Zeker dertig doden en veel desinformatie bij branden Amerikaanse westkust

Bij de branden in de Amerikaanse staten Californië, Oregon en Washington zijn tot dusver zeker dertig doden gevallen. Tientallen mensen worden nog vermist. Na geruchten op sociale media over brandstichting zetten gewapende mannen op lokale wegen blokkades op, en stuurden onder meer journalisten weg.

Verspreid over de drie westelijke staten zijn er volgens het National Interagency Fire Center bijna honderd branden gaande. In totaal is een gebied zo groot als driekwart van Nederland verbrand. Bij elkaar zijn 30.000 brandweerlieden betrokken bij pogingen stadjes en dorpen te redden. Met name in Oregon, waar 500.000 inwoners is bevolen te evacueren (10 procent van de bevolking), zijn verschillende dorpen en woonwagenkampen verwoest.

Dit weekend is de situatie wat verbeterd, nadat de wind was afgenomen. Die was vorige week soms stormachtig. Zoekteams waren in de smeulende resten op zoek naar slachtoffers. De branden dit jaar zijn wederom een van de hevigste in de Amerikaanse geschiedenis. Natuurbranden zijn normaal, maar de frequentie en de omvang van de verwoesting is de laatste jaren sterk toegenomen. Aan de huidige branden ging opnieuw een extreem droge periode vooraf.

Naast klimaatverandering dragen ook nieuwe woonpatronen bij aan de omvang van de verwoesting. Er wonen simpelweg meer mensen in de zogenoemde urban-wildland interface, de grens van stad en natuur. Het neemt niet weg dat veel slachtoffers vielen in dunbevolkte gebieden, met name in Oregon. In tegenstelling tot twee jaar geleden, toen een brand in Californië tachtig dodelijke slachtoffers maakte in één stadje (Paradise), was de tragedie de afgelopen week meer verspreid.

Hartverscheurende verhalen

De verhalen die naar buiten komen zijn hartverscheurend. Zo beschrijft de Statesman Journal hoe, in een bosgebied vijftig kilometer ten oosten van Oregon-hoofdstad Salem, Chris Tofte onder dreiging van het vuur was vertrokken om een aanhanger te halen, terwijl zijn gezinsleden de spullen pakten die ze wilden redden. Zijn vrouw en 13-jarige zoon sloegen lopend op de vlucht toen het huis vlam vatte en een tweede auto onbereikbaar leek.

Zijn vrouw liet haar moeder achter, die recent haar been had gebroken. Chris Tofte racete langs een wegblokkade en de vlammen en kwam zijn vrouw ernstig verbrand tegen, vijf kilometer van het huis – hij herkende haar aanvankelijk niet. Hij bracht haar naar het ziekenhuis en reed terug naar het vuur, maar kon niet ver genoeg meer komen. Zijn zoon vond hij niet. Pas later identificeerde de politie diens lichaam op de bestuurdersstoel van een auto bij het huis. Naast hem vond de politie zijn oma.

Naast het vuur flakkert er ook veel nepnieuws op. Drie journalisten uit Portland werden donderdag op een provincieweggetje tegengehouden door gewapende mannen die dachten dat zij ‘antifascisten’ waren, over wie zij gehoord hadden dat die de branden stichtten. Dat gerucht deed de ronde op Facebook, en werd onder meer verspreid in Qanon-kringen, complotdenkers die in elke ramp, fictief of echt, de hand zien van links.

‘Een soort vendetta’

‘Geruchten verspreiden zich als natuurbranden en nu zijn onze 911-centralisten en andere medewerkers overspoeld met verzoeken om informatie over een ONWAAR gerucht dat zes antifa-leden zijn gearresteerd voor brandstichting in Douglas County, Oregon’, schreef de politie van het district donderdag op Facebook.

Maar in Clackamas, een voorstad van Portland, werd zaterdag een agent die verantwoordelijk was voor het informeren van de gemeenschap, op non-actief gesteld. Vrijdag waren videobeelden verschenen waarop hij zei dat leden van ‘antifa’ met brandstichting problemen veroorzaakten, ‘omdat ze uit zijn op een soort vendetta’. In Clackamas vertrok twee weken geleden een Trump-karavaan als tegendemonstratie tegen linkse groepen die al maanden ageren tegen de politie in Portland. De sheriff van Clackamas County, de baas van de agent, verontschuldigde zich in een verklaring. ‘Onze missie is om kalmte en veiligheid te brengen, zeker in tijden zonder precedent zoals nu. Dat verwacht ik ook van onze agenten.’

In Medford ontkrachtte de politie een gerucht dat juist leden van Proud Boys, een rechtse knokploeg, brand zouden hebben gesticht. Dit bericht verspreidde zich minder snel, en leidde niet tot checkpoints op de wegen.

‘Absolute beerput’

De FBI in Portland stelde dat geruchten over brandstichtende extremisten onwaar waren. Volgens omroep NBC stelde een brandweervakbond in de staat Washington dat Facebook ‘op dit moment een absolute beerput is van desinformatie’. Facebook kondigde zaterdag aan de desinformatie over politieke brandstichting van het sociale netwerk te halen.

Het neemt niet weg dat zowel in Californië, Oregon als in Washington mensen zijn gearresteerd voor brandstichting. Vooralsnog is daarbij geen politiek motief gevonden. Maandag komt president Donald Trump naar de regio om poolshoogte te nemen. Er was kritiek op de president, omdat hij zich nog niet had laten zien in een van de getroffen staten, die tijdens presidentsverkiezingen gewoonlijk naar de Democraten gaan. In de landelijke gebieden waar de branden woeden, zijn de meeste inwoners echter Trump-stemmers.