Youssef Kobo: ‘Vlaanderen staat wél open voor mensen met andere roots’

“Nee, niets voor mij. Ik heb nog vier uur te gaan.” Youssef Kobo – strak in het pak mét donkeroranje das – waait het Brusselse café binnen en kijkt slechts lichtjes gepijnigd wanneer hij de koffies en taartjes ruikt terwijl hij de eerste dag van de ramadan afrondt. “Het lukt wel hoor. En het eten ’s avonds met familie is fantastisch”, zegt hij.

Blijkbaar klagen enkele jonge moslims op Twitter aan dat ze nog altijd moeten uitleggen wat de ramadan is. Deelt u die ergernis?

Youssef Kobo: “Nee. Ik ben altijd gecharmeerd als er interesse is. Wat ik bij jonge moslims wel veel hoor, is dat ze het kotsbeu zijn om zich zowat permanent te moeten verdedigen omdat ze moslim zijn. Vandaag bestempelt Zuhal Demir (N-VA) de ramadan op Twitter bijvoorbeeld als... (leest tweet op zijn smartphone) ‘een uiting van hoe een religie, de islam, het maatschappelijk leven wil controleren en domineren’ wat ‘een bron van diepe bezorgdheid moet zijn’. Wij zijn dat vreselijk moe, dat gebash.”

Bent u sociale media zelf gaan mijden nadat u werd kaltgestellt op basis van ongelukkige tweets?

“Ik bekijk het zeker met meer afstand. Maar ik heb mij als opiniemaker kunnen ontpoppen dankzij sociale media en je ontmoet er interessante mensen. Ik stel daardoor vaak meningen bij. Wat ik echter zorgelijk vind, is dat media en politiek zich door sociale media laten meesleuren en zo op den duur los van de werkelijkheid bezig zijn. Hoor je hen bezig, dan zou je denken dat het hier burgeroorlog is. Maar ik zie dat mensen met erg verschillende achtergronden elke dag met elkaar werken, elkaar helpen.

“Een politicus krijgt geen aandacht met bruggen bouwen, maar vooral met polariserende tweets, liefst over een thema dat de gemoederen beroert zoals identiteit. Demir weet perfect dat de nieuwscheffen haar ramadan-tweet oppikken. Media teren nu op clicks voor hun advertentie-inkomsten en volgen dezelfde logica van algoritmes die op onze meest basale, polariserende emoties inspelen.

“Zo halen zaken die in de realiteit niets voorstellen voorpagina’s. De dansende moslims van Jambon. Boerkini’s. Meningen moeten botsen en debatten moeten scherp zijn. Maar een hele groep demoniseren omdat dat veel aandacht en clicks oplevert terwijl dat niet de realiteit is, daar ligt voor mij de grens. Een goede hoofdredacteur zegt dan: ‘Wij slaan dat gedoe over de boerkini over.’ Een goed politiek leider weerstaat de neiging om zich te profileren op elk relletje.”

Sommige zaken vormen toch een probleem, zoals Syrië-strijders, imams die vrouwen geen hand geven of holebi’s die worden aangevallen door moslims.

“Zeker. Maar los je die extreme uitzonderingen op door alle moslims erop aan te vallen? Je moet zulke conservatieve imams terechtwijzen, maar je moet ook zien dat de overgrote meerderheid van de moslimmannen iedereen een hand geven. Je moet geweld tegen holebi’s hard aanpakken, maar je moet ook zien dat steeds meer jonge moslims holebirechten aanvaarden en in ijltempo de attitudes van hun landgenoten overnemen. En dat geradicaliseerden die naar Syrië trekken een absolute minderheid zijn.”

In uw boek Sire, er zijn geen allochtonen meer, stelt u dat onder andere die Syrië-strijders minder met religie te maken hebben dan we denken. Hoezo?

“Jongens zonder toekomstperspectief die als een magneet aangetrokken worden door een missie die zogezegd hun criminele zonden uitwist én waarbij ze hun crimineel gedrag kunnen voortzetten en wel waardering krijgen, dat is van alle tijden. De nazi’s ronselden oostfrontstrijders met een gelijkaardige boodschap. Ook dromen van een mythisch verleden dat nooit heeft bestaan wanneer je je vervreemd voelt van de samenleving, is niet eigen aan de islam.”

Ook hangjongeren op straat of ‘gekleurde wijken’ zijn dat niet?

“Nee. Het is universeel dat mensen van buitenlandse origine in elkaars buurt gaan wonen. Belgische, Nederlandse of Britse expats doen krek hetzelfde. Ook de machocultuur van hangjongeren schrijven we te makkelijk toe aan de islamitische cultuur. Het is de cultuur van de straat, zoals overal ter wereld.

“Maar waarom hangen die jongeren op straat? De eerste generatie migranten uit Marokko is hier met open armen ontvangen om de mijnen te doen draaien. Zij zijn nooit gevraagd de taal te leren, zich te integreren. En toen in 1973 de oliecrisis uitbrak, was er geen werk meer. De overheid heeft die mensen toen totaal genegeerd in de hoop dat ze weer zouden vertrekken.

“Dat was een kapitale fout. Die mensen hadden hier schoolgaande kinderen en wilden ook niet dat de familie in het moederland hen als mislukkeling zou zien, dus ze bleven. We hadden sneller moeten inzetten op de activering van migranten. Gezinnen in armoede hebben weinig tijd en middelen om te investeren in de schoolloopbaan van hun kinderen. Dat heeft nog altijd impact. De jongste generaties hebben schrik van de zoektocht naar werk. Ze denken bij voorbaat dat niemand hen wil aannemen.”

Wat was de motivatie voor het boek?

“Ik wilde laten zien hoe kwalijk de neiging is om bepaalde fenomenen exclusief aan een cultuur, een religie te wijten. Dat drijft mensen meer uiteen en staat dus oplossingen in de weg. Ook krijg ik vaak de vraag hoe wij moslims de gepolariseerde samenleving beleven, wat ons verhaal is. Daarom schets ik het leven van mijn grootvader die hier kwam werken. Bijna niemand weet nog dat de eerste generatie Marokkaanse gastarbeiders hier warm is onthaald. Er waren tante-nonnekes die zich over hen ontfermden. De eerste moskee in Antwerpen is opgericht door een pastoor.

“Maar het is ook een verhaal van grote verscheurdheid. Het trof me enorm dat mijn introverte vader bij familie in Marokko een uitbundige man werd die met de kinderen speelde. Zo had ik hem nooit gezien. Hij moet erg geleden hebben onder die afstand met zijn land en familie, maar hij stak dat weg. Zwijgen en werken was de opdracht. En toen was er plots geen werk meer.”

Wat is er bij uw eigen ontslag na een jaar als beloftevolle kabinetsmedewerker voor Brussels staatssecretaris Debaets (CD&V) exact gebeurd?

“Toen Theo Francken (N-VA) een cursus ‘omgaan met vrouwen’ voor asielzoekers voorstelde, tweette ik of die ook voor Pol Van Den Driessche (N-VA-politicus beschuldigd van seksueel misbruik, red.) bedoeld was. Bart De Wever was woedend. Toen ook gelekt werd dat ik naar Antwerpen zou verhuizen, kwam er vanuit N-VA een laster-en intimidatiecampagne. De CD&V kreeg mails vol verdachtmakingen over mij, er lekten domme maar jaren oude tweets (over Israël en Gaia, red.) van mij en De Wever viel me keihard aan in een interview. Ik voelde dat het gedaan was en zou in stilte ontslag nemen. Iemand boven mij lekte dat naar de pers. Dat heeft me alles gekost: mijn inkomen, flat, reputatie. En dat terwijl ministers demoniserende tweets à volonté mogen serveren.”

Hoe gaat het nu?

(brede glimlach) “Veel beter. Het was keihard. Maar door die crisis doe ik nu wat ik anders nooit had gedurfd. Daardoor zie ik die episode als een cadeau.”

U bent nog lid van CD&V. Moest u beloven dat u zou opletten met tweets?

“Helemaal niet. Ik ben door een twee à drie CD&V’ers die mij niet moesten, getackeld. Alle anderen bleven me steunen en met hen heb ik nog goede banden.”

Bent u politiek dood?

“Ik ben van jongsaf gebeten door maatschappelijk engagement en politiek en ik kom sowieso terug. Wat is gebeurd, heeft me niet bang gemaakt om er opnieuw voor te gaan.”

Waarom CD&V?

“Ik ben ervan overtuigd dat alleen een goede balans tussen overheid, middenveld en bedrijven een gezonde maatschappij betekent. Partijen die één van die drie voortrekken, vertrouw ik niet. De grote werkethiek bij CD&V en het feit dat deze partij niet polariseert, trekt me ook erg aan.”

Waar bent u nu mee bezig?

“Omdat ik weer van nul moest beginnen, is mijn maatschappelijk engagement er alleen groter op geworden. Zo ontstond A Seat at the Table, dat kansarme jongeren in contact brengt met de top van het bedrijfsleven. Grote spelers uit de ondernemerswereld doen mee. We bieden jongeren stageplaatsen aan, leren netwerken, zelfvertrouwen opkrikken, rolmodellen zien en een weg zoeken op de arbeidsmarkt. De goodwill is gigantisch, zowel in rechtse, linkse als andere middens.”

Ondertussen slagen twee keer zoveel leerlingen uit migrantengezinnen niet, ondanks dezelfde schoolresultaten.

“Dat is een schande. Ik wil best jongeren die de boel op stelten zetten op hun plaats zetten. Maar dan moeten we ook bespreken dat België erg slecht scoort als het gaat over achterstelling in het onderwijs en op de arbeidsmarkt.

“Een masterstudent met Europese roots heeft één jaar na het afstuderen 3 procent kans om nog zonder job te zitten, iemand met exact hetzelfde diploma en scores met niet-Europese roots 21 procent. Echte leiders pakken het rationeel aan. Ze wachten niet op draagvlak, maar creëren het. Het gaat om kansarmoede bestrijden, een appel doen aan ouders maar ook alle andere betrokkenen op hun verantwoordelijkheid wijzen.”

En normen en waarden delen?

“Dat is een nietszeggende stoplap geworden. Ik denk dat iedereen het erover eens is dat de gelijkheid van man en vrouw, de scheiding van kerk en staat, respect voor de democratie en het rechtssysteem de basis zijn waarop we onze maatschappij opbouwen. Je zult weinig moslims vinden die dat betwisten. Minderheden worden daar de hele tijd op aangepakt.

“Dat terwijl machthebbers zelf wel die basiswaarden volop aanvallen. Het Verdrag van Schengen, de Conventie van Genève moeten eraan geloven. Een partij kwam met een campagne tegen de rechterlijke macht. Het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens moet teruggeschroefd. (kwaad) We zijn in WOII zeventig miljoen mensen verloren. Het EVRM was daar het antwoord op. Wie dat wil uithollen, moet niet komen blaten over ‘onze normen en waarden’.”

Zijn er geen allochtonen meer, zoals u in de titel van uw boek meegeeft?

“Ik begin mijn boek met een brief aan de koning, ook een allochtoon, om aan te geven hoe absurd die term is. Natuurlijk moeten nieuwkomers de taal en cultuur leren. Maar waarom hebben wij een apart woord nodig voor mensen die hier geboren en getogen zijn? Waarom word ik, geboren Vlaming, als een exoot bestempeld?

“Maar ik ben optimistisch. Een wederzijdse dialoog is geen fictie. Dat toont de bekommernis van de Vlamingen om die eerste generatie nieuwkomers en het doorzettingsvermogen van de drie generaties Vlamingen met een migratieachtergrond om hier een leven uit te bouwen. Onze samenleving is nog altijd solidair en het is niet de jaren 30.

“Wel moeten we alert zijn. Ons niet laten meeslepen door populisten en oproerkraaiers. Als we leiders die vooral daarin excelleren verkiezen, komt er enkel middelmatig beleid dat niets echt oplost. We moeten ook uit onze bubbel komen. Als jij schreeuwt dat moslims aanslagen niet veroordelen, is dat omdat jij niet ziet dat ze dat wel deden. En als sommige minderheden Vlamingen voor racisten verslijten, is het omdat ze zelf niet buiten hun eigen leefwereld komen en grossieren in vooroordelen.”