‘Zonder de VS had Oekraïne al lang opgegeven’: Tom Sauer over de rol van Joe Biden

Joe Biden wil niet met Vladimir Poetin aan tafel zitten tijdens de G20 volgende maand in Indonesië. Dat zegt de Amerikaanse president in een interview met CNN. Rusland liet nochtans verstaan een uitnodiging niet af te wijzen. Kan de VS bemiddelen in de oorlog tussen Rusland en Oekraïne? Neen, vreest Tom Sauer, professor internationale politiek (Universiteit Antwerpen).

President Biden gaat er momenteel niet van uit dat Rusland nucleaire wapens zal inzetten. Kan hij in het hoofd van Poetin kijken?

“Biden heeft eerder gezegd dat we nog nooit zo dicht bij nucleaire oorlog waren sinds de Cuba-crisis. Na deze uitspraak kreeg hij kritiek omdat hij angst zou veroorzaken bij zijn burgers. Hij heeft nu olie op de golven gegooid om de zaak wat te kalmeren. Maar niemand kan in het hoofd van Poetin kijken. Ik denk dat we voorzichtig moeten zijn. Nucleaire wapens blijven een reële optie, vooral als Poetin in de hoek wordt geduwd. Hij is aan het verliezen, maar hij zal het grondgebied niet laten afnemen en zeggen dat het een vergissing was.

“Het is een heel belangrijke oorlog voor Rusland. De Amerikaanse president beseft dat vast ook. Het is moeilijk om in de toekomst te kijken, maar ik denk toch dat Oekraïne het niet kan volhouden. Het zal moeilijk zijn de geannexeerde gebieden terug te winnen. Maar pas als beide partijen minder geloven in een overwinning wordt het mogelijk om via diplomatie een oplossing te vinden.”

Wat is de rol van Amerika in dit conflict?

“Een heel belangrijke. De overwinning van Oekraïne de laatste weken is op conto van de Amerikanen. Zij steunen Oekraïne met zware wapens en inlichtingen. Als ze dat niet hadden gehad, had Oekraïne veel sneller weer aan tafel willen zitten met Poetin. Biden weet dat, maar hij staat ook onder druk van belangengroepen in Amerika die willen dat Oekraïne verder vecht. De Amerikaanse minister van Defensie zegt dat Oekraïne Rusland niet alleen moet terugdrijven, maar ook verzwakken, maar ik weet niet of dit in het belang van Europa is.”

Wat is dan wel belangrijk voor Europa?

“De voornaamste zorg voor ons is het worstcasescenario vermijden: dat Poetin geen kernwapens zal gebruiken. In dat geval hebben wij een probleem, niet de VS.”

Zijn we ons hier voldoende bewust van?

“Neen. We kijken er te weinig nuchter en realistisch naar. We staan volledig achter Oekraïne, dat begrijp ik. Maar internationale politiek gaat niet altijd over mensenrechten en eerlijkheid, het gaat om macht. In dit geval is Rusland machtiger dan Oe­kraïne. We kunnen Oekraïne helpen, maar het is de vraag of dit voldoende is.

“Experten hangen het oorlogsperspectief aan. Dat gaat uit van één schuldige: Poetin. Ik ben voorstander van het vredesnarratief. Dat laat ruimte voor het feit dat het Westen medeschuldig is aan de oorlog, door de NAVO­uitbreidingen. Als we dat beseften, zouden we misschien een toontje lager zingen.

“We focussen nu op Poetin. Maar wie er op dit moment ook president zou zijn ­geweest in Rusland: niemand zou geaccepteerd hebben dat Oekraïne NAVO-lid wordt. Poetins opponent Navalny wil ook dat de Krim bij Rusland blijft. Ik verdedig Poetin niet, maar ik probeer me wel in te leven. We beseffen trouwens te weinig dat de oplossing voor onze hoge energieprijzen ligt in het einde van deze oorlog.”

Biden ging deze zomer in Saudi-Arabië smeken om de olie-export op te voeren. Nu de Golfstaat de olieproductie verlaagt, wil hij de banden met dat land herzien. Wat zegt dit?

“In het Westen denken we dat de hele wereld achter ons standpunt staat, dat is niet zo. We denken tevergeefs dat we nummer één zijn. Kijk om je heen: vele landen volgen de westerse sancties tegen Rusland niet. En toch zijn we verbaasd dat Saudi-­Arabië voor eigen rekening rijdt en de Amerikaanse belangen niet volgt.

“We kunnen niet overal het beleid aanpassen naar onze maatstaven. Conflicten in het recente verleden hebben ons nochtans al met de neus op de feiten geduwd: in Irak, Afghanistan en Libië. Amerika heeft overal geprobeerd mensenrechten en democratie in te voeren. Dat is niet gelukt, dat werkt zo niet. Maar Amerika wil dat jammer genoeg niet inzien.”

Biden sluit een gesprek met Poetin uit op de G20 in Indonesië volgende maand. Hoe groot acht u de kans dat hij alsnog met Poetin aan tafel belandt?

“We zullen het niet weten als dat gebeurt. Als het al zal plaatsvinden, wordt het een moeilijk gesprek waarin ze niet tot een oplossing komen. Zelfs niet tot het begin van een oplossing. Beiden moeten rekening houden met hun achterban. Zoals de stemmen in Rusland die vinden dat Poetin niet sterk genoeg oorlog voert en verder moet gaan. En de Amerikaanse critici die Biden relatief zwak en te voorzichtig noemen.”

Poetin spreekt vandaag met de Turkse president Erdogan. Is Turkije een logische bemiddelaar in deze oorlog of kunnen we ook van de VS bemiddeling verwachten tussen Rusland en Oekraïne?

“Ik ben blij dat iemand die on speaking terms is met beide partijen wil bemiddelen. Het Westen kan dat niet, we hebben duidelijk kant gekozen. Turkije kiest geen kant, het land levert wapens aan beiden. Nu moeten we niet al te veel hoop vestigen op Erdogan: hij heeft ook binnenlandse belangen bij het onderhandelen. Maar ik zie niemand anders die kan bemiddelen, tenzij India of China.

“Jammer dat we ons in die positie hebben gemanoeuvreerd. Als er binnenkort een nucleair wapen valt, staan we daar met onze sancties. Internationale politiek werkt niet idealistisch. Het gaat om belangen, het gaat om macht.”