Wie valt uit de boot voor 400 euro korting op energie? ‘Dit is niet per se het best bestede geld’

Hoera, ieder gezin krijgt in de laatste twee maanden van dit jaar tot 400 euro korting op de energiefactuur. Ieder gezin, behalve de hoogste inkomens, kondigde de federale regering bij haar pakket nieuwe energiemaatregelen aan. Daar blijken wel wat voetnoten bij te plaatsen.

Wie heeft er nu recht op deze korting?

De middenklasse, in de ruimst interpreteerbare zin. De basis is: alle alleenstaanden met een jaarlijks netto belastbaar inkomen dat in 2022 lager ligt dan 62.000 euro. Ook alle koppels - zonder personen ten laste - met een samengeteld jaarlijks netto belastbaar inkomen in 2022 lager dan 125.000 euro. Voor wie wel personen ten laste heeft, ligt die inkomensgrens hoger: per persoon ten laste wordt er bij die 62.000 of 125.000 euro nog eens 3.700 bijgeteld. Wie geen idee heeft hoeveel zijn netto belastbaar inkomen bedraagt: u vindt dat terug op uw belastingaangifte.

Wie recht heeft op het sociaal tarief voor energie, de laagste inkomens dus, valt buiten deze groep. Zij krijgen al een aparte tegemoetkoming, de energieleveranciers zullen deze gezinnen uit de lijst filteren. Wie een vast contract heeft dat afgesloten is vóór 1 oktober 2021 valt ook uit de boot.

Goed nieuws is er wel voor wie in een appartementsgebouw woont en met de vereniging van eigenaars één gezamenlijk contract heeft lopen: de korting zou wel degelijk per huishouden berekend worden, verzekert het kabinet van premier Alexander De Croo (Open Vld). Het is dus niet de bedoeling dat één potje van 400 euro verdeeld wordt over alle gezinnen die in dat ene contract zitten.

Het komt er op deze manier grosso modo op neer dat 85 procent van de bevolking op de een of andere manier een tegemoetkoming krijgt, zegt professor sociaal beleid Wim Van Lancker (KU Leuven). “En dat is niet per se het best bestede geld. Pas op, ik ben mild voor de maatregel omdat rechtstreeks ingrijpen op de factuur alleszins veel zinvoller is dan het uitdelen van cheques. Maar nu krijgen ook gezinnen uit de zeer hoge middenklasse een tegemoetkoming, terwijl men beter extra aandacht gegeven had aan wie net buiten het sociaal tarief valt.”

Krijgen de allerrijksten dan niets van korting?

Toch wel. Ook wie meer verdient dan bovenstaande grenzen, krijgt in november en december een korting. Maar zij zullen die dan volgend jaar via de personenbelasting weer moeten terugbetalen. Dat klinkt geweldig omslachtig, maar is au fond niet zo slecht gezien, vindt Wim Van Lancker. “Het is, hoe tegenstrijdig dat misschien ook klinkt, het meest efficiënt. Als men nu de te hoge inkomens er eerst nog moet gaan uitfilteren, zou de korting veel langer op zich laten wachten.”

Het is vooral afwachten of die terugvordering er ook echt komt. Bij de Franstalige liberalen viel vrijdag al meteen te horen dat zij er alles aan zouden doen om de teruggave zo klein mogelijk te maken. Op het kabinet van premier Alexander De Croo (Open Vld) klinkt het voornemen stellig, maar wordt wel toegegeven dat ook de hogere inkomens minstens 25 procent zullen overhouden, door de manier waarop de belastingen verrekend worden. Met andere woorden: ook de hoogste inkomens krijgen nog steeds een tegemoetkoming op hun energiefactuur van minstens 100 euro.

Wie gaat deze maatregel betalen?

Ook dat is nog onduidelijk. “Ze wordt geabsorbeerd in de begroting”, zoals dat in Wetstraattaal mooi heet. De korting wordt beschouwd als een eenmalige uitgave, die gecompenseerd kan worden door eenmalige inkomsten. Eenmalige inkomsten zoals de overwinstbelasting, droomt de federale regering luidop. Dat is een belasting op de winstmarges die de energiebedrijven vandaag genereren dankzij de hoge energieprijzen. Alleen: over die overwinstbelasting bestaat alleen nog maar een princiepsakkoord. Tegen het einde van deze maand wordt die maatregel, ook binnen een Europees kader, uitgewerkt.

Of die overwinstbelasting er dus daadwerkelijk komt, onder welke vorm dat gebeurt en hoeveel ze zal opleveren, is dus nog afwachten. Dat maakt dat de kans reëel is dat niet (alleen) de energiebedrijven deze korting zullen financieren, maar ook de belastingbetaler - de begunstigde van de korting - zelf. “Je ziet dit ook gebeuren in andere landen. Eerst worden er maatregelen afgekondigd, later zal men kijken hoe die te financieren. Op zich is dat in deze omstandigheden logisch”, zegt energie-expert Joannes Laveyne (UGent).

Krijg je dan geen vestzak-broekzakoperatie? Die kans bestaat, bevestigt Laveyne. Ook Van Lancker beaamt. “Al zal er in de praktijk wel een kleine herverdeling plaatsvinden, aangezien het bij de belastingen wel zo is dat de sterkste schouders het meeste betalen.”

En wat na december?

Voorlopig is de korting enkel voorzien voor november en december van 2021. Maar als de energiecrisis na nieuwjaar even rücksichtslos blijft toeslaan, zal de federale regering sowieso een eventuele verlenging van de maatregel bekijken, luidt het. Best, vindt Laveyne. “De federale overheid weet ook dat een belangrijk stuk van het winterverbruik tussen januari en maart zit. Ze rekenen erop dat de gasprijzen deze winter zullen dalen, maar een strenge winter kan nog alles veranderen. Ik vermoed dat we dus best al rekening houden met een verlenging.”