Zaak-Jürgen Conings: intern legeronderzoek leest als blunderboek

De militaire inlichtingendienst heeft geblunderd in de opvolging van Jürgen Conings. Maar ook elders zijn ernstige fouten gemaakt. Dat leert een intern legeronderzoek dat is voorgesteld door minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS).

Volgens minister Dedonder is de zaak-Conings te wijten aan “een opeenstapeling van allerlei fouten”. De militair is sinds maandag 17 mei verdwenen met zware oorlogswapens. Hij plande een aanslag op viroloog Marc Van Ranst en een moskee in het Limburgse Eisden.

In het intern legeronderzoek wordt onder meer verwezen naar het personeelsverloop binnen de militaire inlichtingendienst ADIV: tot een zevende per jaar. Bij de geheime dienst had men Conings sinds 2019 op de radar. Er werd niet ingegrepen. Ook niet toen Conings begin 2021 als eerste militair ooit op de ‘terroristenlijst’ van het antiterreurorgaan OCAD werd geplaatst.

“Het hoofd van de ADIV (Philippe Boucké, JVH) wordt geacht zijn informatie te ontvangen tijdens briefings door de verschillende teams van zijn dienst, die op regelmatige tijdstippen georganiseerd worden. Het is niet de taak van de chef van ADIV om zelf in eigen persoon de gegevensbank van OCAD te raadplegen. Hij heeft andere verantwoordelijkheden”, aldus minister Dedonder.

Op een OCAD-vergadering waar het dossier-Jürgen Conings werd aangehaald, was de vertegenwoordiger van de militaire geheime dienst afwezig, leert het intern legeronderzoek. De man vernam die beslissing pas enkele weken later, via een verslag van tientallen pagina’s. Hij was zelf maar pas tot chef benoemd. De geheime dienst heeft een personeelstekort van 20 procent.

Informatie

Gebrekkige informatiedoorstroming bleek ook eerder een probleem. Toen Conings’ veiligheidsmachtiging werd ingetrokken in 2020 werd dit door ADIV gemeld aan een overste van Conings in de kazerne van Leopoldsburg. “Er is echter discussie tussen de aanwezigen over de inhoud van dit gesprek”, vertelde Dedonder. Het gevolg: de intrekking kreeg geen concreet gevolg.

Als logistieke hulp voor de cel Pre-deployment Training stond Conings in voor het uithalen van wapens en munitie voor schietoefeningen. Hij had vrije toegang tot het munitiedepot. Bij zijn overplaatsing naar deze functie, in de zomer van 2020, had de hr-dienst geen zicht op zijn nauwe banden met extreme organisaties en zijn racistische uitlatingen op Facebook.

Uitlatingen waarmee justitie niet verder ging omdat men een tuchtsanctie gepaster vond. Dat terwijl het leger ervan uitging dat de feiten onbelangrijk waren, gezien de seponering door justitie. Er zijn binnen het leger sowieso geen duidelijke richtlijnen rond racisme.

Nog een ander probleem: de veiligheidsvoorschriften in het munitiedepot in Leopoldsburg werden slecht nageleefd. Bovendien werden er onterecht raketwerpers aangekocht en opgeslagen in het depot, om “de kennis van de wapeninstructeurs te vergroten”. Conings nam op maandag 17 mei vier raketwerpers mee. Ze werden een dag later teruggevonden in zijn wagen.

“Het rapport leest als een blunderboek. Een enorme opeenstapeling van structurele fouten in het leger”, oordeelde parlementslid Wouter De Vriendt (Groen). “Hier moeten we mee aan de slag.”

“Dit document legt duidelijk bloot wat er is misgegaan. Er zijn schotten tussen de personeelsdienst, de inlichtingendienst en de landcomponent. Er is een gebrek aan procedures omtrent wapens. Ook de opvolging van probleemgevallen moet beter”, aldus Jasper Pillen (Open Vld).

Theo Francken (N-VA) ijverde voor een ‘push-systeem’ in de OCAD-databank, zodat een automatische waarschuwing wordt uitgestuurd wanneer hier nieuwe namen aan worden toegevoegd.

Minister Dedonder benadrukte in haar tussenkomst nog dat Conings wel degelijk op de hoogte was van de psychologische steun die het leger biedt aan militairen. Hij wenste hier geen gebruik van te maken. De voorbije weken werd verschillende keren gesuggereerd dat Conings lijdt aan zogenaamd posttraumatisch stresssyndroom (PTSS) na zijn vele buitenlandse missies. Minister Dedonder: “In zijn psychosociale analyse zit geen onmiddellijke aanwijzing hiervoor.”

Gehakketak

Nog dit: het debat over het intern legeronderzoek verliep woensdag bijzonder chaotisch. De vergadering werd urenlang uitgesteld nadat heel wat partijen – waaronder MR, CD&V en Vooruit – misbaar maakten over het feit dat minister Dedonder het parlement vooraf geen inzicht gaf in het intern onderzoek. Denis Ducarme (MR) vreesde op die manier een discussie ‘in het luchtledige’.

Na urenlang gehakketak en een scheldpartij tussen PS en Vlaams Belang werd uiteindelijk beslist om het parlement toch eerst inzage te geven in het document en het debat te verlaten.

Al was dan de vraag wat parlementsleden in het debat mochten zeggen over het intern legeronderzoek. Dat is immers een vertrouwelijk document dat ze achter gesloten deuren moesten inkijken. Het debat ’s avonds was dan weer openbaar. Minister Dedonder vroeg de parlementsleden daarom terughoudendheid. Er mochten bijvoorbeeld geen namen genoemd worden van betrokken militairen. “Conings is nog spoorloos en het onderzoek van het federaal parket loopt.”

Later deze maand komt het Comité I, dat toezicht houdt op de inlichtingendiensten, nog met een aparte audit. In het verleden was de waakhond al kritisch voor het toezicht op extremisten in het leger. Daarna wil minister Dedonder een reeks aanbevelingen formuleren om een herhaling van de zaak-Jürgen Conings te vermijden. Ze pleit onder meer voor extra veiligheidsscreenings.

Pillen: “We gaan 10.000 militairen aanwerven in vier jaar tijd om de leegloop van het leger tegen te gaan. Dan moeten we dringend zorgen dat de procedures op punt staan. Het is nu aan minister Dedonder, de chef Defensie en het parlement om de verschillende gebreken op te lossen.”