Zelensky heeft de deuren van zijn bunker opengezet voor mensen die kunnen helpen de aandacht vast te houden

Vijf dagen voor de Russische invasie betrad Volodymyr Zelensky het podium van de veiligheidsconferentie in München. Hij droeg nog een pak. Hij vroeg waarom westerse democratieën nauwelijks verdedigingswapens leverden aan zijn land terwijl Rusland een troepenmacht had verzameld aan de Oekraïense grens, al acht jaar oorlog voerde in Europa én een schiereiland had bezet. Vertwijfeld vroeg hij: “Zal de wereld mij horen in 2022?”

Woensdag werd Zelensky als een held onthaald in Washington. President Biden gaf hem een van Amerika’s beste luchtafweersystemen mee naar huis en beloofde hem onvoorwaardelijke militaire steun ter waarde van tientallen miljarden euro’s. Ook Europese landen sturen wapens. Vijfentwintig EU-leiders gingen dit jaar bij Zelensky op bezoek in Kiev (alleen de leiders van Malta en Cyprus kwamen niet).

De wereld heeft Zelensky dit jaar gehoord en dat is de verdienste van de 44-jarige president zelf. Toen Rusland in de nacht van 24 februari binnenviel, liet de jonge opperbevelhebber van het leger de verdediging van zijn land over aan zijn generaals. Zelensky had weinig verstand van militaire zaken. Hij had zelfs zijn dienstplicht omzeild. Wel had hij – de tv-komiek die president was geworden – talent voor spreken voor een publiek. En hij had een iPhone met internet.

Ingrijpen of wegkijken?

In plaats van zich op het slagveld te richten, richt Zelensky zich tijdens deze oorlog tot u, burgers en bestuurders van het rijke, democratische Westen, die kunnen kiezen: ingrijpen of wegkijken?

“Bewijs dat jullie ons niet laten vallen, bewijs dat jullie inderdaad Europeanen zijn”, zei Zelensky in de eerste oorlogsweek via een videoverbinding in het Europees Parlement. “Dan zal het leven winnen van de dood en licht van duisternis.”

Zelensky belde vanuit het toen zwaar belegerde Kiev. Hij was niet gevlucht voor een van de grootste legers ter wereld dat hem, zo stelden westerse inlichtingendiensten, had uitgekozen als doelwit nummer 1. Op de eerste dag van de oorlog voerden Russische moordcommando’s twee aanvallen uit op het presidentiële complex, vertelde Zelensky’s team later. De vuurgevechten waren binnen te horen. Zelensky kreeg van zijn beveiligers een kogelvrij vest en een automatisch geweer. Zijn vrouw en kinderen waren nog binnen.

Een evacuatie-aanbod van de Amerikanen sloeg Zelensky af. Op dag twee van de oorlog, toen de raketten over Kiev vlogen, ging hij met zijn team voor zijn kantoor staan en pakte zijn telefoon. “We zijn allemaal hier”, zei hij in de camera. “We beschermen onze onafhankelijkheid en ons land, en dat zullen we blijven doen.”

Het gezicht van moed

Zelensky is het gezicht van de Oekraïense moed en onverzettelijkheid. Het levert hem van Europeanen complimenteus bedoelde vergelijkingen op met Winston Churchill, de laatste onbevreesde oorlogsleider die ze hebben gehad. Maar Zelensky wordt liever niet vergeleken met een leider van een imperialistisch rijk – Oekraïne probeert zich daar juist al eeuwen tegen te verdedigen. En nu weer.

Als Zelensky een moment voor zichzelf heeft, bijvoorbeeld als hij onderweg is naar het front, leest hij een paar pagina’s in een boek over Stalin en Hitler, de vorige dictators die het gemunt hadden op Oekraïne. Zulke momenten zijn zeldzaam. Als hij opstaat, belt hij zijn generaals en vraagt wat ze nodig hebben. De rest van de dag is hij op zoek naar de gevraagde spullen. Hij belt wereldleiders, spreekt parlementen toe, ontvangt journalisten. Tussendoor, vaak pas ’s avonds, informeert hij de Oekraïense bevolking in een videoboodschap.

Maar Zelensky weet als geen ander dat mensen buiten Oekraïne de neiging hebben om na een tijdje weg te zappen of door te scrollen. Dus heeft hij de deuren van zijn bunker opengezet voor mensen die hem kunnen helpen de aandacht vast te houden. Hollywoodacteurs Sean Penn, Ben Stiller en Jessica Chastain kwamen langs (Penn liet zijn Oscar achter bij Zelensky). Zelensky gaf in een metrostation een interview aan de Amerikaanse presentator David Letterman, liet een journalist van het tijdschrift Time intrek nemen in het presidentiële complex.

Meer risico

Zijn boodschap is onveranderd gebleven. “Jullie geld is geen liefdadigheid. Het is een investering in wereldwijde veiligheid en democratie”, zei Zelensky woensdag voor het Amerikaanse Congres. Hij kreeg een staande ovatie. In München in februari zei hij hetzelfde, toen werd er niet geklapt.

Het is Kerst, ook in Oekraïne (de Oekraïense orthodoxe kerk viert dat dit jaar ook op 25 december in plaats van 7 januari om afstand te nemen van de Russische kalender) en het land is “springlevend”, zoals Zelensky in de VS zei. Maar zijn laatste reis toont ook dat hij steeds meer risico’s neemt. Vorige maand begaf hij zich al op het centrale plein van Cherson, dat slechts drie dagen daarvoor was bevrijd en nog binnen schietafstand van de Russen lag. Afgelopen dinsdag dook hij op tussen de soldaten in Bachmoet, de zwaarst bevochten stad van het moment.

Sommige Oekraïners vinden de risico’s onverantwoord – Zelensky lijkt immers onvervangbaar geworden. Maar Zelensky deinst niet terug. De reizen zijn cruciaal in zijn belangrijkste missie: zorgen dat u niet afhaakt.