Xavier Taveirne: ‘In deze reeks heb ik gezien wat échte eenzaamheid is’

In de nieuwe Canvas-reeks Eenzaam boetseert Xavier Taveirne mooie portretten van mensen die solo op de tandem van het leven zitten.

Xavier Taveirne: “In Eenzaam volg ik mensen in alle stadia van het leven, van 18 tot 90 jaar oud, die om welke reden dan ook getroffen zijn door een diepe eenzaamheid. Het zijn geen speciale types: het gaat om onze zus, onze broer, onze collega, onze vrienden en onze ouders.”

De gemiddelde Vlaming zal eenzaamheid snel minimaliseren, en net daarom is het één van de laatste taboes.

“Dat is in ieder geval hoe ik het aanvoelde – of nog altijd aanvoel. Maar ik hoop dat we met het programma toch voor een beetje verbetering kunnen zorgen. Dat je op z’n minst kunt zéggen dat je eenzaam bent, zonder dat je gesprekspartner gegeneerd de kamer uit schuifelt.”

“Het cliché wil dat eenzaamheid iets voor senioren is – het oud ventje naast zijn sanseveria. Maar ik zag dat hoe langer hoe meer mensen in mijn kennissenkring zachtjes begonnen weg te kwijnen – stadsbewoners, singles, jonge mensen – zonder dat ik mijn vinger kon leggen op het waarom. Tot ik over eenzaamheid begon na te denken. De puzzelstukjes vielen in elkaar. Het was een beetje zoals wanneer je een nieuwe auto koopt: opeens zie je dat model overál rondrijden.”

Je hebt de reeks opgebouwd volgens leeftijdscategorieën: je begint met de min-25-jarigen.

“Er is veel onbegrip rond het thema. Op een gegeven moment filmden we een getuige in Gent toen haar buurvrouw passeerde. Toen we uitlegden dat het om een programma over eenzaamheid ging, reageerde zij: ‘Dan zijn jullie aan het verkeerde adres: zij ís helemaal niet eenzaam!’ Het toont maar hoe slecht we de mensen rondom ons soms kennen. Soms willen we niet horen dat het niet goed gaat. En we zijn veel te snel klaar met ons oordeel, terwijl eenzaamheid net vaak zit bij de mensen van wie je ’t totaal niet verwacht. Het kan best iemand zijn die veel vrienden heeft, en elk weekend op café gaat.”

Onlangs won de app Noblito, die ouderen uit hun isolement wil halen, de Nationale Geluksaward. Bestaat er ook zo’n app voor jongeren, of moeten die het met Tinder zien te rooien?

“Niet alléén met Tinder. Er is bijvoorbeeld Warme William: een blauwe beer die in een aantal steden op een bankje zit en waarmee je als jongere kunt gaan praten. Die bestaat ook als app – en zo zijn er nog voorbeelden.”

“Nu goed, zoiets kan helpen, maar er is geen pasklare oplossing. Dat zei iedereen tijdens de opnames: ‘Als die er wél was, dan stond ik hier niet.’ De boerenwijsheid luidt: ‘Kom wat meer buiten, ga uit, sluit u aan bij een sportclub!’ Maar voor velen is die drempel te hoog.”

Bestaat er zoiets als fundamentele, onomkeerbare eenzaamheid?

“Goh, moeilijk om te zeggen. Ik zou graag beweren dat je ’t altijd gekeerd krijgt, omdat ik van het alternatief niet blij word. Maar of het echt zo is?”

“Het ergste is nog dat eenzaamheid iets is waarvoor je je ‘hoort te schamen’. Onzin, natuurlijk. Als we die instelling een béétje kunnen tegengaan, dan vind ik onze missie al geslaagd. In de eerste aflevering zegt de 18-jarige Barend: ‘Ik hoop dat mensen, doordat ik mijn verhaal deel, zich minder alleen zullen voelen in hun eenzaamheid.’ Dat vat het programma mooi samen.”

Hoe heeft eenzaamheid zich in jouw leven al gemanifesteerd?

“De eenzaamheid die ik al heb gevoeld, hebben we allemaal weleens meegemaakt: die was van voorbijgaande aard. Ik was een solitaire puber, en er zijn nu nog momenten dat ik mij alleen voel, maar bon. Ik kán goed alleen zijn. En ik kan altijd bij mijn lief of mijn vrienden terecht: het zou aanstellerig zijn om mezelf eenzaam te noemen, nadat ik in deze reeks heb gezien wat échte eenzaamheid is.”

Je groeide op in een West-Vlaams bos en als puber werd je gepest. Ik kan me voorstellen dat je toen wel écht eenzaam was.

“Ik beschouwde dat als leergeld. Elke puber zit wel met iets, hè? Ik heb dat pesten nooit ervaren als een tristesse.”

De nuchterheid van de West-Vlaamse middenstand.

“Uiteraard! Ach, het was nooit uitzichtloos, ik wist dat er betere dingen op mijn pad gingen komen. Ik redeneerde: ‘In je leven kom je altijd goeie en slechte dingen tegen. Als ik het slechte nu al gehad heb, dan ben ik er van af.’ Maar in sommige levens zit die balans scheef.»

Jouw ouders werkten hard, waardoor je niet altijd bij hen terecht kon. Wanneer had je wél iemand om mee te praten?

“In het middelbaar had ik één goede vriend – we zijn uit elkaar gegroeid toen hij het internaat verliet. Maar mijn échte vrienden heb ik pas ontmoet toen ik in Brussel ging studeren. Opeens hoorde ik iemand vragen: ‘Gaan we iets drinken?’ ‘Wablief? Met míj?’ (lacht) Een openbaring! In Brussel begrepen mensen mij, en vond ik snel mijn plekje in de groep. Ook na onze studentenperiode zijn we een hechte vriendengroep gebleven.”

Jij hebt een concentratiestoornis, wat het moeilijk maakt om op drukke plekken zoals cafés of festivals te komen. Dat is niet ideaal om sociale contacten te onderhouden.

“Dat is zeker een mogelijke aanleiding voor eenzaamheid; in de eerste aflevering zit een meisje met ADD. Zelf heb ik er gelukkig pas last van gekregen op latere leeftijd, op mijn 18de. Ik ben nooit een overprikkelde puber geweest, omdat ik opgroeide in een bos, en altijd in mijn eentje boeken las en tv keek. Ik vond dat best. Er was geen sociale media die me toonde hoe het leven eraan toeging búíten mijn bos.”

Je geaardheid had ook een bron van eenzaamheid kunnen zijn.

“Maar dat was ze niet, sorry (lacht). Ze kán een factor zijn, natuurlijk. In aflevering twee zit een bijna 40-jarige homoseksuele man die geen aansluiting vindt bij de lgbtq+-gemeenschap, maar wel weet dat hij er deel van uitmaakt. Daar worstelt hij mee. ‘Als er een pil zou bestaan om hetero te worden, had ik die allang gepakt. Dan had ik nu een vrouw en kinderen, en was mijn leven veel makkelijker.’”

(denkt na) “Veel aspecten van mijn leven komen terug in de getuigenissen in de reeks. Alleen hebben ze in mijn geval nooit zo’n grote impact gehad. Ik ben een zondagskind.”

Nog één ding. Op de vraag ‘Hoe wil je ooit sterven?’ antwoordde jij: ‘Alleen. Zonder mensen rond mij.’

“Iedereen moet sterven, het maakt deel uit van het leven. Maar toch: als ik kom te gaan, weet ik dat veel mensen daar verschrikkelijk van zouden afzien – en dat zeg ik, voor alle duidelijkheid, niet omdat ik mezelf zo geweldig vind. (lachje) Hun pijn zou ik niet aankunnen. Ik zou liever op voorhand willen zeggen: ‘We hebben het fijn gehad samen, maar onze liefde, onze vriendschap, stopt híér. Ik ga weg nu, op mijn eentje.’ Ik wil gewoon niet dat huilende geliefden het laatste zijn dat ik zie op deze wereld. Het liefst van al zou ik hebben dat iedereen de volgende dag gewoon verdergaat met z’n leven. ‘Fijn dat hij er was, nu op naar morgen.’”

Alleen sterven klinkt toch als een nachtmerrie?

“Er mag nog wel een verpleegster in huis zijn die ik verder niet ken, hoor (lacht). Ach, ik ben gewoon een broekschijter: van dat aspect van de dood wil ik liefst weglopen. Maar daar moet ik maar eens mee zien om te gaan.”

“Het heeft er ook mee te maken dat ik er moeite mee heb om een hand uit te steken. Ik zal nooit zeggen: ‘Dit kan ik niet alleen, ik heb hulp nodig.’ Als ik ergens mee zit, ga ik er pas mee naar een ander als ik het al heb opgelost. Tja.”

Een beetje een macho-eigenschap, hè?

“Hoera, ben ik toch nog een echte vent!” (lacht)

Eenzaam, vanavond op Canvas om 21.20 uur. Ook te bekijken via VRT NU.

© HUMO