vol te houden. Een soldaat met de roepnaam Diesel toont op zijn telefoon video’s van de lichamen van Russische soldaten die hij heeft gedood toen ze te dichtbij kwamen. De Russen blijven domme fouten maken, zoals in het begin van de oorlog, zegt hij. Van een dode officier nam hij een tablet af zonder toegangscode waarop de coördinaten van al hun mijnen en sluipschutters stonden.

In een video die hij aan het front opnam, is te zien hoe Diesel een lichaam nadert dat in de sneeuw ligt, zijn geweerloop gericht op het hoofd van de Rus. “Hallo”, fluistert hij nadat hij heeft vastgesteld dat de man dood is. “Heb je goed geslapen?”

_{© The New York Times}