Welke rol is er voor de EU in de Iraanse protesten? ‘Dit regime verstaat maar één taal: druk’

Iraniërs uit heel Europa betoogden in Brussel om de Iraanse Revolutionaire Garde op de terreurlijst te plaatsen. Onder hen ook wereldberoemde activisten als Masih Alinejad en Hamed Esmaeilion. ‘Deze revolutie heeft bloed nodig en mensen zijn bereid de prijs daarvoor te betalen.’

“Mijn nichtje was na een demonstratie drie dagen vermist, waarna ze haar lichaam in een park terugvonden hebben, toegetakeld en dood.” Elk van de minstens 6.000 Iraanse betogers in Brussel heeft een persoonlijk verhaal dat naar de keel grijpt, zoals dat van deze vrouw uit het Duitse Wiesbaden.

Mojdeh Daryaband was zelf nog een kind van zeven jaar tijdens de Islamitische Revolutie, die leidde tot de executie van haar vader, omdat hij voor de sjah had gewerkt. Iraniërs uit heel Europa en van verschillende strekkingen zakten af naar Brussel: oppositiegroep NCRI, de politieke tak van de volksmoedjahedien, maar ook aanhangers van de sjah, socialisten, nationalisten, Koerden.

Velen liepen in januari ook al mee op een betoging in Straatsburg. Hun hoofd is hier, maar hun hart in Iran.

“Mijn moeder in Iran zei dat ik beter niet zou betogen in Brussel, want als ik in beeld kom, mag ik misschien nooit meer Iran binnen”, zegt Nahid Hoja (54), die uit Kopenhagen komt. “Ik heb geantwoord: dat doet er niet toe, mama, als het regime valt, kunnen we altijd bij elkaar zijn.”

Er waren al vaker protesten in Iran, maar de betogers in Brussel zijn vastberaden dat het deze keer anders is. De protesten, die begonnen na de arrestatie en het overlijden van Jina Mahsa Amini (22) omdat ze haar hoofddoek niet correct droeg, zullen niet luwen, denken ze. Ondanks het brutale optreden van de autoriteiten ginder, ondanks de executies.

“De dagen van het islamitische regime zijn geteld”, zegt Hoja. Ze was 20 toen ze in 1988 Iran ontvluchtte. Ze was niet islamitisch genoeg om naar de universiteit te gaan en ze had een vriendje, helemaal uit den boze. Meer dan dertig jaar later zat ze op een van de vier bussen uit Denemarken naar de Europese hoofdstad.

De demonstranten willen dat de EU de Iraanse Revolutionaire Garde op de terreurlijst plaatst. Dat zogezegde elitekorps is opgericht door ayatollah Khomeini na de Islamitische Revolutie van 1979 en bestaat uit vijf takken, waaronder de beruchte Basij-militie en Quds-brigade.

Vooraan in de betoging droegen demonstranten een vliegtuig en velen dragen op hun kleren het opschrift PS752. In 2020 schoot de Revolutionaire Garde lijnvlucht PS752 naar beneden, met de dood van alle 176 inzittenden tot gevolg. De Iraans-Canadese schrijver Hamed Esmaeilion groeide uit tot het gezicht van de PS752-actiegroep, nadat hij zijn vrouw en dochter had verloren bij de crash. Als de EU de revolutionaire garde op de terreurlijst zet, is dat volgens hem meer dan symboliek.

“Het zal de islamitische republiek verzwakken en de actievoerders versterken, maar bijvoorbeeld ook leiden tot gerechtelijke onderzoeken in de EU”, zegt Esmaeillion tegen De Morgen. “Ik weet bijvoorbeeld dat in Canada leden van de Revolutionaire Garde geld witwassen.”

Het Europees Parlement nam al een resolutie aan die erom vraagt, en ook Commissievoorzitter Ursula von der Leyen vindt dat de Revolutionaire Garde op de terreurlijst thuishoort. Maar de beslissing ligt nu bij de Europese Raad, de lidstaten dus.

Een van de criteria die Europa hanteert, is dat er een veroordeling voor terrorisme is, of op zijn minst een gerechtelijk onderzoek, maar dat mag ook in een land buiten de EU.

De VS hebben enkele weken geleden nog maar bekendgemaakt dat ze drie mannen van Oost-Europese origine hebben aangehouden die een plan hadden om de Iraans-Amerikaanse activiste Masih Alinejad om te brengen. Volgens haar handelden die in opdracht van de Revolutionaire Garde. Een van hen werd vorige zomer al opgepakt met een automatisch AK-47-geweer voor haar woning in Brooklyn. Onder strikte beveiliging was ook zij aanwezig op de betoging in Brussel.

Haar speech zweepte het publiek op: “Als Iraanse vrouwen hun hoofddoek uitdoen uit protest, noemt Khamenei (de hoogste leider van Iran, BST) hen laag van niveau en klein van geest. Ik vraag jullie vandaag, wie is er klein?”

“Khamenei!”, antwoordt het publiek, onder aanvuren van het geëmotioneerde N-VA-Kamerlid Darya Safai. Haar echtgenoot Saeed Bashirtash organiseerde deze optocht.

Alinejad geraakte net als Safai bekend in de Iraanse diaspora door haar verzet tegen de verplichte hoofddoek. Het doorbreken daarvan vergeleek ze eerder in De Morgen met de val van de Berlijnse Muur. Ook zij denkt dat het regime de protesten niet zal breken.

“De ouders van geëxecuteerde demonstranten maken van de begrafenissen geen rouwmomenten maar protestacties”, zegt Alinejad als ze van het podium komt. “Deze revolutie heeft bloed nodig en de mensen zijn bereid om de prijs daarvoor te betalen.”

Elders in Brussel breekt het Grondwettelijk Hof zich het hoofd over de ruildeal tussen Iran en België. Die moet het mogelijk maken om de Belg Olivier Vandecasteele te ruilen tegen Assadollah Assadi, die in ons land veroordeeld is voor terrorisme in opdracht van de Iraanse staat.

“Zou je ook onderhandelen met IS?”, vraagt Alinejad retorisch. “Wie dat doet, vraagt enkel om nog meer gijzeldiplomatie door Iran. In plaats daarvan vraag ik alle EU-landen om meer samen te werken. Gooi alle Iraanse diplomaten buiten en haal je eigen diplomaten terug uit Teheran. Dit regime verstaat maar één taal: druk.”