Zevenendertig jaar na legendarische bankroof op Lloyds Bank lichten filmmakers een tip van de sluier op

Kinderporno en royale censuur: het was niet pluis in de kluis

De kranten mochten er niet over schrijven en toen de overvallers werden berecht, gebeurde dat in het allergrootste geheim. Wat stalen de Baker Street Robbers 37 jaar geleden uit de kluizen van de Lloyds Bank? Hoogst compromitterende foto's, zeggen de makers van The Bank Job, sinds vorige week ook bij ons in de zalen. Maar van wie dan?

door Geert Zagers

In de nacht van zaterdag 11 op zondag 12 september 1971 blazen overvallers de betonnen vloer op van de Londense Lloyds Bank, op de hoek van Baker Street en Marylebone Road. Door het stof banen ze zich een weg naar de kluizenzaal en maken naar schatting 500.000 pond aan geld en juwelen buit - vandaag zo'n 6 miljoen euro. Nadat ze de 268 privékluizen hebben opengebroken, verdwijnen ze door het gat in de vloer.

De rioolratten, zoals de bende later genoemd zou worden, hadden vanuit de handtassenwinkel Le Sac, twee huizen verder in de straat, een 15 meter lange tunnel onder de aanpalende Chicken Inn gegraven tot ze precies onder de kluizenzaal uitkwamen. Omdat ze alleen in het weekend konden graven, als de bank gesloten was, deden ze drie weken over hun tunnel. Toen ze precies onder de kluizenzaal waren aangekomen, probeerden ze de één meter dikke laag gewapend beton te doorboren met een industriële thermische lans. Dat lukte niet, en uiteindelijk zagen ze zich genoodzaakt het laatste stuk met explosieven op te blazen. Aangezien het beton ondoordringbaar werd gewaand, was er geen alarm op aangesloten: de Baker Street Robbers hadden een hele zondag om in alle rust de kluis leeg te halen.

Iets voor Sherlock Holmes

Wat de dieven niet wisten, was dat er iemand meeluisterde naar hun gesprekken. Op zaterdagavond rond elf uur zat radioamateur Robert Rowlands in zijn flat aan Wimpole Street, in het centrum van Londen, te prutsen aan zijn apparatuur. Plots ving hij een gesprek op tussen twee stemmen. De mannen, één bendelid in de tunnel en een man die buiten op de uitkijk stond, bespraken via walkietalkies of ze de hele nacht zouden verder werken of het voor bekeken hielden.

"Ik ben ervandoor. Ik heb het koud en ik heb honger", zei de ene stem. "Je mag nu niet vertrekken, we zijn er bijna", antwoordde de tweede. "Geld mag dan misschien jouw god zijn, maar het is niet de mijne en ik ben er fucking vandoor", klonk de repliek.

Rowlands belde onmiddellijk de politie en vertelde dat er een bankoverval aan de gang was. De politie, die dacht dat het om een grap ging, vroeg hem de gesprekken op te nemen - opnames die tegenwoordig overigens op het web te beluisteren zijn - maar ondernam aanvankelijk geen verdere actie. Pas om twee uur 's nachts werd Rowlands serieus genomen, waarna de radiodetectiewagen werd uitgestuurd om te achterhalen van waar het signaal kwam. Maar voor de technici erbij gehaald konden worden, was de radio plots stilgevallen.

De overvallers hadden in hun gesprekken niks gelost dat verraadde welke bank ze nu precies aan het beroven waren. Er zat voor de politie niks anders op dan de 750 banken die zich in een straal van tien kilometer rond Wimpole Street bevonden, één per één af te gaan. En zo stonden ze zondagnamiddag ook voor de Lloyds Bank in Baker Street. Toen de deur van de kluis nog intact bleek te zijn, droop de politie af zonder binnenin een kijkje te nemen. Pas op maandagmorgen, toen de overvallers al lang verdwenen waren, werd de diefstal ontdekt.

De dieven hadden in de kluizenzaal een boodschap achtergelaten voor de politie. 'Let Sherlock Holmes try to solve this one!' stond met verf op de muur gespoten: een verwijzing naar de thuisbasis van de beroemde detective, die volgens de boeken van sir Arthur Conan Doyle op Baker Street 221B woonde.

Stop de persen!

De kranten stonden in de dagen die volgden bol van wat 'de walkietalkieroof' werd genoemd. In een poging de daders te identificeren gaf de politie de opnames van Rowlands vrij en kon iedereen de stemmen beluisteren op de nationale radio. Ondertussen hekelden kranten als de Daily Mail de laksheid van de politie. De roof had makkelijk verijdeld kunnen worden als sneller was gereageerd op de tip van Rowlands. De politie die meeluistert naar de gesprekken van een dievenbende aan het werk, maar ze niet kan vatten: het beeld deed de reputatie van de Londense coppers geen goed.

Tot de kranten op donderdag 17 september, vier dagen na de overval, plots gingen zwijgen. Nergens nog een artikel te bespeuren over de roof die tot dan dagenlang de voorpagina's had beheerst. Meteen doken er geruchten op dat de regering een zogenaamde D-Notice had opgelegd, een verbod om nog over de gebeurtenissen te berichten "uit nationale veiligheidsoverwegingen". Meestal slaat zo'n D-Notice op militaire informatie of nucleaire gegevens. Het is een verzoek van de overheid, dat kranten en uitgevers in principe tot niets verplicht, maar in praktijk algemeen werd gerespecteerd in de Britse mediawereld. Ondertussen neemt MI-5, de Britse binnenlandse veiligheidsdienst, het onderzoek over van de lokale politie.

37 jaar lang bleef de D-Notice een gerucht, maar begin dit jaar kwam de fictiefilm The Bank Job van regisseur Roger Donaldson in de zalen (sinds vorige week ook bij ons). De film kreeg in Groot-Brittannië opmerkelijk weinig aandacht, maar de Daily Mirror gaf voor het eerst in al die jaren toe dat er inderdaad censuur was afgekondigd in de dagen van de roof. Volgens de krant waren de redacties op Fleet Street benaderd door hoge regeringsleden en agenten van MI-5 met de vraag het verhaal te laten vallen.

De opvolging van de bankroof verdwijnt zelfs helemaal uit de pers: wanneer vier van de daders opgepakt worden en in 1974 berecht, gebeurt dat in alle stilte en geheimhouding. Hun identiteit wordt niet bekendgemaakt, net zomin als de gevangenisstraf die ze kregen.

Het vermoeden lijkt gewettigd dat de overvallers meer hebben meegenomen dan alleen maar geld en juwelen.

Compromitterende foto's

De Mirror spoorde een van de overvallers op. De anoniemeling is inmiddels naar Europa geëmigreerd, en lijkt ook 37 jaar later nog altijd het achterste van zijn tong niet te willen laten zien: "We hebben er wel heel wat vuurwapens gevonden. En een heleboel kinderporno. We waren zo gedegouteerd dat we de foto's in de open kluizen lieten liggen, zodat de politie de eigenaars kon opsporen."

In The Bank Job presenteert regisseur Roger Donaldson een andere versie, gebaseerd op gesprekken met twee andere overvallers. Zij beweren dat ze compromitterende foto's van prinses Margaret, de in 2002 overleden jongere zus van Queen Elizabeth II, in een van de privékluizen aantroffen. "We kunnen het natuurlijk niet bewijzen", zegt scenarist Dick Clement. "We weten alleen wat zij ons verteld hebben."

De foto's zouden in de kluis hebben gelegen van Michael X, een Londense pooier, drugdealer en Black Power-leider, die de kiekjes als 'Verlaat de gevangenis zonder te betalen'-pasje achter de hand hield. Geen onbeschreven blad, die Michael X: in 1975 werd de gangster, die ondertussen naar Trinidad was gevlucht, veroordeeld voor de moord op een Britse geheime agente en ter dood veroordeeld door ophanging.

"Toegegeven, die piste is voor een stuk speculatie", zegt Clement. "Maar de hypothese is aannemelijker dan je zou verwachten." Het huwelijk van prinses Margaret met de Earl of Snowdon liep begin jaren '70 op zijn einde - in 1978 leidden de onthullingen van een van haar vele minnaars, tuinarchitect Roddy Llewellyn, tot een definitieve echtscheiding. En dan waren er die hardnekkige geruchten dat ze op haar buitenverblijf op het Caraïbische eiland Mustique wel heel erg wilde feestjes hield. "De Caraïbische link tussen Margaret en Michael X ligt voor de hand. Je mag ook niet vergeten dat een koninklijk schandaal in die tijd veel zwaarder woog dan nu. Na de gebeurtenissen met Christine Keeler (de Profumo-affaire, GZ) zat de regering echt niet te wachten op een nieuw schandaal."

"Dan is er nog dat vreemde detail", aldus Clement in de Telegraph. "Ik ben tijdens mijn research op een document gestoten waarin staat dat het dossier van Michael X pas in 2054 openbaar wordt, wat erg uitzonderlijk is. Wat had hij in handen dat hem uit de gevangenis hield en dat zo belangrijk was dat het nog eens vijftig jaar niet geweten mocht zijn? Fascinerend, toch?"

Feit of fictie, de grens is niet altijd even duidelijk te trekken in The Bank Job. Afspraak in 2054.

Zevenendertig jaar na datum blijven de Britse media nog steeds zedig zwijgen over wat de bankrovers nu precies ontdekten. Vermoedelijk waren het compromitterende foto's van prinses Margaret. 'Je mag niet vergeten dat een koninklijk schandaal in die tijd veel zwaarder woog dan nu'

Volgens één van de daders lag er ook 'een heleboel kinderporno' in de kluizen. 'We waren zo gedegouteerd dat we de foto's in de open kluizen lieten liggen, zodat de politie de eigenaars kon opsporen'

n De rioolratten, zoals de bende later genoemd zou worden, deden drie weken over de tunnel tussen handtassenwinkel Le Sac en de Lloyd Bank.

n In een van de kluizen lagen volgens de overvallers compromitterende foto's van prinses Margaret (rechts).

n Licht aan het einde van de tunnel: de bankrovers maakten een half miljoen pond buit aan geld en juwelen.

n Feit of fictie, de grens is niet altijd even duidelijk te trekken in The Bank Job.