‘We gaan er alles aan doen om de stem van Olivier Vandecasteele te vertolken voor het Grondwettelijk Hof. Alles hangt af van dat verdrag’

Olivier Vandecasteele is in Iran tot 28 jaar cel veroordeeld. Zijn familie en de regering hopen nog steeds dat een ruilverdrag met Teheran hem vrij kan krijgen, ook al heeft het Grondwettelijk Hof dat geschorst.

Het nieuws dat de familie Vandecasteele dinsdag kreeg was allicht niet waar ze op had gehoopt. Zijn zus Nathalie en zijn beste vriend Olivier Van Steirtegem werden op de Wetstraat 16 ontvangen door de premier, de minister van Justitie en de minister van Buitenlandse Zaken. Daar kregen ze te horen dat Vandecasteele door het regime in Teheran veroordeeld is tot 28 jaar cel.

Wat hem precies ten laste gelegd wordt, is onduidelijk. In de Kamer sprak justitieminister Vincent Van Quickenborne (Open Vld) woensdag enkel over “een gefabriceerde reeks misdrijven”, maar hij bleef dus verder karig met informatie. De simpele reden is dat de regering het ook niet weet.

Vandecasteele is in februari gearresteerd door het regime toen hij even naar het land terugreisde om zijn appartement leeg te halen. Hij werkte vroeger voor de Norwegian Aid Council en andere hulporganisaties. Maar besloot vorig jaar om het land te verlaten.

Volgens de informatie van zijn familie heeft hij Belgische diplomaten op 28 november over zijn veroordeling verteld - het gebeurt trouwens maar erg zelden dat hij de diplomaten mag zien. Vandecasteele verscheen voor een Iraanse rechtbank zonder te weten wat de beschuldiging was en werd veroordeeld zonder dat zijn door het regime aangestelde advocaat iets zei.

De gezondheid van de ngo-medewerker gaat er ondertussen snel op achteruit. Hij wordt vastgehouden in een isoleercel en is al een maand in hongerstaking. Alle hoop om hem op korte termijn vrij te krijgen, is momenteel de kop ingedrukt. Voor de familie is het in korte tijd een tweede zware slag.

Irandeal

De eigenlijke reden waarom het Iraanse regime Vandecasteele vasthoudt, is niet bij hem te zoeken. Teheran wil hem als pasmunt gebruiken in een ruil voor Assadollah Assadi. Die Iraanse diplomaat is in België veroordeeld tot twintig jaar cel, omdat hij vier jaar geleden in Villepinte, nabij Parijs, een bom wou laten ontploffen op een samenkomst van de Iraanse oppositie.

In ons land heeft de regering een verdrag goedgekeurd dat het mogelijk maakt om gevangen naar Iran over te brengen, zodat zij daar hun straf kunnen uitzitten. Maar het Grondwettelijk Hof heeft dat verdrag vorige week geschorst na een klacht van de Nationale Raad van het Iraanse Verzet. Volgens het Grondwettelijk Hof is het verdrag niet in overeenstemming met het “recht op leven” van slachtoffers, omdat Iran de straf niet zal uitvoeren wanneer Assadi naar het land terugkeert.

Als Assadi in Iran aankomt, is hij allicht gewoon een vrij man en zoiets kan volgens het Hof niet de bedoeling zijn. Maar met een schorsing heeft het Grondwettelijk Hof het verdrag eigenlijk enkel maar on hold gezet, over drie maanden spreekt het Hof zich nog ten gronde uit over de zaak.

De regering rekent er nog op om het verdrag in die procedure ten gronde te redden, zo maakte Van Quickenborne duidelijk in de Kamer. De regering bestudeert het arrest nu om zich in de procedure ten gronde goed te kunnen verweren, zei Van Quickenborne. “Om in de terminologie van het Grondwettelijk Hof te blijven: ook voor Vandecasteele geldt het recht op leven.”

Vrijgeleide

Oppositiepartij N-VA reageerde in de commissie zeer kritisch. Volgens Peter De Roover is zo’n verdrag eigenlijk een vrijgeleide voor Iran om nog meer Belgen vast te zetten, mocht Teheran nog dingen gedaan willen krijgen van onze regering. “U hebt een verdrag gemaakt dat Belgen in gevaar kan brengen”, zei De Roover tegen Van Quickenborne. “Het verdrag is nu reeds de oorzaak voor de situatie van Vandecasteele.”

Voormalig minister van Justitie en Kamerlid Koen Geens (cd&v) wees er dan weer op dat België veel soortgelijke verdragen heeft om gevangenen hun straf te laten uitzitten in het land van herkomst. “Als mensen kleinere misdaden hebben gepleegd, zijn we meestal wel scheutig om hen naar derde landen over te brengen”, zei Geens.

Ook de familie van Vandecasteele hoopt nog steeds dat het verdrag erdoor komt. Vooral omdat geen andere mogelijkheid lijkt te bestaan om hem vrij te krijgen, zo klinkt het bij advocate Olivia Venet, die de familie bijstaat.

Zij spreekt over een vreselijke impasse waar de familie door het arrest van het Grondwettelijk Hof in zit. Venet hoopt dat het Hof in de procedure ten gronde alsnog tot een ander besluit zal komen. De familie en de Belgische staat bereiden nu hun juridische argumentatie voor.

“Olivier is veroordeeld tot 28 jaar cel terwijl hij niets heeft gedaan”, zegt Venet. “Daar gaan we op hameren om het Hof te overtuigen. Zelfs de inlichtingendiensten hebben gezegd dat dit verdrag noodzakelijk is voor de veiligheid van België. We gaan er alles aan doen om de stem van Olivier te vertolken voor het Hof, alles hangt af van dat verdrag.”