Zijn we wel écht op de maan geweest?

Alles is een complot, het leven en de geschiedenis al helemaal. Elvis leeft nog (al bestaat daar geen iconisch bewijs van), het monster van Loch Ness liet zich al een tijd niet zien en daar is een reden voor, en niemand (al zeker Neil Armstrong niet) zette ooit een voet op de maan. Op 11 september 2001 vlogen in New York geen vliegtuigen in de WTC-torens.

Alles gebeurt in de Hohlstrasse 400 in Zürich, waar Jojakim Cortis (36) en Adrian Sonderegger (34) sinds 2005 een fotografisch duo vormen en zachtjes hun geheimen prijsgeven. Officieel begonnen ze aan de serie Ikonen pas in 2012, je kunt het op hun website netjes volgen. 'The making of Rhein II', de foto van Andreas Gursky die voor meer dan 3,1 miljoen euro als de duurste foto ooit zou verkocht worden, realiseerden ze op 20 juni 2012. Je ziet een scherm, drie groene matjes, verfrommeld plastic ertussen en het materiaal: een schroevendraaier, plaklint, een meter en een verfborstel.

Al snel volgde 'The making of La cour du domaine du Gras', de eerste foto uit de geschiedenis, die Joseph Nicéphore Niépce in 1826 vanuit zijn raam maakte in Saint-Loup-de-Varennes. Veel meer dan wat papier, een klemmetje, een tandenborstel en een breekmesje hadden Cortis en Sonderegger er niet voor nodig.

Natuurlijk is alles verbeelding en dat is het wonderbaarlijke waar dit duo mee speelt. Want wat je ziet is, centraal, inderdaad bijna exact een iconisch beeld. Iets uit de, zeg maar recente, wereldgeschiedenis. Beelden die we allemaal kennen. Maar je ziet meer, want ze verruimen het kader en doen daarmee wat ze willen. Tollend met allerlei complottheorieën, zeggen ze dat het inderdaad klopt. Dat alles niet echt was en hoe die foto dan gemaakt kon worden.

Op het verkeerde been

Het resultaat is niet alleen wonderbaarlijk, grappig en verbluffend. Het resultaat zet niet alleen op het verkeerde been. Doet je toch even twijfelen of de bedenking maken dat véél mogelijk is. Voor de voetafdruk van Buzz Aldrin op het maanoppervlak zou eigenlijk niet veel meer dan een zeepdoosje nodig zijn. De foto's die Jojakim Cortis en Adrian Sonderegger van een nieuwe werkelijkheid maken, doen je vooral nadenken: wat we zien, is altijd een uitsnede van een werkelijkheid. In een breder kader hooguit een uitsnede van een wereldvisie, een filosofie, een religie, een ideologie. Soms geconstrueerd, in scène gezet of gemanipuleerd. Dat leert Ikonen, weliswaar op een speelse manier: kijk eens buiten het kader.

"Toen we in 2006 afstudeerden van de kunstschool, moesten we allerlei jobs doen om geld te verdienen", zegt Adrian Sonderegger. Dat werd fotografie in opdracht, vaak reclame. Hun site is hun portfolio, "Maar twee jaar geleden besloten we iets te doen met ons hart. Onze passie volgend. Aanvankelijk dachten we de duurste foto's te kopiëren. Zoals die foto van Gursky. Maar dat was moeilijk. Er zijn er niet zo veel, en fotografen als Cindy Sherman en Jeff Wall zijn moeilijk na te doen. Dus veranderden we onze blik. Voor ons vooral vanuit de vraag: kun je iets gewoon heropbouwen?"

Namaak nagemaakt

Het antwoord is ja en deze foto's tonen dat. Van Niépce tot 9/11 en Abu Ghraib, zelfs de vlammen van de fatale Concorde-vlucht die in Gonesse uiteindelijk neerstortte, reconstrueerden ze. De fotografen spelen met tijd, met iconografie, met hoe onze blik bepaald wordt door dat ene beeld. De geschiedenis is vaak gestold en bevroren in dat ene beeld. Dat er iets achter zit, tonen zij. Wat erachter zit, is een ander verhaal. En helemaal te gek is The making of een making of: de foto van Nessie, uit 1934, die later door de fotograaf zelf werd erkend als zijnde een vervalsing. Als je die kan namaken, dan is toch alles mogelijk?

Bewonder ook de andere beelden op www.ohnetitel.ch

LANDING OP DE MAAN

Gebeurtenis: De Amerikaanse astronauten Neil Armstrong en Edwin 'Buzz' Aldrin zetten op 21 juli 1969 als eerste mensen voet op de maan. Dit is niet de Eerste Stap van Armstrong, maar een afdruk van de schoen van Aldrin, die de foto (genummerd AS11-40-5878) zelf maakte voor geologisch onderzoek. Van de Eerste Stap is vermoedelijk geen foto gemaakt.

'The making of AS11-40-5878': Cortis en Sonderegger maakten dit beeld perfect na in hun studio op 15 mei 2014, met behulp van wat cement en een omgekeerd zeepbakje.

AANVAL OP DE TWIN TOWERS

Gebeurtenis: Op 11 september 2001 kapen terroristen vier passagiersvliegtuigen boven Amerikaans grondgebied. Twee toestellen boren zich in de Twin Towers van het WTC in New York. In totaal vallen er die donkere dag 2.977 slachtoffers. Sean Adair maakte deze foto op het moment dat de tweede toren wordt getroffen.

'The making of 9/11': Gemaakt op 3 mei 2013, onder meer met behulp van een tubetje Pritt.

HET MONSTER VAN LOCH NESS

Gebeurtenis: Op 19 april 1934 ziet de achtenswaardige chirurg 'Colonel' Robert Wilson aan de noordkust van het Schotse Loch Ness een enorm monster uit het water opdoemen. Hij behoudt zijn kalmte en maakt deze foto van een dus toch niet uitgestorven plesiosaurus. Pas vele decennia later komt de waarheid aan het licht: deze Nessie was niets meer dan een uit klei geboetseerd 'monster', dat op een speelgoedonderzeebootje was bevestigd. Wilson maakte deel uit van een complot met de getraumatiseerde Nessie-watcher Marmaduke Wetherell.

'The making of Nessie': De namaakfoto uit 1934 werd nagemaakt op 31 mei 2013.

TIANANMEN

Gebeurtenis: Begin juni 1989 vindt er op het Plein der Hemelse Vrede in Peking een massale betoging plaats tegen de Chinese Communistische Partij. Het protest wordt op bloedige wijze neergeslagen door het leger, waarop tanks het plein bezetten. Eén betoger, gewapend met een boodschappentas, doet de rij toestromende tanks tot stilstand komen. Hij klimt op de voorste tank en praat met de militairen. Daarna verdwijnt hij. Wat er met de zogeheten Tank Man daarna is gebeurd, weet niemand. Magnum-fotograaf Stuart Franklin legde het tafereel op 5 juni 1989 voor de eeuwigheid vast.

'The making of Tiananmen': Met dank aan de speelgoedwinkel gemaakt op 23 oktober 2013.

DE RAMP MET DE CONCORDE

Gebeurtenis: Vlucht 4590 van Air France van Parijs naar New York eindigt op 25 juli 2000 in een drama. Vlak na het opstijgen vat het supersonische lijnvliegtuig vuur en stort neer nabij Gonesse. Alle 109 inzittenden en vier personen op de grond komen om. De Japanse zakenman Toshihiko Sato ziet het vanuit een ander toestel misgaan en maakt bliksemsnel een foto. Na uitgebreide onderzoeken besluiten Air France en British Airways in 2003 de Concorde voorgoed aan de grond te houden.

'The making of Concorde': In een studiootje in Zwitserland stijgt de Concorde op 4 december 2013 nog één keer op.

BEKLIMMING VAN

DE MONT BLANC

Gebeurtenis: Naar aanleiding van de hereniging van Frankrijk en Savoie in 1860 reizen de broers Louis-Auguste en Auguste-Rosalie Bisson, beide beroemde fotografen, in gezelschap van Napoleon III en zijn keizerin naar de historische regio. De Bissons willen in Chamonix de Mont Blanc beklimmen, maar slagen er niet in de top te bereiken. Wel maken ze een album met 24 wondermooie foto's van de onderneming, die nog altijd tot de verbeelding spreken.

'The making of Mont Blanc': Op 11 oktober 2014 wordt de barre tocht nog eens kleinschalig overgedaan.