Xi in zijn nopjes met bezoek van Scholz: Duitse afhankelijkheid van China wordt alleen maar groter

De audiëntie van de Duitse bondskanselier Olaf Scholz is een dubbelslag voor de Chinese leider Xi Jinping. Hoewel Scholz zegt moeilijke onderwerpen niet uit de weg te zullen gaan, straalt zijn Alleingang vooral economische belangen uit.

De Chinese leider Xi Jinping is zijn derde termijn begonnen met diplomatieke verwelkomingen in Peking, een kentering na bijna drie jaar corona-isolement. Xi ontving deze week de leiders van Vietnam, Pakistan en Tanzania, en krijgt vrijdag als kers op de taart de Duitse bondskanselier Olaf Scholz over de vloer. Het is het eerste bezoek van een westers staatshoofd sinds het uitbreken van de pandemie en een publicitaire triomf voor Xi.

Het bezoek van Scholz komt op een controversieel moment: net na het Twintigste Partijcongres, waar Xi tot onbetwist alleenheerser werd benoemd, en te midden van gespannen internationale relaties. Tal van westerse landen – de Verenigde Staten voorop – botsen met China over technologie, mensenrechten, Taiwan en Oekraïne. In heel Europa, ook in Duitsland, discussiëren politici over de noodzaak om hun afhankelijkheid van de Chinese economie te verminderen.

‘Moeilijke onderwerpen’

Scholz zal die ‘moeilijke onderwerpen’ niet uit de weg gaan, zo schrijft hij woensdag in een opiniestuk in de Frankfurter Allgemeine Zeitung. Hij zegt het met Xi en premier Li Keqiang te zullen hebben over hun partnerschap met Rusland, dreigende taal rond Taiwan, mensenrechtenschendingen in Xinjiang, en – nog steeds – oneerlijke handelspraktijken en beperkte markttoegang. “We zullen de controversen niet negeren”, aldus Scholz.

Maar wat Scholz ook zegt, hij heeft de perceptie tegen. Hij komt met een handelsdelegatie van twaalf Duitse topbedrijven, meteen na Xi’s herbenoeming en na het doordrukken van goedkeuring voor een Chinees aandeel in de haven van Hamburg: als een vazal die eer komt betonen aan de keizer. “Scholz schenkt Xi een geopolitieke overwinning zonder er veel voor terug te krijgen”, schrijft Noah Barkin, Azië-onderzoeker van het German Marshall Fund in Berlijn, in een analyse.

Scholz’ audiëntie is een dubbelslag voor Xi. Hij kan ermee aantonen dat China nog steeds aantrekkelijk is, ondanks zijn isolationistische en economisch schadelijke zerocovidbeleid. Scholz en zijn gevolg reizen tijdens hun bezoek in een gesloten bubbel van luchthaven naar de Grote Hal van het Volk en staatsresidentie Diaoyutai. Mooi meegenomen: een ontmoeting met dissidenten, waarmee Duitse leiders Peking een tik op de vingers plachten te geven, is in die omstandigheden uitgesloten.

Intimidatie

Ook biedt Scholz steun aan Xi’s visie op de wereldorde. Het Duitse bezoek vindt plaats te midden van verschuivende geopolitieke verhoudingen, waarbij liberale democratieën hun relatie met China bevragen, vooral na Pekings diplomatieke steun voor Poetins invasie in Oekraïne. Steeds meer westerse overheden concluderen dat hun economische afhankelijkheid van ideologische rivalen zoals Rusland en China hen kwetsbaar maakt, en zoeken manieren om zich te beveiligen.

Geconfronteerd met China’s indrukwekkende arsenaal aan intimidatietactieken beginnen overheden ook gezamenlijk op te trekken, in allianties als de Quad en Aukus, of met afspraken tot solidariteit. Beijing probeert die verbanden zoveel mogelijk uit elkaar te spelen. In Chinese staatspropaganda worden de VS consequent voorgesteld als de grote boosdoener, en Europa als dwalend continent, dat zich maar beter van de VS kan afkeren om volop te profiteren van China’s ‘waardenvrije’ economie.

Het bezoek van Scholz verzwakt de samenwerking, zowel op trans-Atlantisch, Europees als Duits niveau. Scholz’ coalitiepartners in Berlijn, die aan een nieuwe Chinastrategie werken, worden gepasseerd door zijn Alleingang. Op Europees niveau weigerde Scholz volgens diplomatieke bronnen een voorstel van de Franse president Emmanuel Macron voor een gezamenlijk bezoek, en wilde hij zelfs niet dat Macron in dezelfde periode kwam. Peking vaart wel bij zoveel verdeeldheid.

Klinkend pr-succes

Scholz mag ‘moeilijke onderwerpen’ ter sprake willen brengen, zijn hele bezoek straalt economische belangen uit. Hij brengt in zijn delegatie grote bedrijven als BMW, Volkswagen en chemiereus BASF mee, die sterk afhankelijk zijn van de Chinese markt en er hun aanwezigheid nog volop uitbreiden. De Duitse investeringen in China zijn dit jaar met 114 procent gestegen. De afhankelijkheid wordt dus niet verkleind, maar juist vergroot.

“Europa’s hoop op een coherenter Chinabeleid hangt in eerste plaats af van Duitsland”, aldus analist Barkin. “Als het land met de nauwste economische banden met China bereid is enkele voordelen op te geven, zullen meer Europese landen volgen. Maar als Duitsland zijn eigen economische belangen nastreeft, dan hebben anderen weinig reden om zelf offers te brengen. Scholz heeft getoond welk pad hij van plan is te volgen, en het is geen mooi zicht.”

Voor Xi is het een prachtig zicht: hij kan zijn derde termijn met een klinkend pr-succes beginnen. De Chinese staatspropaganda vat het netjes samen: Duitsland en Europa kampen door de oorlog in Oekraïne met energietekorten, inflatie en stagnerende groei, die leiden tot sociale onrust en politieke instabiliteit. Ze kunnen het zich niet veroorloven om de Chinese markt te verliezen. En voor wie eraan twijfelde:”Het pragmatisme van Duitsland zal rijkelijk worden beloond door de Chinese markt”, aldus Barkin.