Zo kun je het schermgebruik binnen jouw gezin de baas: ‘Buitensporig streng zijn helpt niet’

Jongeren zijn vaak bijna niet meer weg te slaan van hun smartphone, tablet of (spel)computer. Waar trek je als ouder de grens op vlak van schermgebruik?

Hoe maak je contact met een kind dat al zijn vrije tijd online spendeert?”, vraagt een lezer zich af. De ouder in kwestie heeft er slapeloze nachten van. “Enerzijds wil ik mijn kind niet afsnijden van zijn vrienden, anderzijds wil ik ook mezelf niet tekort doen.” Hoe ­creëer je tijd met het gezin als je kind steeds naar een scherm tuurt?

“Dit is een herkenbaar geluid, dat ik vaker van ouders hoor”, zegt Regina van den Eijnden. Ze is als onderzoeker aan de Universiteit Utrecht gespecialiseerd in de psychosociale gevolgen van een socialemediaverslaving. In het ideale geval maken ouders duidelijke afspraken over smart­­phonegebruik binnen het gezin voordat er gedragspatronen ontstaan. “Als er eenmaal bepaalde vrijheden zijn gegeven, zoals het meenemen van de telefoon aan tafel, is het lastig dit terug te draaien.”

Ongeveer 5 procent van de ­Nederlandse jongeren tussen de 12 en 16 jaar voldoet aan de kenmerken van problematisch socialemediagebruik. Dat blijkt uit het Health Behaviour in School-aged Children-onderzoek (HBSC), dat elke vier jaar het welzijn en de gezondheid van duizenden jongeren meet. Een op de twintig jongeren heeft minstens zes van de symptomen die op verslaving ­wijzen.

Bijna alle jongeren zitten veel op hun smartphone. “Op zich hoeft dit geen probleem te zijn, zolang ze op andere levensdomeinen prima functioneren: ze hebben vriendschappen die bevredigend zijn, op school gaat het goed, ze hebben hobby’s en zijn aanspreekbaar in huis”, zegt Van den Eijnden.

Hechtere vriendschap

De ouder uit het voorbeeld stelt terecht dat ze haar kind niet wil afsnijden van vrienden. Want sociale media hebben wel degelijk positieve effecten die ouders soms over het hoofd zien. “Online communiceren maakt vriendschappen intensiever. Online en offline contact is voor jongeren bijna hetzelfde.”

Het heeft weinig zin om op het moment zelf boos te worden als je kind weer eens niet reageert op een vraag omdat het Roblox speelt. “Schreeuwen: ‘Nu is het afgelopen!’ en de stekker van de wifi eruit trekken levert niet veel op. Sterker nog: zulke acties werken eerder averechts”, waarschuwt Van den Eijnden.

Kies eerder een handig en vooral rustig moment om dit ­onderwerp met je kind te bespreken, adviseert de onderzoekster. Kondig dat moment van tevoren aan en trek er tijd voor uit. Uit onderzoek blijkt dat kinderen veel regels die ouders over schermgebruik stellen best redelijk vinden. Vaak gaat het ook niet om heel gekke dingen, maar om algemene fatsoensnormen: hoe houd je het voor iedereen in het gezin prettig?

Streng zijn helpt niet

“Uit onderzoek weten we dat een positief opvoedklimaat belangrijk is bij de preventie van problematisch socialemediagebruik”, zegt Van den Eijnden. “Als er in huis een sfeer heerst waarin het kind zich serieus genomen en gesteund voelt, kunnen ouders vaak meer bereiken wat betreft de smartphoneomgangsvormen dan wanneer ze buitengewoon streng zijn en regels opleggen. Je mag als ouder best aangeven dat je moeilijk contact krijgt met je kind en dat je dit jammer vindt. Vraag vervolgens: wat zie jij zelf als oplossing? Kinderen hebben vaak een hoop ideeën.”

Het voorbeeldgedrag van ­ouders is essentieel. “Het is mooi als je niet alleen praat over wat je kind anders moet doen, maar wat jullie als gezin moeten doen. Ouders of verzorgers moeten zich vervolgens ook aan die regels houden.” Dat maakt de toon van het gesprek fijner en minder beschuldigend.