We hebben nood aan goed geschoolde leraars die studenten kunnen vertellen over arbeid

Het leek wel een satirisch stuk: een leraar uit het deeltijds beroepsonderwijs in Arendonk zei in een interview in de Gazet van Antwerpen van 25/5 dat zijn leerlingen tijdens een uitstap naar Polen zich wel konden herkennen in de nazistische, en bijtend sarcastisch bedoelde, leuze 'Arbeit macht frei'. Helaas bleek het stuk allesbehalve satirisch en bieden de uitspraken van de leerkracht een minieme glimps in één van de meest prangende en schrijnende problemen van ons beroepsgericht onderwijs.

"Dat werken ook echt bevrijdend kan zijn weten onze leerlingen maar al te goed", zei de leerkracht over de leuze waarmee de nazi's één van de grootste volkerenmoorden uit de menselijke geschiedenis inleidden. Uit de uitspraak blijkt natuurlijk een schrijnend tekort aan historisch bewustzijn, en we kunnen ons alleen maar afvragen wat de man verder nog allemaal in zijn klas als gospel predikt.

Vanuit mijn eigen ervaring als leerkracht vrees ik echter dat het probleem in het beroepsgericht onderwijs een heel stuk verder gaat dan dit individuele geval van historische domheid. Er heerst in zeer veel professionele studierichtingen een algemeen idee dat deze jongeren geen baat hebben bij algemene kennis, en er wordt daarbij er vaak a priori van uitgegaan dat ze te ongeïnteresseerd en te dom zijn om moeilijke onderwerpen te kunnen begrijpen.

Deze houding wordt vaak weerspiegeld in het beleid. Nemen we de eindtermen van het vak PAV in de derde graad, zowat het enige vak waarin leerlingen in beroepsonderwijs lessen krijgen die niet direct met hun gekozen vak te maken hebben: hierin speelt zogenaamde 'functionele geletterdheid' een sleutelrol. Dat wil zeggen dat leerlingen kritisch dienen leren om te gaan met verschillende tekstsoorten, wat goed is op zich, maar hieraan wordt geen inhoudelijke component gekoppeld. Welke tekstsoorten er gekozen worden en wat er begrepen wordt onder kritisch zijn daarbij zaken die geheel en al bij de persoonlijke discretie van de leraar liggen. Het niveau van deze lessen kan dus nogal verschillen van leraar tot leraar. Ik heb al verscheidene keren in de praktijk mogen vaststellen hoe dat uiteindelijk tot een travestie leidt, waarin leerlingen op een heel jaar tijd zowat niets bijleren.

Voeg daarbij het feit dat door de hoge nood aan leerkrachten mensen die in het onderwijs komen daartoe niet noodzakelijk adequaat geschoold zijn, en je komt soms in zeer suboptimale leersituaties terecht, waarin de leerlingen hoogstens een aantal krantenartikels lezen en hier en daar een Wikipedia-artikel dienen op te zoeken, and that's it.

Deze trend zet zich verder in het hoger beroepsgericht onderwijs in onze professionele bachelors. Meer en meer wordt daar de nadruk gelegd op enerzijds op vakspecifieke eindtermen (bv. Eeltvorming) en anderzijds op algemene termen als communiceren, informatie verwerken en kritisch reflecteren. Wat er echter onder deze algemene termen verstaan wordt is bijna altijd slechts zeer pover ingevuld. De inhoudelijke vakken die vroeger de achtergrond vormden van het leerproces, economie, filosofie, talen, verdwijnen uit de curricula. Dit zijn immers moeilijke vakken die de student niet leuk vindt.

Hier wordt dezelfde logica gehanteerd als in het beroepsonderwijs in het middelbaar, maar deze wordt nog meer prangend doordat de student in het hoger onderwijs ook een klant is. Het is duidelijk dat er in het professioneel gericht hoger onderwijs (vaak vanuit het management) een grote weerstand is ontstaan tegen het aanreiken van kennis die los staat van vakspecifieke kennis. Studenten mogen echter nog zoveel kritische informatievaardigheden hebben, als het hen ontbreekt aan de filosofische, ideologische, historische, kortweg theoretische kennis en kaders om iets te doen met die informatie is alles een maat voor niets.

We hebben nood aan leerkrachten die het normatieve praatje dat bij de mode van de dag hoort kunnen relativeren en historisch kunnen kaderen. Het is natuurlijk belangrijk dat leerlingen het belang van werken begrijpen, maar evengoed dat ze goed geschoolde, gemotiveerde leraars hebben die hen wat meer kunnen vertellen over arbeid in het algemeen en die hen aansporen om hier breder over na te denken. Alleen op die manier vorm je mensen in een ideaal dat ooit door een groot Pruisisch filosoof werd omschreven als het ontkomen van de mens aan de onmondigheid waaraan hij zelf schuldig is. Als u niet weet wie dat is kan u het opzoeken, met uw informatievaardigheden.