Amerika-kenner Bart Kerremans over het bezoek van Zelensky aan de VS: ‘Biden beseft dat de tijd niet in zijn voordeel speelt’

Oekraïens president Volodymyr Zelensky maakt een blitzbezoek aan de Verenigde Staten. De timing van dat bezoek is niet toevallig, zegt professor Amerikaanse politiek Bart Kerremans (KU Leuven). ‘Biden beseft dat de tijd niet in zijn voordeel speelt.’

Wat is het belang van dit bezoek?

Kerremans: “Het heeft een grote symbolische betekenis. Het is de eerste buitenlandse reis van Zelensky sinds de start van de oorlog. De regering van Amerikaans president Joe Biden hoopt dan weer dat dit bezoek in de verf zet hoe belangrijk de Verenigde Staten zijn in die oorlog.

“De tweede symbolische betekenis ligt in de toespraak die Zelensky zal houden voor de verenigde kamers van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden. Daar ligt net het budget voor 2023 voor, met bijna 45 miljard dollar (42,3 miljard euro) aan nieuwe steun voor Oekraïne. Zelensky’s toespraak zal toch voor een beetje meer druk op de schouders van de Congresleden zorgen om dat budget goed te keuren. De Democraten willen dat zo snel mogelijk rondkrijgen. Vanaf 3 januari zullen de Republikeinen de meerderheid in het Congres uitmaken.

“Tot slot is er nog een derde, kleiner element: dit is de laatste zitting voor Nancy Pelosi als voorzitter. Zij kan haar loopbaan als speaker afsluiten met een symbolisch belangrijk bezoek.”

U somt vooral interne, Amerikaanse redenen op. Richt dit bezoek zich dan vooral tot de Amerikaanse kiezer?

“Niet uitsluitend. Ook buiten de VS heeft dit betekenis. Bijvoorbeeld door de rol die president Biden speelt in de internationale coalitie rond Oekraïne. Hij probeert de Europese Unie en de NAVO mee te krijgen om meer te doen in de oorlog.

“Maar het is wel zo dat dit bezoek inderdaad belangrijk is voor de Verenigde Staten. Daar bestaat, net als in Oekraïne, de nodige zenuwachtigheid over wat de winter zal brengen, zeker gezien de intensieve Russische aanvallen op de Oekraïense energie-infrastructuur. Moeten we ons verwachten aan een Russisch offensief tijdens de winter of niet? Daarom ook dat de VS nu voor het eerst hun akkoord geven om hun Patriot-afweergeschut te geven aan Oekraïne en soldaten op te leiden om dat te gebruiken. Dat is het meest gesofisticeerde en hoogtechnologische Amerikaanse luchtafweergeschut.”

Zelensky sprak het Congres eerder digitaal toe. Wat is de meerwaarde van een fysiek bezoek?

“Zelensky heeft voor de zomer een aantal uitspraken gedaan die toonden dat hij niet zo gelukkig was met de voorzichtige houding van Biden. Die laatste heeft hem toen toch een paar keer te kennen gegeven dat hij wat meer dankbaarheid moest tonen om het Amerikaanse Congres te kunnen blijven overtuigen om geld naar Oekraïne te sturen.

“Ook het moment is belangrijk. Binnen de Republikeinse partij en aan de linkerzijde van de Democratische partij begint toch enig gegrom te ontstaan over hoeveel geld de VS in de oorlog pompen. Ze pleiten voor meer controle op de besteding van dat geld en meer diplomatie in plaats van wapens. Voor alle duidelijkheid: die kritiek staat de steun aan Oekraïne niet in de weg. Wel beseft president Biden dat de tijd niet in zijn voordeel speelt. Er begint moeheid op te treden voor de steun aan de oorlog. Hoe langer die oorlog duurt, hoe groter die moeheid wordt.

“Onderschat ook het belang van de oorlog voor Biden niet. Vorig jaar waren er rond deze periode spanningen tussen de VS en enkele Europese bondgenoten zoals Frankrijk. Bovendien deelde Zelensky de Amerikaanse speculaties rond de Russische troepenopbouw langs de grenzen van Oekraïne niet. Ook bestonden er heel wat twijfels over de regering-Biden nadat de Afghaanse regering-Ghani veel sneller was geïmplodeerd dan Amerikaanse inlichtingendiensten hadden ingeschat. Nu kijkt Europa veel positiever naar Biden. Dat dankt hij aan de belangrijke rol die de VS spelen inzake militaire steun en informatieverstrekking. Zelensky’s bezoek is daar een erkenning van.”

Welk signaal stuurt dit naar Russisch president Vladimir Poetin?

“Dat de Verenigde Staten Zelensky duidelijk en resoluut blijven steunen. Dat zie je ook aan het feit dat het Amerikaanse Congres meer geld vrijmaakt voor het Oekraïense steunpakket dan president Biden heeft gevraagd.

“Al stuurt Biden tegelijkertijd ook een signaal naar Zelensky, namelijk dat de VS bereid zijn om Oekraïne te steunen zolang het risico op escalatie beperkt blijft. Het laatste dat Biden wil, is dat de oorlog uitbreidt naar andere landen of dat er nucleaire wapens ingezet worden.”

Verwees Poetin daarom expliciet naar nucleaire wapens in zijn speech woensdag?

“Dat past in de oefening die beide partijen nu al een tijdje uitvoeren: ze trekken voortdurend rode lijnen voor elkaar. Biden wil het gebruik van kernwapens vermijden. Poetin tolereert dan weer schoorvoetend dat de NAVO Oekraïne helpt om zich te verdedigen, niet dat ze Zelensky offensief steunen.

“Daarom ook dat Biden zo beducht was om het Patriot-afweergeschut aan Oekraïne toe te kennen. Dat is een defensief wapen maar met een grotere effectiviteit dan de huidig gebruikte systemen. Dat inzetten houdt dus een nieuwe kwalitatieve stap in de oorlog in. Daardoor acht Poetin het noodzakelijk om een nieuwe lijn te trekken.

“De VS en Rusland sturen voortdurend zulke signalen uit. Wie die lijnen overschrijdt, weet dat de escalatie van het conflict kan volgen. In die zin was het interessant om te zien hoe Washington enkele weken geleden reageerde toen de indruk ontstond dat een nucleaire escalatie dichterbij kwam. De VS zijn toen heel duidelijk geweest voor Rusland: zelfs het gebruik van tactische nucleaire wapens met een kleiner bereik, zal leiden tot de escalatie van de oorlog.”