Wat te doen als je in een lawine terechtkomt? ‘Als je sneeuw in je mond krijgt, ben je binnen het kwartier dood’

In het Oostenrijkse skigebied van Lech en Zürs werden tien mensen bedolven onder een lawine. Welke voorzorgsmaatregelen kun je nemen? ‘Het is enorm belangrijk het lawinebericht te consulteren’, zegt Sanne Bosteels, berggids bij Klim- en Bergsportfederatie Vlaanderen.

Hoe groot is de kans voor de gemiddelde wintersporter om in een van de Europese wintersportgebieden met een lawine te maken te krijgen?

“Bijzonder klein. In een skigebied zoals dat in Oostenrijk, waar op kerstdag een incident heeft plaatsgevonden (waarbij tien mensen bedolven werden en er vier gewonden vielen, APO), is het risico’s op lawines normaal gezien zeer beperkt. Doorgaans monitort men daar alle hellingen en blazen ze hellingen die ze als potentieel gevaarlijk beoordelen preventief op.

“Maar goed, dit incident heeft dus toch kunnen plaatsvinden. Dat heeft te maken met het voorbije kerstweekend: we hadden te maken met een groot lawinegevaar, van vier op een schaal van vijf. Dat kwam door een ingewikkeld samenspel van temperatuur, sneeuwlaag en ondergrond. De belangrijkste factoren waren wellicht het feit dat de sneeuwlaag door hevige regenval heel nat en zwaar was geworden en dat er op hoger gelegen plekken door veel wind verschillende plaatlawines gevormd waren.”

Hoe ontstaan zulke lawines nu eigenlijk?

“Lawines komen voor in verschillende groottes, van veeleer kleine waarin je meegesleurd kunt worden tot reusachtige die hele dorpen kunnen wegvagen.

“De omstandigheden die een lawine mogelijk maken, moeten voldoen aan drie voorwaarden. Ten eerste moet de hellingshoek van een bergflank meer dan 30 graden zijn. Op een blauwe piste is dat niet het geval, maar links of rechts ervan kan de bergflank wél steiler zijn. Ten tweede moet er gebonden sneeuw zijn, sneeuw die door nattigheid of door samenpersing door de wind een plaat vormt. Ten derde moet er een glijlaag zijn waarop die plaat kan afschuiven: dat kan een dun laagje ijs zijn, maar bijvoorbeeld ook nat gras.”

Welke voorzorgsmaatregelen kun je als wintersporter zelf nemen?

“Eerst en vooral is het enorm belangrijk om het lawinebericht te consulteren dat in de skigebieden uithangt. Er is ook het nationaal lawinebericht. Die waarschuwingen werken met een risicoschaal van één tot vijf; bij drie of vier op vijf is er een redelijk groot gevaar.

“Daarnaast is het, zeker voor wie zich naast of buiten de piste begeeft, aangewezen om de juiste veiligheidsuitrusting te gebruiken. Het eerste essentiële instrument is een lawinezender of beacon. Dat apparaat zendt een signaal uit dat opgepikt kan worden door reddingswerkers. Het tweede belangrijke attribuut is een sonde, een peilstok waarmee je in de sneeuw kunt prikken om een bedolven persoon te vinden. Het derde instrument is een metalen schop om indien nodig iemand uit te graven. Een schop van plastic is niet geschikt aangezien de sneeuwlaag vaak heel hard is.”

Wat kun je doen als je toch door een lawine wordt overvallen?

“Wie zich heel vaak in lawinegebieden begeeft, kan overwegen gebruik te maken van een lawineairbag. Dat is, simpel gesteld, een dure rugzak met een ballon in die zich bij gevaar opblaast. Die airbag helpt je om niet bedolven te raken onder de sneeuw. Een specifieke opleiding volgen is uiteraard ook altijd een goed idee.

“Voor wie daadwerkelijk in een lawine terechtkomt: gooi je materiaal weg, maak een zwembeweging, probeer boven te blijven en hou vervolgens je armen en handen voor je gezicht om ademruimte te creëren. De meeste mensen die door sneeuw bedolven raken, sterven door verstikking. Als je sneeuw in de mond krijgt, ben je binnen het kwartier dood. Maar als je erin slaagt dat te vermijden, kun je het nog uren uithouden.”