We zullen nog wat langer op onze tanden moeten bijten: vrijdag overleg over heropening winkels en kerst

Nu alle curves duidelijk aan het dalen zijn, wil het Overlegcomité de bevolking enig perspectief bieden over hoe het straks verder moet. De toppers van de federale en regionale regering komen vrijdag opnieuw samen om zich te buigen over het coronabeleid. Maar ‘perspectief bieden’ is niet noodzakelijk een synoniem voor ‘versoepelen’, zo wordt benadrukt, zowel in de politiek als bij experts. Wel willen ze de bevolking enige houvast geven.

Eerst en vooral moet er meer duidelijkheid komen over hoe kerst gevierd zal worden. De eindejaarsperiode wordt cruciaal, zo gaf premier Alexander De Croo (Open Vld) al aan in De zevende dag. “Het is dan dat we een derde golf maken of kraken.”

Maar hoe dan? En zijn de Belgen er klaar voor? Motivatiepsycholoog Maarten Vansteenkiste (UGent), die lid is van de expertgroep ‘psychologie & corona’ en het Overlegcomité bijstaat met advies, peilde bij de bevolking naar vier verschillende mogelijke kerstscenario’s. Een kerst zonder enige remmingen vindt amper bijval, zo blijkt uit zijn wekelijkse 'motivatiebarometer’, waarbij bijna 6.000 mensen werden ondervraagd.

De mogelijkheid om enkel het knuffelcontact uit te nodigen, zoals de huidige maatregelen bepalen, vond ongeveer evenveel supporters als de voorgelegde scenario’s waarbij je twee of vier mensen coronaproof kunt ontvangen: rond de 30 procent.

Vansteenkiste raadt het scenario met twee bezoekers aan, omdat daar de grootste winst ligt voor het psychologisch welzijn. “Mensen genieten op korte termijn van de verbondenheid, zonder dat de zorgen al te zwaar gaan doorwegen.” Vanaf vier bezoekers maken de ondervraagden zich veel meer ongerust over hun gezondheid en die van hun bezoekers, net als over de gevolgen voor de pandemie in het algemeen.

Vansteenkiste merkt wel op dat dat scenario enkel toegepast kan worden “in de mate van wat virologisch mogelijk is”. En daar wordt het moeilijker. De curves zijn dan wel aan het dalen, het zal nog even duren eer ‘de staart van de grafiek’ helemaal platgeslagen is. Zowel op het Vlaamse als het federale niveau is nu de boodschap: beter nog even doorbijten. Wanneer er te vroeg versoepeld wordt, dreigt een nieuwe golf en daar heeft werkelijk niemand zin in.

Wat dat voor de kerst betekent? Infectiologe Erika Vlieghe (UAntwerpen) vindt dat er moet worden gekeken naar wat er binnen de huidige maatregelen mogelijk is, zonder extra bezoekers dus. Ook premier De Croo blijft de klemtoon leggen op in beperkte kring vieren en ontmoetingen zoveel mogelijk buiten laten plaatsvinden. De suggesties zijn om een ‘kerstwandeling’ met familie of vrienden te doen, of samen te komen aan een vuurtje in de tuin. De Vlaamse regering staat wel open voor eventueel wat meer ontmoetingen toe te laten. “Mogelijk worden meer realistische regels beter nageleefd”, klinkt het.

Motivatie bij bevolking stijgt

Opmerkelijk is daarbij dat de motivatie bij de bevolking aan het stijgen is. Momenteel toont 65 procent zich bereid de maatregelen op te volgen, tegenover 50 procent bij het begin van de strengere maatregelen. “De bevolking gaat matuur om met de maatregelen”, zegt Vansteenkiste. “Als er goed wordt toegelicht waarom er geen versoepelingen mogelijk zouden zijn, dan zal de bevolking dit accepteren. Ze beseft dat we nu door de zure appel heen moeten bijten.” Zowel virologen als de federale regering willen daarom ook al enig zicht geven op wat er ná de kerstperiode mogelijk zal zijn.

Op korte termijn moet er een beslissing vallen over de heropening van de niet-essentiële winkels. Voor koepelorganisaties Unizo en Comeos mag die er zo snel mogelijk komen. De premier had bij de sluiting eind vorige maand aangekondigd dat er tegen 1 december een evaluatie zou komen. Die zal vrijdag gebeuren op het Overlegcomité.

“We weten intussen dat winkels geen besmettingshaarden zijn”, zegt professor biostatistiek Geert Molenberghs (UHasselt). Het is ook exact het argument dat Comeos-baas Dominique Michel aanvoert. “Bovendien mag er in Nederland, Luxemburg en straks mogelijk ook in Frankrijk wel geshopt worden”, zegt hij. Binnen de Vlaamse regering zijn ze niet ongevoelig voor dat argument, federaal willen ze zich niet laten opjagen door de buurlanden. “Elke situatie is anders.”

Comeos vraagt om nu al te mogen winkelen op afspraak en klanten de gelegenheid te geven de winkel te betreden als ze hun bestelling komen afhalen. Vanaf dit weekend moeten de winkels weer de deuren openen. “Dan is er nog een maand tot kerst en kunnen we de drukte spreiden”, zegt Michel.

Toch moeten we voorzichtig blijven, geeft Molenberghs aan. “We hebben nog steeds dagelijks enkele duizenden nieuwe besmettingen.” De winkels zijn misschien veilig, in drukke winkelstraten of op de bus of trein naar de stad kan het virus zich wel verspreiden.

Voor Vlieghe komt de heropening van de winkels op dit moment sowieso nog te vroeg. “De situatie is nog erg fragiel, we kunnen ons erg weinig permitteren”, zegt ze. “De druk op de ziekenhuizen is nog altijd ontzettend hoog. En als er nu plaatsen vrijkomen, moeten die gaan naar dringende niet-Covid-gerelateerde hulp. Bovendien zullen we pas eind deze week zien wat het effect is van de heropening van de scholen.”