‘Werk jij hier om het percentage gehandicapten op te trekken?’: 29 agenten staan terecht voor racisme en pesterijen

Vier veiligheidsagenten zitten in de correctionele rechtbank van Antwerpen vooraan op een bankje, hun ogen naar de grond gericht. “Ik heb slaapproblemen. Ik neem vier medicamenten per dag”, zegt A.K.(50) wanneer hij als burgerlijke partij het woord krijgt. “België is een van de humaanste regio’s ter wereld en toch heb ik de pech gehad dat ik met de mensen hierachter moest samenwerken.”

Achter hen in de zittingszaal zitten 29 oud-collega’s - 26 mannen en 3 vrouwen - die zich moeten verantwoorden voor pesterijen en racisme. Allemaal maakten ze deel uit van de voormalige dienst GEOV, een team dat instond voor het transport van gevangenen en het bewaken van de orde in de rechtbank.

“Pesten is een groepsgebeuren”, aldus de aanklager, die bij het vorderen van de strafmaat rekening hield met het aandeel van de beklaagden bij het pesten, en of ze ook voor racisme vervolgd werden. “Ook als men niet rechtstreeks pest, maar wel op een bepaalde manier reageert, bijvoorbeeld met een smiley in de whatsappgroep, draagt men bij tot dit klimaat.”

Voor de aanstokers vordert hij twaalf maanden cel, waarvan de helft effectief. Voor de overige beklaagden worden gevangenisstraffen met uitstel geëist.

De zaak kwam in 2017 aan het licht door een uitgelekte whatsappgroep. De leden van de dienst GEOV gebruikten die groep om met elkaar te communiceren. Er werden niet alleen praktische afspraken gemaakt, maar ook denigrerende opmerkingen over collega’s en gedetineerden.

“De rode draad in dit dossier is dat men telkens de zwakkere uitkoos om aan de schandpaal te nagelen”, zegt advocate Joke Buyze.

Haar cliënt B.S. (45) heeft een aangeboren hartafwijking waardoor hij een pacemaker heeft. “Werk jij hier ­om het percentage gehandicapten bij Justitie op te trekken?”, kreeg de man te horen. Zijn collega’s bootsten ook een tic met zijn hoofd na. “Mijn cliënt maakt soms oncontroleerbare bewegingen met zijn hoofd”, zegt zijn advocate. “In de lagere school werd hij daarmee gepest. Kinderen weten nu eenmaal soms niet beter. Van volwassenen verwacht je beter.”

De pesterijen leidden tot ernstige fysieke en mentale problemen bij de slachtoffers. “Mijn cliënt probeerde twee keer zelfmoord te plegen. Het was zijn pacemaker die hem gered heeft.”

A.K. werd op zijn vijftigste met pensioen gestuurd. “Mijn cliënt was op”, zegt zijn advocaat Abderrahim Lahlali. “Wat ik uit dit dossier onthoud, is dat gekleurde collega’s niet werden geduld. Mijn cliënt werd in de whatsappgroep en op de werkvloer afgeschilderd als makak of bruine aap.”

Ook de Liga voor mensenrechten stelde zich al bij aanvang burgerlijke partij in de zaak. “Dit dossier is buiten categorie door zijn langdurigheid, grootschaligheid, maar ook door het verregaande woordgebruik en helaas ook door het gebrek aan alertheid in de reactie van de leidinggevenden”, zegt hun advocaat Jos Vander Velpen.

Verschillende slachtoffers hebben in de loop der jaren aan de alarmbel getrokken, maar dat had geen effect. “Toen het hoofd van de dienst in april 2016 werd geïnformeerd over de whatsappgroep, ging men gewoon verder”, zegt de advocaat. “Pas nadat vijf slachtoffers aan het eind van dat jaar een brief hadden geschreven naar de commissaris, begon de dienst intern toezicht een onderzoek. Maar dat bleef, ik zal het diplomatisch zeggen, op zeer beperkte schaal”, aldus Van der Velpen.

“Pas op 22 maart 2017, twee dagen nadat De Standaard stukken uit de whatsappgroep had gepubliceerd, werd een eerste pv opgesteld. Ik ben blij dat we zes jaar later toch voor de rechtbank staan, al is dit dossier vooral iets om bedroefd over te zijn.”

Volgende week krijgt de verdediging het woord.