Zorgen in China over manipuleren gezondheidssysteem om burgers mond te snoeren: ‘Dit is nog maar het begin’

De klachten over de manipulatie van het big-datasysteem doken enkele dagen geleden op in Chinese media. Gedupeerde rekeninghouders van enkele in opspraak geraakte banken meldden dat zij onder het mom van covidpreventie waren tegengehouden toen zij bij hun bank verhaal wilden halen. Zodra zij in Zhengzhou kwamen, vestingplaats van de banken, sprong hun ‘groene code’ op rood, ook al vormden zij geen gezondheidsrisico. Zonder groene code kun je je in China niet vrij voortbewegen.

Zhengzhou, de provinciehoofdstad van Henan, is al maanden het centrum van een groot financieel schandaal in China. Half april zijn bij vier regionale banken alle rekeningen bevroren, nadat een aandeelhouder werd verdacht van ‘financiële misdaden’. De man is op de vlucht geslagen. Meer dan 400.000 rekeninghouders dreigen hun spaargeld te verliezen. Naar schatting gaat het om miljarden euro’s.

In mei vonden protesten plaats voor enkele bankfilialen die toen door de politie werden beëindigd. Ook probeerden tal van gedupeerde rekeninghouders ter plekke hun geld terug te krijgen. Maar rekeninghouders die zich de afgelopen dagen naar Zhengzhou begaven, zagen hun ‘groene code’ bij aankomst op rood springen, waardoor zij niet langer bij de banken konden komen. Zij werden meegenomen door politie, die zei dat hun code pas groen zou worden als zij zouden vertrekken.

Code rood

“De politieagenten bevestigden dat ons bevroren geld een legitieme storting was, maar verboden ons om naar de lokale bank te gaan”, aldus Wang Jin, op de Chinese nieuwssite Sixth Tone. De 35-jarige inwoner van Hebei wilde zijn 60.000 euro spaargeld terugvragen, maar zag zijn code rood worden zodra hij het treinstation van Zhengzhou uitliep. Sixth Tone vond twaalf rekeninghouders met soortgelijke verhalen, en ook andere media publiceerden getuigenissen.

“We hebben redelijke en legitieme claims, maar ze gebruiken de rode code als een reden om ons tegen te houden”, aldus Wang. “Dit is het epidemiebeleid gebruiken om mensen te verhinderen gerechtigheid te zoeken.”

Het Chinese zerocovidbeleid leunt sterk op de gezondheidscode, een persoonlijke QR-code die groen, geel of rood kan zijn. Om ergens binnen te komen of te reizen, is een groene code nodig. Een gele code beperkt de bewegingsvrijheid, een rode code staat gelijk aan verplichte quarantaine. De kleur wordt normaal toegekend op basis van besmettingsrisico, aan de hand van testresultaten en reis- en contactgeschiedenis. Maar in Zhengzhou werd die duidelijk gekoppeld aan bankgegevens.

Het nieuws uit Zhengzhou leidt tot grote ophef in China, waar de vrees bestaat dat het big-datasysteem voor epidemiebestrijding zal uitmonden in een nieuwe vorm van hightech surveillance. Eerder zei een mensenrechtenadvocaat in The New York Times dat de autoriteiten met zijn gezondheidscode knoeiden om hem van reizen af te houden. Ook gelden in de woelige provincie Xinjiang strengere epidemierestricties. Maar de manipulatie is zelden zo expliciet als in Zhengzhou.

Publieke vertrouwen

Ook Chinese staatsmedia veroordeelden de praktijken in Zhengzhou, die het vertrouwen van de bevolking in het big-datasysteem kunnen ondermijnen. Ze stelden de manipulatie van de gezondheidscode in Zhengzhou voor als een lokale uitglijder, of als een technisch probleem. Het stadsbestuur van Zhengzhou reageerde niet, maar een lokale hulplijn van de overheid liet weten dat er sprake was van een ‘fout’ die snel zou worden ‘rechtgezet’. Getroffen rekeninghouders zagen hun rode codes inderdaad weer groen worden.

Gecensureerde berichten op sociale media tonen dat lang niet iedereen in China gelooft dat het om een uitzondering gaat. “Dit is nog maar het begin”, aldus een gecensureerd bericht op het sociale medium Weibo, opgepikt door de website China Digital Times. “Het is angstaanjagend hoe we door de gezondheidscode geketend zijn.”