OverzichtTaal
‘Zo stoned als een garnaal’ of ‘krasse knarren’: deze woorden en uitdrukkingen hebben Van Kooten en De Bie onze taal bijgebracht
Nederlands cabaretier en schrijver Wim de Bie, vooral bekend als lid van het duo Van Kooten en De Bie, overleed gisteren op 83-jarige leeftijd. Samen met zijn spitsbroeder Kees van Kooten verzon De Bie een hele reeks woorden en uitdrukkingen, waarvan een heleboel vandaag nog overleven in het Nederlands. We selecteerden enkele van de leukste.
In de Dikke van Dale staan ruim veertig woorden en gezegdes die door Van Kooten & De Bie werden geïntroduceerd, zegt hoofdredacteur Ton den Boon aan de Nederlandse nieuwssite NOS. “Sommige hebben ze zelf bedacht, andere kenden ze uit hun jeugd en hebben ze gepopulariseerd.”
Het duo vierde zijn hoogdagen in de jaren zeventig en tachtig, toen er nog niet zoveel televisiezenders waren, en zowat iedereen dus naar hetzelfde programma keek. “Maar het succes zou niet zo groot zijn geweest als hun werk niet zo sterk was”, zegt Den Boon. “Mensen hadden het er maandag op het werk over of speelden de sketches na. Zo werd de taal uit de sketches overgenomen en raakten mensen er vertrouwd mee.”
Een selectie van woorden en uitdrukkingen die Van Kooten en De Bie introduceerden:
• Stoned als een garnaal: deze uitdrukking lanceerde het duo in 1975 in het liedje ‘Stoont als een garnaal’ en betekent, welja ‘onzettend stoned’ of high zijn, door het gebruik van softdrugs.
• Doemdenken: Van Kooten en De Bie kwamen in 1980 met dit woord op de proppen in een van hun tv-programma’s. De definitie in Van Dale: ‘Het koesteren van een uiterst sombere toekomstverwachting’.
• Regelneef: dit woord, wat zoveel betekent als ‘iemand die graag alles precies regelt’, gebruikten Van Kooten en De Bie voor het eerst in een sketch in het programma ‘Het Simplisties Verbond’, waarin het over een aantal neven ging.
• Op hun pik getrapt: dit is geen echte vondst van het duo zelf, maar een uitdrukking die al in de jaren vijftig in Den Haag in gebruik was. Van Kooten en De Bie namen ze over, en zorgden er zo voor dat de uitdrukking bij een breed publiek bekend werd, en ook gebruikt werd. In die mate dat ‘op hun pik getrapt’ het tot in Van Dale schopte. De definitie: ‘beledigd zijn’.
• Positivo: ‘iemand die eerder de mogelijkheden dan de gevaren, eerder de positieve dan de negatieve kanten in mensen, zaken of omstandigheden zal zien en benadrukken’. De komieken traden in 1982 op als ‘De Positivo’s’, twee typetjes die hun slechte levensstijl gewijzigd hadden. Die ‘Positivo’s’ verkondigden hun nieuwe positieve levenshouding, gebaseerd op hun bekering tot het christendom, met muziek.
• Krasse knarren: Van Kooten en De Bie kwamen met de uitdrukking ‘krasse knarren’ op de proppen in 1993, en doopten destijds meteen hun nieuwe tv-programma zo.
Lees ook
Mark Coenen neemt afscheid van Wim de Bie: ‘Virtuoos in het ontmaskeren van clichés’
De onvergetelijke typetjes van Kees van Kooten en Wim de Bie:‘Ik heb geen lekkere vriendin, daar ben ik voor behandeld’
• Jemig de pemig: dit is een (reeds bestaande) uitroep van verbazing. Net als bij ‘op hun pik getrapt’ brachten Van kooten en De Bie ze wel naar een groter publiek, waardoor mensen (vooral in Nederland) vandaag nog ‘jemig de pemig’ gebruiken.
• Oudere jongere: het duo lanceerde deze uitdrukking in 1985. Een oudere jongere is iemand ‘die officieel gezien geen jongere meer is, maar zich nog wel zo voelt’.
• En wel hierom: een populaire uitroep, gebruikt om een bepaalde bewering te staven. De uitdrukking werd in 1978 voor het eerst gebruikt. Het Van Kooten en De Bie’- typetje Cor van der Laak gebruikte deze zinsconstructie te pas en te onpas.
