‘We willen gewoon zo schandalig mogelijk doen’: wat drijft extreme klimaatactivisten?

Het beeld van Werner Mouton, de Belgische activist die donderdag in het Mauritshuis in Den Haag zijn hoofd vastkleefde aan het schilderij Meisje met de parel van Johannes Vermeer, terwijl een medeactivist met een T-shirt van Just Stop Oil tomatensoep over zijn hoofd gooide: ze gingen de hele wereld rond. “Hoe voelt het om met je eigen ogen te zien hoe iets prachtigs en onbetaalbaars wordt verwoest?”, riep hij. “Zou je woedend zijn? Waar is dan dat gevoel als je de planeet vernietigd ziet worden?”

De activisten zelf zaten vrijdagmiddag nog altijd in een Nederlandse cel. Zij riskeren veroordeeld te worden voor openbare geweldpleging en vernieling. Mouton was niet aan zijn proefstuk toe. Eerder liep hij bij de finish van de Ronde van Vlaanderen het parcours op en bond hij zich met zijn nek vast aan de doelpaal tijdens de finale van de Beker van België.

Afkeuring opzoeken

Xavier De Wannemaeker, die de actie in Den Haag mee had opgezet, had vrijdag nog geen contact kunnen leggen met de andere activisten. “Meteen voicemail als ik hen probeer te bellen.” Op sociale media volgden heel wat afkeurende reacties, ‘klimaatterroristen’ werden ze genoemd. En zelfs onder hun medestanders kunnen zulke acties op steeds minder begrip rekenen.

Begrijpt hij de afkeuring voor hun acties? “Natuurlijk. Meer nog, dat is net de bedoeling. We proberen onze acties zo schandalig mogelijk te maken om zoveel mogelijk reactie te krijgen. Voor alle duidelijkheid: bij onze acties willen we geen schade aanrichten en geen geweld gebruiken, dat is heel erg belangrijk. We wisten op voorhand heel goed dat het schilderij in Den Haag beschermd was met glas en dat we dus geen onherstelbare schade zouden toebrengen. Zoveel mogelijk lawaai maken, daarvoor doen we het.”

Dat is deze keer wel anders. Van The New York Times en The Guardian tot TRT en Reuters: in nagenoeg alle buitenlandse media werd de actie rond het Meisje met de parel opgepikt. Maar telkens ging de focus naar de actie zelf en niet naar de achterliggende boodschap. In al dat lawaai dreigt die boodschap verloren te gaan.

Er is immers ook helemaal geen inhoudelijke link met de klimaatstrijd die De Wannemaeker en co. voeren. Niet voor niets organiseerde hij ze ook onder de vlag Just Stop Oil Belgium. “Wij hebben helemaal niks te maken met het Engelse Just Stop Oil”, verwijst De Wannemaeker naar de organisatie die de afgelopen weken al het schilderij de Zonnebloemen van Vincent van Gogh besmeurde en bekendstaat voor andere acties bij oliebedrijven en voetbalwedstrijden om de klimaatproblematiek op de agenda te zetten.

“Wij hebben alles van hen afgekeken en dan heel erg snel deze actie geïmproviseerd. Waarom? Dat is nogal duidelijk: met heel weinig energie en financiële middelen creëer je een maximaal effect. We krijgen geen financiële steun en moeten dan ook creatief zijn.

Eerder hebben we met Code Rood ook acties gedaan bij TotalEnergies, waarbij we de toegang blokkeerden. Daar hebben we maanden voorbereiding en overleg ingestoken en toch was alleen de Belgische pers geïnteresseerd.”

Liever geen acties

De Wannemaeker, die zelf overigens een kunstopleiding achter de rug heeft en muzikant is, snapt de woede en consternatie rond deze actie. “Ik heb er helemaal geen probleem mee dat mensen ons niet steunen, dat hoeft niet. Dat wij nu de boeman zijn en ons niet populair gemaakt hebben, is niet belangrijk. De klimaatproblematiek is dat wel.

“Ik ben er helemaal ziek van dat onze planeet geen toekomst heeft en ik wil er zoveel mogelijk tijd in investeren om dat op de agenda te zetten. Iedereen doet nu eenmaal zijn deel. Ik ben geen politicus of lobbyist, maar een activist. En ik zet me in met de middelen die ik heb. Ik zou ook liever enkel muziek maken, maar ik vind deze strijd belangrijker.”

De Wannemaeker zelf is al twee jaar gelinkt aan Extinction Rebellion, een internationale organisatie die zich verzet tegen klimaatverandering. Maar ook zij vonden deze actie te ver gaan.

“Ik denk niet dat wij nog een gelijkaardige actie zullen doen”, zegt De Wannemaeker. “Misschien is het achteraf bekeken inderdaad wel zinloos, gezien onze boodschap niet echt overgekomen is. Ook ons persbericht was niet zo goed, dat besef ik wel. Maar er wordt gewoon te weinig gezegd en geschreven over de klimaatproblematiek. Eigenlijk zou het elke dag opnieuw op de voorpagina moeten staan.”

Vreest hij nooit voor de gevolgen van zijn acties? “Eigenlijk niet echt. We worden door de Belgische en Nederlandse politie gelukkig wel mild behandeld. Er zijn hier of daar weleens wat rechtszaken en boetes. Maar dat hebben we ervoor over. Het einde van de wereld komt er snel aan als we zo verder doen, dat weegt hier wel tegenop.”

Het Meisje met de parel hangt intussen weer op haar vaste plek in het Mauritshuis. Medewerkers van het museum hingen het vrijdag in de loop van de namiddag op. Enkel de lijst was licht beschadigd. “We zijn ontzettend dankbaar dat het schilderij onbeschadigd is gebleven en zo snel weer op haar vertrouwde plek hangt, zodat onze bezoekers van over de hele wereld het weer kunnen bewonderen”, zegt museumdirecteur Martine Gosselink.