Ziekenhuizen worstelen met covid én griep: ‘Eigenlijk is de druk nooit afgenomen de voorbije weken’

In het dagelijkse leven lijken we de coronapandemie van ons afgeschud te hebben. We gaan weer zorgeloos op café of naar een concert, mondmaskers zijn enkel nog verplicht in zorginstellingen en het openbaar vervoer. Langs het parcours van de Ronde van Vlaanderen was het zoals vanouds drummen. Toch staan de ziekenhuizen opnieuw onder hoge druk.

De cijfers op intensieve zorg voor covid blijven onder controle. Met een bezetting van 172 bedden afgelopen donderdag zitten we nog comfortabel onder de grens van 300 voor code oranje. Alleen: met 267 ziekenhuisopnames voor covid die dag zouden we eigenlijk in code rood moeten zitten. Het is daar, op de algemene afdeling, dat de druk nu het grootst is. Bovenop corona komt nog eens dat de griep en andere respiratoire ziektes volop zijn beginnen te circuleren. Door het wegvallen van de coronamaatregelen begin vorige maand kregen ook zij vrij spel.

“Het lijkt wel of het allemaal wat wordt stilgezwegen”, zegt Jo Leysen, gedelegeerd bestuurder van AZ Turnhout. “Het verschil tussen hoe de mensen het beleven en de realiteit in de ziekenhuizen is groot. Maar voor ons is het al weken behelpen.”

Uitgestelde zorg

Leysen wijst erop dat hij, net als veel collega’s, kampt met stijgende afwezigheden bij de personeelsleden. Ze worden geveld door corona of griep, maar ook heel wat mensen zijn uitgevallen met burn-out. De zorg staat al twee jaar, sinds het begin van de pandemie, onder grote druk.

Het absenteïsme bij het ziekenhuispersoneel steeg in de week van 22 maart weer naar 13 procent, blijkt uit cijfers van koepelorganisatie Zorgnet-Icuro. Alleen half februari, tijdens de piek van de omikrongolf, zaten we hoger, op 15 procent. “We gaan weer verder in stijgende lijn”, waarschuwt topvrouw Margot Cloet.

Het gevolg is dat verschillende ziekenhuizen weer zorg moeten uitstellen. In het Universitair Ziekenhuis Gasthuisberg in Leuven was dat al enkele weken geleden het geval, in het Algemeen Ziekenhuis in Turnhout moesten ze een van de vijftien operatiekwartieren sluiten en in het Algemeen Ziekenhuisnetwerk Antwerpen draaiden ze de voorbije tijd op 70 à 80 procent capaciteit wat betreft operaties.

“Eigenlijk is de druk nooit afgenomen de voorbije weken”, zegt Guy Hans, medisch directeur van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen. “Elke dag opnieuw leggen we de puzzel en kijken we wat er de dag nadien mogelijk is. Ons programma is al iets beperkter dan normaal, maar dan nog moeten we soms last minute ingrepen of operaties uitstellen.” Momenteel zijn er in zijn ziekenhuis ook zestig bedden gesloten op een totaal van iets meer dan vijfhonderd.

Wat het tekort extra nijpend maakt: patiënten met corona of griep moeten geïsoleerd worden om verdere besmettingen te vermijden. Dat vraagt telkens extra mankracht. “We hadden zelf ook gedacht om nu in een rustiger vaarwater te zitten”, zegt Geert Meyfroidt, intensivist bij het UZ Leuven. “Maar het blijft elke dag uitdagend, zeker omdat die zorg zo arbeidsintensief is.”

Wachttijden op spoed

Tegelijk stellen ziekenhuizen vast dat hun spoedafdeling zwaarder belast wordt dan normaal. Omdat huisartsen overbevraagd zijn door de vele griep- en coronagevallen, rijden heel wat mensen meteen naar de spoedafdeling, wat daar de wachttijden kan doen oplopen. “Sinds enkele weken zitten we aan een instroom op spoed die tot 15 procent hoger ligt dan dezelfde periode in andere jaren", zegt Hans van UZ Antwerpen. “De exacte oorzaak hebben we nog niet onderzocht, maar de overbelasting van de eerstelijnszorg is een verklaring die voor de hand ligt.”

Eric Mortier, gedelegeerd bestuurder van UZ Gent, ziet nog een andere mogelijke factor die de druk op de ziekenhuizen straks verder kan opvoeren: de Oekraïne-crisis. “Heel wat vluchtelingen zullen ook medische hulp nodig hebben. Vaak weten we niet of ze gevaccineerd zijn tegen het coronavirus, ook is er gevaar op tuberculose onder hen.” De universitaire ziekenhuizen stuurden al een brief naar minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) met de vraag een gecoördineerde aanpak uit te werken. Voorlopig doen zich nog geen grote problemen voor. Waar Oekraïners door de lokale besturen worden opgevangen, worden ze vaak al opgevolgd door een team huisartsen.

Na de paasvakantie

Hoewel de druk op de ziekenhuizen verder toeneemt, vraagt niemand om opnieuw strengere maatregelen in te voeren. “In ons ziekenhuis lijken we opnieuw wat over het hoogtepunt heen”, zegt Leysen van het AZ Turnhout. “Voor andere ziekenhuizen moet die piek nog komen. De grote vraag is hoe de situatie na de paasvakantie verder zal evolueren, als er weer veel mensen terugkomen van vakantie en de scholen weer opengaan.” Ook bij collega’s leeft die bezorgdheid. Intussen vraagt Zorgnet-Icuro om het zorgpersoneel en de meest kwetsbare groepen nog voor de zomer een vierde prik te geven voor extra bescherming.

In de Wetstraat kijken ze nog even de kat uit de boom. Terwijl oorspronkelijk het idee was om op een Overlegcomité eind maart de laatste maatregelen overboord te gooien, werd er intussen een nieuwe datum geprikt op 22 april. Tot dan blijven we minstens in code geel.