‘Wie Boris Johnson bezig hoort over Latijn, denkt dat het alleen voor posh boys is’: classica Mary Beard

Te ‘pro-Europe’. De politieke overtuiging van Mary Beard (65) zou niet de juiste zijn om te worden toegelaten tot de raad van bestuur van het British Museum, dat een wereldvermaarde collectie huisvest over het oude Griekenland en Rome. Haar benoeming werd tegengehouden door 10 Downing Street, het kabinet van de premier.

Toen The Guardian het nieuws onlangs uitbracht, zorgde het voor een golf van verontwaardiging bij Britse academici en de culturele wereld. “Veel Britten denken trouwens dat het door Boris Johnson kwam. Maar dat gebeurde voor hij premier geworden is, onder Theresa May. Ik denk dat de pers de kwestie wat overdreven heeft. Wat er gebeurd is, was nogal ongelukkig, maar het was waarschijnlijk eerder a cock-up, not a conspiracy. Als je premier bent, belanden er veel zaken op je bureau en zet je waarschijnlijk eens je handtekening onder iets zonder dat je precies weet waar het over gaat.

“We moeten wel eens nadenken over hoezeer de politiek zich met zulke benoemingen moet inlaten. Maar het is ondertussen al rechtgezet. Ik word waarschijnlijk wel lid van de raad van het British Museum (omdat het museum enkele plaatsen zelf mag toewijzen, YV). Ik koester er geen wrok om.”

In Gent krijgt u een eredoctoraat, net omdat u zich vaak politiek uitspreekt en scherp bent op de sociale media. U neemt standpunten in over migratie, maar ook over de brexit. Heeft dat u nog nooit in moeilijkheden gebracht?

“Welja, er zijn risico’s aan verbonden. Maar het is niet zo dat je carrière echt wordt gehinderd door je politieke mening. Misschien heeft het mijn carrière zelfs vooruitgeholpen. De universiteit moet ook de plaats bij uitstek zijn voor een open debat. Maar als academica wil ik niet heel mijn leven in een bibliotheek zitten om artikels te schrijven die maar door een paar honderd collega’s gelezen worden.

“Ik kan ook mijn inzichten veel ruimer gaan verspreiden. Voor mij is dat de verantwoordelijkheid die je hebt naar de maatschappij toe. Als je vindt dat jouw onderwerp belangrijk is en als je denkt dat we onszelf beter kunnen begrijpen door de Grieken en de Romeinen te bestuderen, dan heb je een plicht om je inzichten met anderen te delen.

“De Grieken in Athene waren geïnteresseerd in dezelfde vragen als wij. Hoe ga je om met populisme? Wat is het verschil tussen een betrouwbare redenaar en een leugenachtige demagoog? Over welke informatie moeten burgers kunnen beschikken om een goede beslissing te maken? En welke rol speelt onderwijs daarin? Het oude Athene was een heel invloedrijk experiment in democratie. Een dat al meer dan tweeduizend jaar wordt bestudeerd, natuurlijk is dat nuttig voor ons.”

Maar ook door de Atheense volksvergadering werden notoir slechte beslissingen genomen. Wat zouden de Atheners volgens u van de brexit gevonden hebben?

“Ze zouden gechoqueerd zijn, geloof ik. Omdat wij als Britten niet de juiste informatie hadden om een goede keuze te maken. Ik zeg niet dat ‘Leave voters’ niet wisten wat ze aan het doen waren, eigenlijk wist niemand het precies. Bovendien hadden we maar één referendum. Er is sprake geweest om een tweede referendum te organiseren zodat we opnieuw een stem konden uitbrengen, als we een beter beeld hadden van wat de gevolgen zouden zijn. Maar omdat het volk al gesproken had, vonden sommigen een tweede referendum anti-democratisch.

“Er is een heel beroemd voorbeeld van hoe de Atheners omgingen met verkeerde beslissingen. Tijdens de Peloponnesische Oorlog (431 tot 404 voor Christus) behoorde de stad Mytilene tot het kamp van de Atheners in hun oorlog tegen Sparta. Maar de bevolking van Mytilene kwam in opstand tegen het Atheense gezag. De Atheners stemden dan om alle mannen in Mytilene te executeren en slaven te maken van alle vrouwen en kinderen. Ze stuurden ook een schip uit met soldaten om dat executiebevel uit te voeren. Maar de dag na de stemming dachten ze ‘God, wat hebben we gedaan?’

“Na een discussie stemden ze weer om de vorige beslissing ongedaan te maken. En stuurden ze een tweede schip de zee op. Volgens het verhaal stonden de soldaten in het eerste schip helemaal niet achter het bevel en voeren ze daarom heel traag. Het tweede schip kon hen zo makkelijk inhalen om hen te vertellen dat het niet meer moest.”

In een ondertussen beroemd debat ‘Greece vs Rome’ heeft u ook de degens gekruist met Boris Johnson. U verdedigde toen de Romeinen, hij de Grieken. De Romeinen wonnen, maar hoe bracht hij het er volgens u vanaf?

“Hij is natuurlijk een grote liefhebber van klassieke geschiedenis, maar ik denk dat sommige van zijn denkbeelden ondertussen wat ouderwets geworden zijn. Er is veel tijd voorbijgegaan sinds Boris klassieke filologie gestudeerd heeft. Onlangs zei hij nog terwijl hij een school bezocht dat het christendom verspreid was geraakt door vrouwen en slaven. Dat is al een tijdje niet meer de consensus. Het is geen vreselijke fout, maar het is gewoon achterhaald.”

U bent een Cambridge-professor. Heeft hij in Oxford de verkeerde dingen geleerd?

“Nee, dat ga ik niet zeggen. (lacht) Hij bedoelt het zeker goed en toen hij burgemeester was van Londen heeft hij ook projecten ondersteund om meer Latijn en Grieks op Londense scholen te krijgen. Maar als potentiële studenten Johnson er dan over bezig horen, denken ze misschien dat het enkel voor posh boys is, voor rijkeluiskinderen. Dat is nogal vervelend, als je klassieke talen wil democratiseren.

“Ik ben de eerste uit mijn familie met een universitair diploma en kom niet uit een milieu waar iedereen Latijn en Grieks had gestudeerd. Ik ben niet in armoede opgegroeid, maar ik stond ook veraf van de Boris Johnsons van deze wereld.”

Hoe doe je dat dan, klassieke filologie toegankelijk maken voor een breed publiek?

“Dat kost enorm veel moeite. Veel collega’s ijveren ervoor om Latijn en Grieks weer het onderwijs in te krijgen (in de Britse publieke scholen is het Grieks aan het uitsterven; dure privéscholen bieden het wel nog aan, YV). Maar televisie helpt, boeken schrijven helpt, en debatten houden ook.”

Hoe is uw tv-carrière begonnen?

“Bij BBC 2 was er een producer, Janice Hadlow, die op vakantie toevallig mijn boek had gelezen over Pompeï. Ze zocht een geschiedkundige om een historisch programma te presenteren en ze wou liever een vrouw van middelbare leeftijd, omdat je die niet zo vaak op het scherm ziet. Ik stond er niet voor te springen. Maar ze gaf mij dus de kans om die vrouw van middelbare leeftijd op televisie te worden. Ze zei: ‘Laat me nu niet in de steek.’”