Zelensky vreest ‘iets bijzonder gruwelijks’ vanuit Moskou: Oekraïne viert onafhankelijkheid ingetogen

Vier je je verjaardag in oorlogstijd? Het is een ongemakkelijke vraag die ongeveer de helft van de Oekraïners zich al heeft moeten stellen. Vandaag is het de beurt aan het land zelf: 24 augustus is de dag waarop Oekraïne zijn onafhankelijkheid van Sovjet-heerschappij viert. Maar dit keer is het ook de dag waarop het voortbestaan van Oekraïne precies zes maanden wordt bedreigd door een invasie van Moskou.

De 31ste verjaardag van het land wordt er een zonder openbare feesten. Geen pleinen vol dansende mensen, geen stadions met muziekconcerten, geen militaire parades door de hoofdstraat van Kiev en in de haven van Odessa, zoals een jaar geleden. In grote steden geldt een verbod op massale bijeenkomsten. In Charkiv is in plaats van een feest een uitgaansverbod afgekondigd: van dinsdagavond tot donderdagochtend mogen mensen de straat niet op.

President Volodymyr Zelensky vreest een Russische rakettenregen die elke gedachte aan Oekraïense zelfstandigheid moet verdrijven. Hij zegt dat Moskou “iets bijzonder gruwelijks” gepland kan hebben voor vandaag. Het Oekraïense leger heeft de bevolking opgeroepen om het luchtalarm niet te negeren en onmiddellijk dekking te zoeken als het afgaat.

Maar ongeacht of Oekraïners zich vandaag in schuilkelders, loopgraven of op opvanglocaties ver van huis bevinden, ze zullen deze onafhankelijkheidsdag intenser vieren dan alle voorgaande. Na zes maanden van oorlog met een van de grootste legers ter wereld staat hun land nog overeind en is de bevolking meer verenigd dan ooit tevoren.

‘Hereniging’

Het voortbestaan van de Oekraïense staat was allesbehalve zeker, toen de Russische president Poetin op de vroege ochtend van 24 februari zijn leger op Oekraïne afstuurde voor een aanval vanuit het noorden, oosten en zuiden tegelijkertijd. Tienduizenden Russische militairen rukten op vanuit Rusland, Wit-Rusland, de geannexeerde Krim en bezet gebied in Oost-Oekraïne. De gevreesde Russische luchtmacht vloog binnen, de marine nam de Zwarte Zee in en lanceerde de eerste kruisraketten. In Kiev kreeg Zelensky van de Oekraïense legerleiding te horen dat er Russische commandoteams in de hoofdstad op weg waren om hem en zijn familie dood te schieten.

De “hereniging” van Oekraïne met Rusland was een kwestie van dagen of weken, zo was de verwachting in Moskou. Poetin leek te rekenen op een onthaal van Oekraïners met bloemen langs de kant van de weg. In aanloop naar de oorlog had hij Oekraïners en Russen herhaaldelijk “een en hetzelfde volk” genoemd, wegens “gedeelde waarden” en “bloedbanden” als gevolg van een eeuwenlange gezamenlijke geschiedenis.

Vanaf de eerste dag van de invasie hebben Oekraïners het tegendeel bewezen. Honderdduizenden Oekraïners zijn bereid gebleken hun leven op het spel te zetten om te voorkomen dat hun land opnieuw onder het gezag van Moskou valt. Ze hebben zich zonder gevechtservaring aangesloten bij het leger of vrijwilligersbataljons.

De Oekraïense strijdkrachten hebben de wereld, Rusland en zichzelf verbaasd. Zelfs in de lucht, de zwakste plek van Oekraïne, is Russische dominantie uitgebleven. Na een half jaar vliegt de Oekraïense luchtmacht nog steeds en schiet het afweergeschut tal van Russische raketten neer.

Levendig natiegevoel

Ook kunnen de Oekraïners voor het eerst sinds hun onafhankelijkheid rekenen op aanzienlijke militaire steun uit westerse landen. Eind vorig jaar blokkeerden Duitsland en Nederland nog Litouwse wapenleveringen aan Oekraïne. Nu leveren ze zelf wapens, al zijn de hoeveelheden Europese wapens veel kleiner dan die uit de Verenigde Staten: de Amerikaanse militaire steun aan Oekraïne is met een waarde van ruim 9 miljard euro bijna vier keer zo groot als de wapensteun van de hele Europese Unie.

Op de 31ste verjaardag is het natiegevoel in Oekraïne levendiger dan ooit. Alle banden met Rusland worden verbroken. Met familieleden in Rusland die Kremlinpropaganda uiten, wordt niet meer gepraat. Russische muziek wordt niet meer opgevoerd, Russische literatuur niet meer gelezen. Een groot, bronzen standbeeld dat stond voor de vriendschap tussen Oekraïne en Rusland is verwijderd uit het centrum van Kiev. Russischtalige Oekraïners doen hun best om over te stappen op het Oekraïens. Zelfs hun lang gekoesterde wens om bij het Westen te horen is met het kandidaat-lidmaatschap van de EU enigszins ingewilligd.

Maar feest? Maandag maakte de commandant van de Oekraïense strijdkrachten voor het eerst een dodental bekend onder de eigen gelederen: bijna 9.000 Oekraïense militairen. De VN telden 5.500 omgekomen burgers, en stellen dat het werkelijke dodental veel hoger ligt, omdat er te veel slachtoffers zijn om te tellen.

Hoe nu verder?

Nog een paar kille statistieken van een half jaar oorlog. Bijna 7 miljoen Oekraïners geregistreerd als vluchteling. Iets meer dan een vijfde van het Oekraïense grondgebied bezet. Een verwachte halvering van de economie. Duizenden militairen onder onbekende omstandigheden in beruchte Russische gevangenissen.

Achter het front kampen Oekraïners met de vraag: hoe nu verder? Sommige mensen proberen hun oude leven weer op te pakken, voor zover dat mogelijk is. Anderen zoeken afleiding op datsja’s, en in theaters en clubs die op sommige plekken weer open zijn. Maar allemaal worden ze weer geconfronteerd met de oorlog die maar voortraast.

Niets wijst er op dat het bloedvergieten binnenkort stopt. Rusland en Oekraïne hebben allebei duidelijk gemaakt dat er geen enkel uitzicht is op een vredesakkoord. Poetin lijkt nog steeds uit op veel meer dan alleen de Donbas en het zuiden. “Iedereen moet weten dat we nog niet eens echt zijn begonnen”, zei hij onlangs.

En hoe zelfstandig de Oekraïners zich ook voelen, voor hun verdediging blijven ze afhankelijk van buitenlandse wapensteun. Met de winter voor de deur maken ze zich niet zozeer zorgen over het eigen uithoudingsvermogen, maar dat van westerse landen. Blijven die bereid om Oekraïne te steunen als Rusland de gaskraan verder dichtdraait en hun portemonnee harder wordt geraakt? Na een half jaar oorlog weten Oekraïners enkel dat zij noch hun onafhankelijkheid veilig zijn.