Xi vaart plots een pragmatische koers: investeerders blij, analisten bevreesd

Toen de Chinese partijleider Xi Jinping drie maanden geleden voor een derde termijn werd verkozen, omringd door trouwe vazallen, werd dat gezien als een bekrachtiging van zijn beleid. Maar sindsdien heeft Xi tal van zijn politieke speerpunten opgegeven. Hij liet zijn zerocovidbeleid los, en laat sinds kort ook een nieuwe economische en diplomatieke wind waaien. Analisten vragen zich af: is Xi’s visie echt veranderd, of is er iets anders aan de hand?

In de drie maanden sinds zijn herverkiezing voerde Xi de ene na andere koerswijziging door. Na bijna drie jaar van internationaal isolement, waarbij hij zijn land niet uitkwam, lanceerde hij een diplomatiek charmeoffensief, waarbij hij in korte tijd 25 buitenlandse staatsleiders ontmoette. En na jaren van bevordering van een staatsgeleide economie ontpopte hij zich recent als hoeder van de privésector. Zijn strenge restricties in de vastgoed- en technologiesector werden teruggedraaid.

Investeerders juichen de nieuwe koers van Peking toe, maar analisten vragen zich af of de oude, sterk ideologisch gedreven Xi echt heeft plaatsgemaakt voor een nieuwe, meer pragmatische leider. Is dit een strategische en permanente ommezwaai, of slechts een tactische en tijdelijke terugtrekking, nu de Chinese economie diep in het slop zit en Peking alle zeilen moet bijzetten? De ondoorzichtigheid en onvoorspelbaarheid van het Chinese beleid baren veel analisten zorgen.

De veranderingen in Xi’s beleid zijn opvallend, en worden zelfs beschreven als “een complete U-bocht van het beleid waarvoor hij stond”, aldus China-kenner Stewart Paterson in de podcast What China Wants. In eerste instantie is er het loslaten van het zerocovidbeleid, drie jaar lang Xi’s persoonlijke uithangbord. Naast economische en sociale druk speelde daarbij ook het virus zelf een rol. Dat was zich in november onder de radar zo aan het verspreiden dat het zerocovidbeleid op instorten stond.

Xi wijzigde ook zijn buitenlandpolitiek. Na jaren van assertieve diplomatie en oplopende spanningen met het Westen liet hij zich van zijn beste kant zien op de G20 in Indonesië. Hij ontmoette de Amerikaanse president Joe Biden, en ontving de Duitse bondskanselier Olaf Scholz in Peking. China’s hoogste diplomaat Wang Yi komt volgende maand op bezoek in München en Brussel. Europese diplomaten melden dat ze Chinese overheidsfunctionarissen nu makkelijker te spreken te krijgen.

Opvallend was ook de demotie van Zhao Lijian, woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken en het gezicht van China’s agressief-nationalistische ‘wolf warrior’-diplomatie. Hij werd begin deze maand onverwacht weggepromoveerd naar het obscure Departement voor Grens- en Oceaanzaken. Veel analisten zagen Zhao’s vertrek als een poging van Xi om China’s internationale imago te verzachten.

Ook Xi’s economiebeleid nam een bocht. Na jaren van harde ingrepen in de privésector, waarbij de overheid haar greep op de economie vergrootte, worden die beperkingen nu teruggedraaid. Vastgoedbedrijven, die sinds de invoering van strenge kredietregels op de rand van het faillissement staan, mogen sinds kort weer meer lenen. En technologiebedrijven, die gekortwiekt werden met strenge data- en antimonopoliewetgeving, kregen te horen dat de ‘rectificatiecampagne’ voorbij is.

De Chinese (vertrekkende) vicepremier Liu He vertelde vorige week op het World Economic Forum in Davos dat China volop openstaat voor buitenlandse investeringen. Enkele buitenlandse banken kregen groen licht om volledig eigenaar te worden van bedrijven in China, wat tot voor kort onmogelijk was. En voor het eerst in lange tijd kregen buitenlandse videogames weer een licentie in China, en kregen meerdere Hollywood-films toestemming om in China te worden vertoond.

Internationale investeerders reageren enthousiast op de nieuwe koers, maar tegelijk is er veel wantrouwen. Diplomaten wijzen erop dat Xi geen afstand neemt van Rusland: zijn toon is gematigd, maar zijn beleid niet. Ook economen vertrouwen de beloftes niet helemaal. “Op korte termijn is China een heel aantrekkelijk verhaal”, aldus Gary Ng, Azië-specialist van investeringsgroep Natixis, in Nikkei Asia. “Maar wie weet of er nog een ronde komt waarin ze een andere sector neerslaan.”

Veel analisten denken dat Xi’s koerswijzing vooral cosmetisch is, bedoeld om de Chinese economie op te krikken. Die tekende in 2022 een groei van 3 procent op, het slechtste resultaat sinds 1976, op covidjaar 2020 na. Ze zien geen signalen dat Xi’s langetermijnvisie – staatscontrole over de privésector en een nationalistische buitenlandpolitiek – is gewijzigd. “Dit is een tactische terugtrekking, geen verandering in het fundamentele karakter van Xi’s bewind”, aldus James Stent, voormalig directeur van China Everbright Bank, in een opiniestuk.

Waar Xi’s zigzagbeleid vooral toe leidt, is grotere onvoorspelbaarheid en dus onzekerheid. “China’s recente beleid is behoorlijk incoherent”, zegt Koichi Isobe, een gepensioneerde generaal van de Japanse landmacht, in Nikkei Asia. Japan maakt zich zorgen over China’s agressie inzake Taiwan. “Onder het nieuwe leiderschap, gevuld met Xi’s ondergeschikten, is het de vraag of er nog stevige discussie is waarin alle opties worden overwogen. Luistert Xi naar een breed scala aan beleidsvoorstellen en maakt hij dan een beslissing? Als zo’n mechanisme ontbreekt, is dat gevaarlijk.”