Zo overleef je de apocalyps: steeds meer Amerikanen volgen survivalcursus

Met een vuilniszak maak je van urine drinkwater. En zorg ervoor dat je overlevingstas voor het grijpen ligt. In de VS is de angst voor klimaatrampen big business. VS-correspondente Karlijn van Houwelingen ging mee survivallen in de rimboe en zocht in Central Park naar voedsel.

“In een echte wildernis”, zegt Shane Hobel, “waren jullie allemaal dood geweest”.

Shane is een man van veel woorden die graag uitweidt over alle gevaren van het bos ten noorden van New York, maar als het op leven en dood aankomt, is hij kort. “Als dit geen introductiecursus overleven was, maar een echte vlucht uit een rampgebied, waren jullie zojuist gesneuveld”, laat hij zijn klasje weten.

Shane laat vandaag zien hoe je een wind- en waterdichte schuilplaats bouwt van takken en bladeren. Wij, 25 cursisten die de weg kwijtraken zodra Google Maps hapert, letten goed op. Driehoeksconstructie met een lange dikke tak, kortere takken ertegenaan en heel veel bladeren erbovenop. Niet vergeten uit te roken om insecten te verdrijven. En toch hadden we het niet overleefd, zegt Shane. Hij wijst achter ons. Drie van zijn medewerkers verschijnen van achter de bomen. Ze hadden agressieve elanden kunnen zijn, beren, of menselijke aanvallers met pijl en boog, in Shanes fantasie. En wij hadden niet in de gaten dat ze op ons afslopen. We schrijven het braaf in ons notitieboekje: altijd om je heen blijven kijken. En: in een boom klimmen om te ontkomen aan een beer is zinloos, die beer klimt veel sneller dan jij.

Overlevingscursussen zijn razend populair in de VS. Survivalscholen melden dat ze het aantal aanmeldingen snel hebben zien groeien. Facebook-groepen over natuurvaardigheden zijn in het afgelopen jaar ook geëxplodeerd; op TikTok floreren accounts van jongeren die in het wild eetbare planten verzamelen. De lessen van Shane Hobel zitten bomvol. De toegenomen belangstelling komt deels door de politieke onrust, deels door zorgen over klimaatverandering, denkt hij.

Doemdenkers

“Jaren geleden was het nog vooral politiek”, zegt Shane. Amerika kent een lange traditie van doemdenkende fanatici die een dictatoriale overheid dan wel grimmige anarchie voorspellen. Hij denkt zelf ook dat “despotische vaccinatieverplichtingen” de revolutie dichterbij brengen, en dat het dan essentieel is om te weten hoe je voedsel vindt en jezelf verstopt en verdedigt – “niets is enger dan een meute hongerige mensen”.

Tegenwoordig ziet hij na elke orkaan die de Amerikaanse oostkust treft het aantal aanmeldingen toenemen, er is altijd wel iemand uit hipsterhoofdstad Brooklyn onder zijn cursisten. Op The Prepared, een onlinegemeenschap van preppers in Noord-Amerika, zijn de meeste leden ook millennials uit de stad, volgens de man achter de website, John Ramey.

Preppen, je voorbereiden op een noodtoestand, is niet meer alleen voor paranoïde extremisten en theatrale personages uit realityshows – het is iets voor gewone mensen geworden.

Op de survivalschool van Hobel komen verstandige huisvaders en -moeders, sommigen met kinderen. Jean Pierre Dillard uit New Jersey ging met zijn achttienjarige dochter Anya op overlevingsles. Anya, klimaatactivist in haar vrije tijd, zoekt hier in het bos vooral spirituele verbondenheid met de natuur. Vader Dillard vond het na alle overstromingen, natuurbranden en wc-papiertekorten hoog tijd om zichzelf warm te draaien voor de klimaatrampen die hij vreest. “Ik realiseerde me hoe fragiel onze infrastructuur is, en hoe onvoorspelbaar de overheid.” Best deprimerend, moeten ze toegeven, maar dat geldt vooral als je lijdzaam afwacht en je niet voorbereidt, vindt Jean Pierre. Vader en dochter weten nu hoe ze met drie takken, een mes en een zware steen een konijnen- of vossenval kunnen maken.

Het is de filosofie van de nieuwe klimaatprepper, signaleerde de Amerikaanse sociaal geograaf Bradley Garrett al: veel hoop dat de mensheid het eens wordt over schone energie heeft die hedendaagse survivalist niet meer, vertrouwen in zijn eigen aanpassingsvermogen wel.

Bluffen

Shane, voormalig stuntman, lijkt ernaar uit te kijken – de dag dat het écht van pas komt om bedreven te zijn in boogschieten en sporen volgen. “Je kunt je niet door deze cursus heen bluffen. Ach, ik kan het wel – met zo’n houding ben je dus dood. Je hebt bíjna vuur gemaakt? Dan red je het niet.”

Ik moet soms lachen om de Hollywood-achtige doemscenario’s waarin we zouden moeten gaan jagen en verzamelen als oermensen. Maar Shane neemt wildernisvaardigheden bloedserieus. Hij werkt met vrijwilligers die hier elke week bijeenkomen om meer te leren en nieuwe cursisten wegwijs te maken. Terwijl hij met twee houtjes in de weer is om een vonk te creëren, staan ze in een cirkel om ons heen, de ogen strak op een vredig bos gericht. Als er gevaar op ons afkomt, kunnen ze ons waarschuwen, legt Shane uit.

Hij heeft veel vaardigheden geleerd van zijn opa, wiens voorouders bij de oorspronkelijke bewoners van Noord- Amerika horen. Hij laat ons messen hanteren en schoon water drinken uit een liaan. Steeds keert hij terug bij wat hij ‘De Beginselen’ noemt: beschutting, voedsel, water en vuur. Voor meer gedetailleerd repeteren geeft hij vervolgcursussen, complete overlevingsweekenden in het bos, en soms lessen in de stad.

Sla uit central park

Een volksuniversiteit in Brooklyn geeft cursussen foerageren in Central Park – voedsel zoeken dus. Op een middag struin ik met kruidenvrouw Dawn Petter en twee buurvrouwen uit Brooklyn langs de paden om te leren wat je hier kunt eten. Heel veel, zo blijkt – al raadt Dawn ten strengste af om ook daadwerkelijk sla te plukken in Central Park. De lucht is vervuild, er wordt met pesticiden gespoten, en je weet nooit wie over die voedzame plant heeft geplast: een voorbijganger, hond of rat.

Kennis over potentiële voedsel- en medicijnbronnen in je directe leefomgeving is waardevol, vindt Dawn, “omdat we vorig jaar wel gezien hebben hoe fragiel onze systemen zijn.” We zijn net het park ingelopen, nog maar een paar meter verwijderd van het hotdogkraam bij de ingang, of ze wijst al op witte ganzenvoet, een soort wilde spinazie. Dat is alvast iets, mochten de supermarktschappen leegraken. Voor we een blad lostrekken, moeten we van Dawn eerst aan de plant vragen of dat mag. Als het blad niet meteen loslaat betekent dat nee.

In razend tempo wijst ze eetbare en helende planten aan. De wortel van de salomonszegel is zoet en goed voor je gewrichten. Er is ook valse salomonszegel, die er precies op lijkt. Een van de twee heeft giftige besjes – het wordt me niet helemaal duidelijk welke. De westerse karmozijnbes, in een hangend trosje, kun je alleen eten als de stam nog niet paars is. Anders is ze ook giftig. De gevlekte scheerling is nog giftiger, en lijkt op het loof van een wortel. Maar je mag nooit denken dat het een wortel is. “Dan ga je dood”, zegt Dawn.

Angst voor ineenstorting van de samenleving en natuurrampen is goede business. Kenners schatten in 2013 dat Amerika 3,7 miljoen preppers kent – een enorme markt, die sindsdien alleen maar gegroeid lijkt. Slimme ondernemers slaan hun slag. Vanuit Los Angeles verkoopt start-up Preppi bijvoorbeeld hippe noodpakketten in minimalistische tassen, ontworpen om prominent in de woonkamer te zetten zodat alles voor het grijpen ligt. Kost je bijna 350 euro, maar dan heb je in de zombie- of klimaatapocalyps wel dezelfde stijlvolle overlevingsuitrusting als Oprah Winfrey. In 2019 zette ze het Preppi-pakket op haar lijst van favoriete hebbedingen van het jaar. “Als zich een ramp voordoet, moet je geen tijd verspillen aan reservebatterijen en tandenborstels zoeken”, schreef ze erbij. Met zo’n rugtas heb je alle essentiële benodigdheden meteen bij de hand. Er zitten repen noodvoedsel in, water voor drie dagen, een zonnelader voor je telefoon en alles wat je verder kunt gebruiken bij een ramp, zoals een reepje designchocola à 7 dollar (6 euro).

Kim Kardashian deelde aan het begin van de pandemie met haar Instagram-volgers dat ze koos voor het oranje calamiteitentasje van Judy, het merk van een bevriende pr-goeroe. Een noodpakket voor tien personen in herkenbaar oranje en uitgerust met draagbare accu, kost je ruim 1.400 euro.

Sommige Amerikanen gaan nog verder: ze laten voor de zekerheid bunkers inrichten, of spekken de kas van bedrijven als ReadyWise. Daar kun je 9.000 dollar (7.862 euro) besteden aan een gedroogd voedselpakket met 4.320 maaltijden. Houdbaarheidsdatum: 25 jaar. In South Dakota is een voormalig militair terrein omgebouwd tot zelfvoorzienend bunkercomplex met 575 schuilkelders waar bewoners langer dan een jaar kunnen overleven zonder naar buiten te gaan.

Je kunt zo’n schuilkelder ook laten aanleggen in je eigen tuin door Rising S, een bedrijf dat voor acht miljoen dollar (6,9 miljoen euro) een ondergrondse bunker met sauna, privébioscoop en bedden voor vijftig mensen komt bouwen. Het is bijna alsof ze erop hopen, de mensen die zoiets aanschaffen. Dat de dag komt waarop ze de wereld kunnen laten zien dat ze gelijk hadden, dat het wél zin had om extreem te doemdenken. Alleen zij, de Goed Voorbereiden, zullen overleven. Op de website van het schuilcomplex in South Dakota wordt de wereld alvast ingedeeld in twee kampen: “Ben je een overlever of een slachtoffer?”

Ik kan er een beetje om lachen, maar wat meer handigheid in omgaan met noodsituaties lijkt ook mij waardevol sinds orkaan Ida afgelopen zomer dertien doden eiste in mijn woonplaats New York. In Central Park viel die avond in een uur 80 millimeter water, meer dan ooit gemeten. Mijn telefoon bleef angstaanjagende alarmberichten over het gevaar van snel opkomende overstromingen uitspuwen. Ik moest maken dat ik op een hoger gelegen verdieping kwam, zeiden de sms’jes van het stadsbestuur. Er was een tornado-alarm gegeven, appte de onderbuurvrouw even later. Of ik in haar kelder wilde schuilen. De windhoos kon het weleens op delen van New York gemunt hebben, meldden de weermannen en -vrouwen, we moesten zo laag mogelijk dekking zoeken, was het advies.

Nadat ik een tijdje verlamd langs video’s had gescrold van water dat metrostations in gutste ben ik maar naar bed gegaan, compleet onvoorbereid. Ik had geen water in huis, de koelkast was leeg en mijn paraplu kapot. Ik heb geen auto en de metro reed niet.

De volgende ochtend deed alles in mijn appartement het nog, was het water weggestroomd en gingen de winkels gewoon open, maar dat was niet vanzelfsprekend. In Louisiana zaten duizenden mensen weken na Ida nog zonder stroom, was de benzine een tijdje schaars en gingen water en brood in sommige winkels op rantsoen.

Ik weet nu hoe ik met behulp van een vuilniszak en zonlicht drinkbaar water uit mijn eigen urine kan filteren. Dat ik mezelf met bladeren kan bedekken om warm te blijven als er onverhoopt geen tijd is om een schuilplaats te bouwen. Ik kan niet ontkennen dat het behalve sinister en een tikje gek ook best goed voelt. Alsof ik wat meer controle heb over het onheil dat op ons af lijkt te komen. Ik kan nog steeds niet zonder Google Maps en moet nog leren hoe ik van een konijn uit mijn zelfgemaakte val iets eetbaars maak, maar ik hoor alvast een beetje bij de Goed Voorbereiden.