'zeg maar Tony'

Kristof Demasure en Kris Vanderhaegen / Foto Filip Claus

'Als mensen me vandaag aanspreken over een VRT-programma, weet ik tenminste waarover ze het hebben", lacht Tony Mary. "Vroeger was ik een echte medialeek. Nu kijk ik zelfs al naar de tv-programma's van de commerciële concurrenten. Daarbij zie ik opmerkelijke verschillen. Beide zenders mikken duidelijk op een andere doelgroep en kiezen voor een andere invalshoek. Een docusoap over Jean-Marie Pfaff zul je nooit op een VRT-zender zien. Dat is niet het soort televisie dat de publieke omroep moet brengen. Die vorm van reality-tv strookt niet met de normen van dit huis. Ik hoef als nieuwe televisiekijker zelfs niet meer naar het logo in de rechterbovenhoek van het scherm te kijken om te weten op welke zender mijn toestel is afgestemd. Al moet ik bekennen dat ik helaas nog nooit naar Ketnet gekeken heb. En een Ketnet-programma opnemen zal ook al moeilijk zijn, want ik kan mijn videotoestel zelf niet programmeren. Dat laat ik aan mijn kinderen over."

U delegeert blijkbaar niet enkel op het werk.

"Ik delegeer niet alleen het werk, maar ook de verantwoordelijkheden. Als je verantwoordelijkheden delegeert, is dat om het resultaat dat je beoogt te bereiken. De medewerker aan wie je delegeert, mag het wel op zijn manier doen."

U bent alvast geen autocratische figuur die een oorlog nodig heeft om te functioneren, zoals Guy Peeters, voorzitter van uw raad van bestuur, uw voorganger Bert De Graeve omschreef.

"Ik kan beide aan. Of je al dan niet autocratisch optreedt, hangt af van het moment. In het geval van een crisis moet je soms autocraat zijn omdat de dingen snel moeten gaan. Bij een bedrijf in going concern werk je meer op basis van de consensus. Bij de VRT is vandaag geen oorlog nodig.

"Een groot verschil met de bedrijven waar ik tot nu gewerkt heb, is het mediatieke aspect. Alles staat onmiddellijk in de krant. Ik heb daar in het begin geen rekening mee gehouden, maar ik laat me ook niet op sleeptouw nemen. Ik ben heel communicatief over de VRT en mijn beleid, maar ik vind dat mijn privé-persoon niet ter zake doet."

Nochtans liet u zich afgelopen zomer in aanwezigheid van uw echtgenote uitgebreid fotograferen tijdens de uitreiking van de Zomerhit in Middelkerke.

"Zoiets stoort me niet, mijn vrouw mag in mijn gezelschap gezien worden. Een interview met mijn echtgenote of met mijn zonen is weer een ander verhaal. Hen zal je niet in een weekblad zien verschijnen als 'de zonen van'. Zij zouden het wel leuk vinden, maar we hebben afgesproken dat we daar als gezin niet aan zullen meedoen. Met volwassen kinderen - mijn jongste zoon is twintig jaar en mijn oudste is eenendertig - kun je gelukkig discussie voeren over waarom je als vader bepaalde situaties wilt vermijden."

U kiest resoluut voor overleg. Ook met uw concurrenten wilt u meer gaan samenwerken. Wilt u samen programma's maken?

"Dat is uitgesloten, maar ik zie wel samenwerkingsmogelijkheden op facilitair vlak. Al kan ik heel goed begrijpen dat noch VTM, noch VT4 hun digitale toekomst in onze computerzalen willen ontwikkelen. We zullen een vorm moeten vinden waardoor wat we de afgelopen maanden binnen het digitale proefproject 'e-vrt' ontplooid hebben, ter beschikking kunnen stellen van de Vlaamse mediasector. Of dat via een publiek-private samenwerking moet verlopen of op een andere manier, weet ik zelf niet. Het zal eropaan komen een model te zoeken waarin alle spelers zich terug kunnen vinden en hun content kunnen verwerken. We zijn nu al op de goede weg om een standaard te vinden. Daarna moeten we hetzelfde doen met de distributeurs, zodat de informatie op dezelfde manier naar het eindtoestel gebracht wordt. Of dat dan een tv- of radiotoestel, een pc of een mobiele terminal is, maakt niets uit."

Wanneer zal de modale Vlaming concrete resultaten zien van de digitale proeven? Nu is dat nog altijd beperkt tot honderd proefgezinnen in Schoten.

"Bij de volgende verkiezingen zullen we hoogstwaarschijnlijk voor het eerst resultaten zichtbaar kunnen maken door een groot deel van ons nieuws via het internet te verspreiden. Daarom hebben we nu op de VRT drie hoofdredacties in één college samengebracht: Leo De Bock voor de televisie, Jos Bouveroux voor de radio en Leo Hellemans voor de digitale redactie. Radio en televisie hebben hun eigen redacties en journalisten, maar de digitale redactie zal die content hergebruiken om ze te verspreiden via teletekst, ons interactief digitaal thuisplatform, gsm en/of websites. Onze andere digitale tests zullen wellicht nog zo'n vierentwintig maanden in beslag nemen voordat we volledig operationeel zijn. Maar twee jaar is niets voor een dergelijke grote technologische uitvoering."

Uw aanpak is duidelijk: de e-vrt is in een kleine markt enkel levensvatbaar als alle Vlaamse mediaspelers één front vormen.

"We zullen het nooit volledig eens zijn met elkaar, maar ik wil wel zoeken naar oplossingen voor gemeenschappelijke problemen. In de meeste industrieën worden veel problemen tijdens informele lunchbijeenkomsten opgelost. Daarvoor moet de industrie evenwel een zekere maturiteit bereikt hebben. In de Vlaamse mediasector zijn we bijna zo ver, zeker nu de digitale toekomst een gemeenschappelijke uitdaging is voor de hele media-industrie. Want door samen te werken zullen we kosten kunnen besparen en efficiënter programma's maken. Dan hebben we meer middelen om te concurreren op het gebied waar het echt over gaat: radio- en tv-programma's maken, en binnenkort internetinput. Bert De Graeve heeft de transformatie daarvoor in gang gezet en de richting bepaald. Voor de VRT zijn de keuzes gemaakt: er is geen nood aan revolutie, wel aan evolutie."

Toevallig is dat ook het credo van VTM-baas Eric Claeys... Is er nu al sprake van een zekere verwantschap?

"Ik wist niet eens dat Claeys er dezelfde mening op na houdt. In mijn vorig leven heb ik nooit zijn grote kreten of esbattementen met Bert De Graeve gevolgd. Claeys is een West-Vlaming, ik een Vlaams-Brabander. Dat is een verschillend volk. Maar let op, ik ben een Pajottenlander. En die zijn ook vreselijk koppig."

U bent intussen een Vlaamse Brusselaar geworden. Bent u ook een 'bewuste' Brusselse Vlaming?

"Veeleer een bewuste Vlaamse Brusselaar. Ik ben vanaf mijn tiende jaar in de hoofdstad naar school geweest. Het is niet omdat ik uit Dilbeek afkomstig ben dat ik gevoeliger ben voor de Brusselse problematiek. Eigenlijk ben ik afkomstig van Sint-Anna-Pede, van onder het Breugelkerkje. Dat maakt een groot verschil. Het is het platteland, waar vooral boerkozen wonen, kleine groenteboertjes die moeten vechten om te overleven. Daar ben ik nooit met de verfransing geconfronteerd. Een flamingant ben ik nooit geweest. Ik ben tegen onverdraagzaamheid, en daar is flamingantisme volgens mij een uiting van. Al heb ik altijd bewust mijn taal in Brussel gesproken."

Voelt u zich net als Bert De Graeve persoonlijk verantwoordelijk om de strijd te voeren tegen onverdraagzame en extreem-rechtse tendensen in de samenleving?

"Ik sta volledig achter de richtlijnen die in dit huis gelden ten aanzien van het Vlaams Blok. De tekst 'De VRT en de democratische samenleving' is voor mij een logisch geheel. Ook ik ben voor een democratische samenleving, maar niet tegen iets of iemand. Net als Bert De Graeve vind ik de publieke omroep een garantie voor de democratie. Maar zeggen dat de VRT in Vlaanderen de 'enige' garantie is, gaat me net iets te ver. Gelukkig is er meer dan één hoeder van de democratie. VTM behoedt de democratie evenzeer."

Pleegt u over dat soort zaken al eens overleg met Bert De Graeve?

"Ik bel hem regelmatig om te horen hoe de vork voor sommige zaken aan de steel zit. Vaak hoor ik hier nog dat 'men ooit dit of dat gezegd heeft'. In zo'n geval bel ik hem op om een woordje uitleg te vragen. Maar Bert De Graeve is hier achter de schermen niet mijn eerste adviseur. Hij heeft me één ding op het hart gedrukt: de onafhankelijkheid van de VRT bewaren. Daar is bij mijn aanstelling nogal inkt over gevloeid, maar mediaminister Dirk Van Mechelen heeft van meet af aan gezegd dat er aan de autonomie van de VRT niet geraakt zal worden. Ik heb vooralsnog geen enkele indicatie dat de politiek zich opnieuw actief met de openbare omroep zou gaan bemoeien."

Is uw positie als gedelegeerd bestuurder op zich al niet minder onafhankelijk? U hebt als 'compromis' een duobaan moeten aanvaarden met de gedoodverfde De Graeve-opvolgster Christina von Wackerbarth...

"(beslist) Ik heb helemaal geen duobaan. Misschien is dat de perceptie, maar ik werk niet met percepties. De realiteit is dat ik als gedelegeerd bestuurder de VRT leid. Maar vandaag is het niet meer nodig om één figuur alle macht in handen te geven. Mocht de VRT opnieuw in crisis belanden, dan zou dat wel het geval zijn. Daarover wil ik duidelijk zijn."

Over de politieke kleur van Bert De Graeve hebben we nog altijd het raden. In uw geval klonk het meteen dat u een liberale logebroeder was.

"Ik heb me nochtans nooit actief met politiek beziggehouden. Dat kon moeilijk anders, want van de voorbije twintig jaar heb ik er tien in het buitenland doorgebracht. Ik ben in de eerste plaats een bedrijfsleider, geen filosoof of politicus. Ik heb ook geen partijkaart, en dat zal zo blijven. Maar ik ben wel een sociaal-liberaal. Een kind van mei '68, dat gelooft in solidariteit."

Maar wat de loge betreft...

"Dat behoort tot mijn privé-leven."

Over uw aanspreektitel bent u anders wel duidelijk: 'Geen 'meneer Mary', zeg maar Tony...'

"Dat is toch niet zo vreemd? Het maakt de zaken alleen maar gemakkelijker. Negentig procent van de personeelsleden spreekt mij al met Tony aan. Ik ga ook bewust af en toe in de mess eten en ik loop veel rond in de gangen van het omroepgebouw, dan zie ik wat er allemaal gebeurt. Dat is ook nodig, want ik organiseer nooit vergaderingen in mijn eigen bureau. Ik ga bewust altijd zelf naar het kantoor van diegene met wie ik een meeting heb."

De stijlbreuk is wel opmerkelijk.

"Toen De Graeve hier in 1996 begon, had de VRT het dieptepunt net achter de rug en verkeerde het bedrijf in volle crisis. Nog iets meer dan één op de vijf Vlamingen keek naar de openbare omroep. De Graeve was verplicht om drastische maatregelen te nemen. Ik heb dat zelf ook een aantal keren in mijn leven moeten doen, en daarvoor bestaat slechts één manier: je gaat ervoor zitten, denkt na over de maatregelen die getroffen moeten worden en je gaat vooruit. Zonder dat daarover consensus moet bestaan in je omgeving. Bert De Graeve heeft dat gedaan. Of dat nu een dictatoriale aanpak was? Laten we geen onnodige woorden gebruiken. Noem het een autoritaire manier van beslissingen nemen omdat er geen tijd meer te verliezen was en alles snel een nieuwe richting uit moest gaan."

Is het niet contradictorisch om na de 'mooie erfenis' van Bert De Graeve in één adem aan te kondigen dat de VRT al binnen twee jaar over te weinig financiële middelen zal beschikken?

"Leiding geven is anticiperen. De volgende twee jaar voorzie ik geen grote problemen. Maar alle indicatoren wijzen erop dat de economie eind volgend jaar zal heropleven. Dat is op zich goed nieuws, alleen is dat minder interessant voor de concurrentiële positie van de VRT. Als de economie zich herstelt, worden de reclamebudgetten opgetrokken. Daarvan zullen alleen de commerciële concurrenten de vruchten plukken omdat onze inkomsten voor de komende jaren geplafonneerd zijn. In zo'n situatie lopen we het gevaar dat het medialandschap verstoord wordt. Vandaag leven we in een evenwichtig landschap met een sterke publieke omroep en een commerciële zender die elkaar waard zijn. De openbare omroep beschikt grosso modo over 208 miljoen euro om televisieprogramma's te maken. VTM beschikt volgens onze berekeningen over zo'n 204 miljoen euro. Als de VRT met een strikt carcan verder moet werken, dan wordt het moeilijk. Televisie maken wordt immers een steeds duurdere zaak, de uitzendrechten lopen op en de kijkers worden almaar veeleisender."

In hoeverre zijn dat nieuwe argumenten?

"Ik heb misschien, meer dan in het verleden, een macro-economische bedrijfsanalyse gemaakt. Daaruit blijkt dat de VRT met de huidige middelen onmogelijk zijn opdracht kan blijven uitvoeren. De VRT heeft creatieve personeelsleden die in een hyperdynamisch landschap werken. Als de inkomsten afgetopt worden en je hun plannen niet meer kunt realiseren, krijg je op termijn een motivatieprobleem. Dus heb ik voldoende financiële middelen nodig. Dat zouden bijvoorbeeld meer sponsoringsmogelijkheden kunnen zijn. Ik kan mij trouwens niet inbeelden dat iemand tegen sponsoring op de VRT is."

U vindt wel dat er fouten gemaakt zijn op commercieel vlak, dat er sprake is van excessen bij gesponsorde programma's.

"Tijdens het WK voetbal was een verkapte reclamespot van KLM niet nodig geweest. Er is een aantal dingen uitgezonden die ingingen tegen de geest van het Vlaamse mediadecreet, zoals een reclamespotje voor Opel voor en na het weerbericht. Dat zijn excessen. Maar het sponsoren op zich van de programma's gaat niet in tegen de geest van het decreet. Ik zie geen enkele reden om daarmee te stoppen. Het is wel onze bedoeling om een soort handleiding van goede omgang met sponsoring op te stellen. Alle productiehuizen krijgen tijdens de eerstvolgende weken het verzoek om te bevestigen dat ze zich daaraan zullen houden. Ook VTM kan zich daarmee verzoenen. Dat maakte onder meer deel uit van het gesprek dat ik vorige maand met algemeen directeur Eric Claeys heb gehad. Ik hoop dat het aantal overtredingen van de regels zal verminderen."

Is het sop de kool wel waard? Uw voorganger haalde bij discussies over die zogenaamde 'commerciële excessen' van de VRT steevast slides boven waaruit moest blijken dat het slechts om peanuts ging.

"Precies omdat het om een fractie van de reclamebestedingen in Vlaanderen gaat, is dat voor mij een afdoende reden om hiermee de lont uit het kruitvat te halen. Als die peanuts zo ergerlijk blijken, dan schuif ik ze liever aan de kant. Ik heb geen zin om daarover te discussiëren, dat doe ik alleen over meer fundamentele zaken. We kunnen het overleg over het creëren van een mediaplatform in Vlaanderen waartoe alle zenders kunnen toetreden toch niet in gevaar laten brengen door zeven verkapte reclamespots die we hebben uitgezonden?"