‘We gaan dit niet laten passeren’: langs het Ventilus-traject overheerst de argwaan

Experts zeggen in koor dat een bovengrondse Ventilus-stroomlijn de enige optie is, maar dat kan de buurtbewoners allerminst overtuigen. Plankgas geven zonder omkijken dreigt de weerstand tegenover de politiek enkel groter te maken. ‘We gaan dit niet laten passeren.’

‘Wij zijn geen proefkonijnen!’ Het opschrift staat in grote letters op een affiche in de tuin van Helena Van Leuven (34). Samen met haar partner Kevin verkaste ze in 2018 naar het West-Vlaamse Lichtervelde om hun grote droom te realiseren: een hondenhotel. Sinds de renovatie van de oude varkensstallen kunnen hier dertig honden overnachten, revalideren en trainen. Intussen kwam er ook een trimsalon, een winkel en straks zelfs een zwembad.

Maar hun droom dreigt uit elkaar te spatten. Het hondenhotel ligt immers naast de E304, pal in het gebied waar straks de controversiële hoogspanningslijn Ventilus zou verrijzen. Een risico dat Van Leuven en haar partner niet willen nemen. “Wij hebben onze beslissing al genomen: als die bovengrondse lijn er komt, dan zijn we hier weg. Met ontzettend veel pijn in het hart, maar onze gezondheid en die van onze medewerkers staat voorop.”

Kort na de aankoop kreeg Van Leuven te horen wat er boven hun hoofd hing. “Tijdens een van de eerste infosessies voor de buurt heeft stroomnetbeheerder Elia vermeld dat er door de straling een verhoogd risico was op kinderleukemie. Waarom zou het voor volwassenen dan veilig zijn om hier te wonen?” Onderzoek wijst inderdaad op een statistisch verband, maar over de omvang van het gevaar en de verklaring is het niet eenduidig.

Tentakels van Elia

Sinds maandag is de toekomst van de stroomlijn die windenergie van op zee aan land zal brengen nochtans beklonken: ze komt er zo goed als zeker bovengronds. Met de huidige technologie is het op middellange termijn simpelweg niet mogelijk om Ventilus ondergronds te leggen, oordeelde Dirk Westermann, de Duitse professor die door Vlaams minister van Energie Zuhal Demir (N-VA) werd aangesteld om de mogelijke pistes te onderzoeken.

Maar in Zwevegem weigeren de buurtbewoners zich hierbij neer te leggen. Behalve hun twijfels rond de gezondheidseffecten hebben ze het gevoel dat het hele Ventilus-dossier gemanipuleerd wordt door een grote, onzichtbare hand: die van Elia, het bedrijf dat een monopolie heeft over Belgische stroomnet. Daarover doen allerlei geruchten de ronde, ook al worden die in politieke kringen ontkracht.

“Ik weet uit goede bron dat Westermann teruggefloten werd door Elia en door het Vlaamse departement Omgeving”, zegt de 47-jarige Lieven Devos (47). “Elia heeft lange tentakels. Veel politici hebben er mandaten waaraan ze geld verdienen. Die verwevenheid met de politieke wereld is problematisch. Het draait maar om één ding: geld, geld en nog eens geld.” Het kabinet-Demir stelt formeel dat experts steeds “in volle onafhankelijkheid” hebben gewerkt.

Ribbetjesfestijn

Devos is lid van het burgerplatform ‘Leefbaar E403' dat in de streek een sterke basis heeft uitgebouwd. Binnenkort doen ze een ribbetjesfestijn om geld in de kas te brengen. “In drie weken tijd hebben we al 1.500 menu’s verkocht”, zegt hij. Met de opbrengst leggen ze een oorlogskas aan om een juridische procedureslag uit te vechten. “Natùùrlijk gaan we dit niet laten passeren. Dat ze daar in Brussel maar opletten: een kat in het nauw maakt rare sprongen.”

“We gaan er alles aan doen om die lijn tegen te houden”, valt verderop ook te horen bij Erwin Wallecan, de 57-jarige uitbater van een winkel met tuinmachines. Is het niet voor hem, dan wel voor zijn kinderen en potentiële kleinkinderen. In zijn winkel hangen affiches die zijn onvrede en die van zijn echtgenote duidelijk maken. De vereniging van lokale bedrijven, Involte, overweegt ook al gerechtelijke stappen.

De forse weerstand toont aan dat het moeilijk wordt om zomaar plankgas te geven voor de Vlaamse regering. Zeker voor cd&v, dat acht van de tien burgemeesters in het getroffen gebied afvaardigt. De cd&v-burgemeesters zaten dinsdagochtend digitaal samen. Grote conclusies spaarden ze voor na hun overleg met Westermann op woensdag. Maar volgens spreekbuis Bart Dochy (cd&v), burgmeester van Ledegem, voldoet het rapport van Westermann al niet aan de gemaakte afspraken.

Stevige compensaties

“Wij hadden een bijkomende studie gevraagd omdat er te weinig vertrouwen was in het rapport van intendant Guy Vloebergh, vooral omdat hij de ondergrondse alternatieven te weinig had onderzocht. Nu stelt Westermann dat hij ons voorstel niet eens onderzocht heeft.” Dochy had dinsdagmiddag een persoonlijk overleg met partijvoorzitter Sammy Mahdi, dat volgens hem goed verliep. “Hij sprak mij in niets tegen.” Mahdi onthield zich van commentaar.

De vraag is nu vooral hoe de partijtop van cd&v vooruit wil. Ze heeft altijd gezegd dat ze zich zou neerleggen bij het rapport van Westermann, maar staat voor een moeilijke evenwichtsoefening om haar achterban niet te verliezen. Verwacht wordt dat de partij hoog zal inzetten op stevige compensaties voor omwonenden die willen verhuizen.

Hoe dan ook zullen de christendemocraten kleur moeten bekennen. Minister Demir heeft namelijk geen zin meer in vertraging. Donderdag legt ze haar voorstel op de tafel van de regering. In de omgeving van viceminister-president Hilde Crevits (cd&v), die volgende week terugkeert, valt te horen dat het voor een beslissing wellicht nog iets te vroeg is.