Achtergrond
Zijn de dagen van Poetin als president geteld? Deze plaatsvervangers komen in beeld
Zijn de dagen van Vladimir Poetin (69) geteld als president van Rusland? Achter de schermen van het Kremlin zou steeds meer gepraat worden over de toekomst ná Poetin, bevestigden verscheidene bronnen aan de onafhankelijke Russische nieuwssite Meduza. Namen van mogelijke opvolgers worden ook in Moskou gefluisterd, al houden de kandidaten zelf zich wijselijk gedeisd.
Russische presidenten doen dingen graag anders dan hun voorgangers. Nikita Chroesjtsjov (1953-1964) sloopte de cultus van Jozef Stalin (1922-1953), Boris Jeltsin (1990-1999) brak met Michail Gorbatsjov (1985-1991) en Vladimir Poetin (met een uitstapje als premier vanaf 1999 tot nu) moest weer niets hebben van Jeltsins omarming van het Westen.
Poetin drukte zijn stempel op Rusland als weinig anderen, maar het zijn vooral opportunisten die hun kans afwachten, zegt de Britse historicus, politicoloog en Rusland-expert Mark Galeotti. En dat is een kwestie van geduld want op dit moment kun je je maar beter niet uitspreken over het desastreuze besluit om Oekraïne binnen te vallen.
Een staatsgreep hoeft deze president vooralsnog niet te vrezen. Volgens experts heeft juist Poetin allerlei veiligheidskleppen ingebouwd om oppositie van binnenuit te smoren. Kijk naar Moskou, zegt Galeotti in zijn laatste blog. In de hoofdstad hebben de FSB (de machtige Russische federale veiligheidsdienst die de KGB is opgevolgd), de FSO (de dienst die gaat over de veiligheid van de bescherming van de president en andere Kremlin-kopstukken) en de FSVNG RF (de nationale garde van de Russische federatie) allemaal hun eigen, zwaarbewapende elitetroepen paraat.
Tenminste één van die drie diensten heb je nodig om een staatsgreep tegen Poetin te beginnen, maar zonder medewerking van de andere twee red je het niet. Ze zijn vooral opgezet om elkaar te controleren. Daarbij luistert de FSO de gesprekken af van iedereen die wat voorstelt in Moskou, wat paranoia bij critici bevordert. Kortom, zegt Galeotti, in alles wat er fout gaat in Moskou, heeft Poetin één ding goed georganiseerd: voorkomen dat hij zijn macht verliest.
Maar stel nu dat de Russische president echt ziek is en zijn werk moet neerleggen of dat de oorlog tegen Oekraïne finaal uit de hand loopt en er alsnog massale protesten in Rusland komen. Bijvoorbeeld als gevolg van de stijgende werkloosheid en sterk gestegen voedselprijzen. Wie komen er dan in beeld?
De premier
Formeel is dat in de eerste plaats Michail Misjoestin (56), sinds januari 2020 premier van Rusland en plaatsvervanger in geval van ziekte van het staatshoofd. De voormalige chef van de belastingdienst staat te boek als bureaucraat en ijshockeyvriend van Vladimir Poetin, maar ook als uit-de-wind-houder, aangezien Russische premiers — en niét de president — vaak met dalende populariteitscijfers worden afgerekend als er wat misgaat in het land.
De havik
Dan is er ook Nikolaj Patroetsjev (70), secretaris van de Nationale Veiligheidsraad, rechterhand van Vladimir Poetin en meer havik dan de president zelf. Beiden hebben een FSB-verleden, beiden komen uit Sint-Petersburg, dat toen nog Leningrad heette. Patroetsjev veracht het Westen en heeft zich de laatste maanden wat meer laten horen en zien, maar ligt slecht bij veel oligarchen die juist belangen hebben in het Westen.
Minister van Defensie Sergej Sjojgoe was een naam om rekening mee te houden, maar volgens insiders ligt hij eruit na de mislukte overrompeling van Oekraïne.
De burgemeester
Populair is Sergej Sobjanin (63), de burgemeester van Moskou en vriend van Poetin die van de Russische hoofdstad een moderne metropool maakte. Een Russische commentator adviseerde Sobjanin daarom de slogan: “Heel Rusland zal worden als Moskou.” Nadeel van een presidentschap van Sobjanin is dat Moskou dan zijn burgemeester verliest en de door sancties teleurgestelde Moskovieten zouden dan zomaar iemand van de oppositie kunnen kiezen.
De rijzende sterren
Kremlinologen noteren de laatste weken de opkomst van twee mannen: ten eerste Aleksej Djoemin (49), de sterke man in de provincie Tula (200 kilometer zuidelijk van Moskou) en voormalig veiligheidschef van Poetin. Djoemin was tweede man bij de militaire geheime dienst GRU en zou een gewaardeerde rol hebben gespeeld bij de succesvolle annexatie van de Krim. Djoemin is al staatssecretaris van Defensie en wordt op korte termijn alom getipt als opvolger van de gevallen Sjojgoe.
Een andere reizende ster is Alexander Koerjonkov (50), de vorige maand tot minister van Noodsituaties gepromoveerde generaal van de FSB. Hij is een vertrouweling van Vladimir Poetin en zou zich ook aan het front in Oekraïne hebben laten zien. Galeotti zet zijn geld op de laatste twee.
Wat is er aan de hand met Poetin?
Opvallend: de Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergei Lavrov ging deze week in op speculaties dat president Vladimir Poetin ziek zou zijn. Volgens Lavrov verschijnt de Russische leider elke dag in het openbaar en “kan iedereen zien dat hem niks mankeert”.
Dat Lavrov zich genoodzaakt voelt om in de openbaarheid iets te zeggen over de medische gesteldheid van Poetin, kan niet los worden gezien van de (niet geverifieerde) speculaties In buitenlandse media dat de president (69) een zwakke gezondheid heeft. Hij zou mogelijk lijden aan kanker, rugproblemen hebben door een val van zijn paard en zware pijnstillers slikken. Maar niemand weet echt hoe het zit, de gezondheid van Poetin is een taboe in Rusland.
Westerse inlichtingendiensten houden zijn gezondheid, zowel geestelijk als lichamelijk, in ieder geval nauwlettend in de gaten. Dat heeft vooral te maken met het gegeven dat Poetin zo’n beetje als enige het gezag heeft over het gebruik van het kernwapenarsenaal. Inlichtingendiensten moeten weten of hij op het punt staat een kernaanval uit te voeren.
