Hoe oorlog in Oekraïne steeds meer uitputtingsslag wordt: ‘Dit is boodschap van zinloosheid’

De oorlog in Oekraïne duurt nu al langer dan driehonderd dagen. Zowel Rusland als Oekraïne heeft problemen met het bevoorraden van wapensystemen en munitie. Maar geen van beide landen geeft op. ‘De uitputtingsslag is nu volop bezig.’

Het beeld van de week: de Oekraïense president die het Amerikaanse Congres toespreekt. De glorieuze speech van Volodymyr Zelensky gaf hoop, ook in eigen land. “Oekraïne houdt stand en zal zich nooit overgeven!” sprak hij. Hij keerde huiswaarts met extra (militaire) steun.

Russisch president Poetin was niet onder de indruk. Hij beloofde het geleverde Patriot-raketsysteem neer te halen en zei dat hij zoveel aan de oorlog zal uitgeven als nodig is. Ook klonk het dat de nieuwe wapens van Oekraïne Rusland niet zal beletten zijn militaire doelen te bereiken.

Met twee vasthoudende partijen is het einde van de strijd nog niet in zicht. De vraag is wie de wapenwedloop wint. Het is vooral een munitiewedloop, zegt professor militaire geschiedenis Kris Quanten (Koninklijke Militaire School Brussel). Daarbij is de hoeveelheid munitie die erdoor gedraaid wordt zowel aan Oekraïense als Russische zijde problematisch.

Als voorbeeld noemt Quanten de strijd rond Bachmoet. Aan Oekraïense kant worden er dagelijks tussen de 5.000 en 7.000 bommen en granaten afgevuurd. Aan Russische zijde zijn dat er 40.000 per dag. Quanten: “In de VS produceren ze op maandbasis 15.000 155 millimetergranaten. Je ziet onmiddellijk wat het probleem is qua bevoorrading.” Vandaar dat de VS momenteel kijken naar alternatieve oplossingen voor Oekraïne, zoals het omvormen van zogeheten glide bombs waarvan het land er nog veel overheeft uit de oorlogen in Irak en Afghanistan.

De Russen moeten voor extra munitie aankloppen bij pariastaten als Iran en Noord-Korea. Dat Rusland daar nu al aan de bel trekt, duidt erop dat ze in de problemen zitten qua munitie en wapensystemen. Maar ook Oekraïne kampt op dit terrein dus met moeilijkheden. Het ziet ernaar uit dat het een uitputtingsoorlog kan worden, voorspelt Quanten.

Langdurig conflict

Hoe nu verder? Defensie-expert en professor Alexander Mattelaer (VUB/Egmont Instituut) schetste aan het begin van de oorlog drie scenario’s: in het eerste zou president Zelensky bezwijken onder de druk van opgevoerde militaire dreiging. Dat is, zo weten we inmiddels, zeker niet gebeurd.

Een tweede scenario was dat Rusland een korte, scherpe oorlog wilde voeren om het moreel in Oekraïne te breken. Ook dit is mislukt. Het derde scenario is dat Oekraïne standhoudt en dat de oorlog in een langdurig conflict verandert. Die uitputtingsslag is nu volop bezig, zegt Mattelaer.

De oorlog gaat niet op korte termijn beslecht worden, zegt Quanten. Er zit geen beweging in. Ook Mattelaer vreest dat we voor een langere periode in de situatie blijven waarbij men afwacht welke partij het militair gezien het langst volhoudt.

Hij denkt dat de situatie er beter uitziet voor Oekraïne. “Als heel de gezamenlijke productiecapaciteit van westerse democratieën zich achter Oekraïne schaart, kan Rusland daar moeilijk tegenop boksen.” Rusland zal proberen zijn eigen productiecapaciteit te verhogen, maar wordt daarbij belemmerd door sancties. Dat geldt ook voor de vrienden waarbij ze aankloppen, Iran en Noord-Korea.

Onderhandelingen

De Russische president zei donderdag dat “alle gewapende conflicten eindigen door onderhandelingen”. Maar het debat over eventuele gesprekken kun je niet los zien van wat zich op het slagveld afspeelt, zegt Mattelaer. Vanuit de huidige frontlinie naar een staakt-het-vuren gaan betekent dat Oekraïne ongeveer een kwart van zijn territorium opgeeft. Goed nieuws voor Rusland, maar Oekraïne loopt hier uiteraard niet warm voor. Vooral niet omdat het land de afgelopen maanden aantoonde dat het in staat is een tegenoffensief te voeren en terrein terug te winnen.

Als Oekraïne dit momentum weet vast te houden, kunnen ze de Russen terugduwen tot de oorspronkelijke buitengrenzen. Pas dan wordt een staakt-het-vuren acceptabel voor Zelensky. En: als Oekraïne nu gaat onderhandelen en territoriumverlies in ruil voor vrede accepteert, betekent dat ook dat het voeren van een agressieve expansionistische oorlog strategisch loont voor Rusland. Dat is niet alleen slecht nieuws voor Oekraïne, maar voor de hele regio.

Poetin drijft geweld op

Het waarschijnlijkst is dat beide partijen proberen de komende maanden zo goed mogelijk te benutten voor de eigen doelstellingen. Voor Oekraïne betekent dit de infrastructuur proberen gaande te houden en middelen te verzamelen voor een nieuw tegenoffensief. Rusland doet net het tegenovergestelde. Het zal zijn defensieve posities versterken en doorgaan met strategische bombardementen op burgerdoelen en kritische infrastructuur om zo de wil van de bevolking te breken. Poetin drijft de geweldsintensiteit momenteel verder op en dreigt daar nog verder mee te gaan.

De Russen zullen de winter gebruiken als wapen, voorspelt Kris Quanten. “Het doemscenario is dat Rusland in de winter de Oekraïense bevolking murw maakt en hen moreel knakt. Om dan in het voorjaar een grootschalig offensief te starten.”

Geen blijde boodschap vanaf het front dus. Quanten: “Het is een zinloze strijd met zinloze slachtoffers. Dit is een boodschap van zinloosheid, die zou moeten aanzetten tot nadenken.”