Wat kan het Overlegcomité doen aan de exploderende energieprijzen? ‘Waarop heeft De Croo al die tijd gewacht?’

Het Overlegcomité Energie moet aantonen dat de Wetstraat bekommerd is om de energiefacturen van burgers en bedrijven. Of dat ook zal lukken, is een andere vraag.

Woensdag om 15 uur zal voor het eerst een Overlegcomité Energie samenkomen. Regeringsleiders en bevoegde ministers zullen er bespreken wat ze nog meer kunnen doen om de losgeslagen gas- en elektriciteitsprijzen enigszins te drukken. Eenvoudig wordt dat niet. Overal valt te horen: het is vooral aan Europa. Vanuit België wordt al langer aangedrongen op een tijdelijk prijsplafond voor de Europese gasprijzen.

Het is onder meer om die reden dat premier Alexander De Croo (Open Vld) maandag een bezoek heeft gebracht aan het Noorse Stavanger. Als belangrijke gasleverancier verdienen de Noren veel geld aan de energiecrisis in Europa. Een kwart van het gas dat in Europa wordt verbruikt komt binnen via Noorse pijpleidingen. Dankzij de huidige recordprijzen int Noorwegen elke dag ruim 700 miljoen euro aan overwinsten.

Noorwegen zegt al langer dat het ‘verveeld zit’ met de overwinsten uit de verkoop van gas. Maar volgens De Croo is het hoog tijd dat er ook daadwerkelijk iets aan gedaan wordt. “In veel opzichten doet de huidige crisis me denken aan de financiële crisis van 2008. De ene na de andere bank viel toen ten prooi aan angst en speculatie. Wat hebben we gedaan om te voorkomen dat deze dominostenen omvielen? We hebben ingegrepen”, aldus De Croo in Stavanger.

De hoop is dat een Europees akkoord met Noorwegen als breekijzer kan dienen voor de onderhandelingen met andere belangrijke gasleveranciers zoals Algerije en Qatar.

Schaamtelijk

De federale regeringstop zal nog één of twee keer samenzitten voor het Overlegcomité. Bedoeling is om daar gezamenlijk al een aantal discussiepunten vast te leggen.

Groen-vicepremier Petra De Sutter voert alvast de druk op. “Ik hoop dat we woensdag minstens kunnen landen met een plan waarin we als politiek, het federale niveau en de deelstaten, samen duidelijk maken hoe we onze burgers verder willen beschermen tegen de hoge prijzen. We zitten in een nationale crisis, net zoals tijdens corona, en moeten nu samenwerken. Het zou schaamtelijk zijn om nu politieke spelletjes te spelen.”

Concreet stelt De Sutter onder meer voor dat de deelstaten de federale campagne rond energiebesparing ondersteunen. In één adem herhaalt ze dat een levensduurverlenging voor meer dan twee kerncentrales voor haar partij niet aan de orde is. “Dat is een valse oplossing voor de crisis die we nu doormaken. Zo’n heropstart vergt jaren. Als het al kan.” Doel 3 en Tihange 2, de zogenaamde ‘scheurtjescentrales’, sluiten binnenkort.

De Vlaamse regering zal woensdag naast minister-president Jan Jambon (N-VA) wellicht ook de ministers Hilde Crevits (cd&v) en Zuhal Demir (N-VA) afvaardigen. De eerste Vlaams ministerraad van het nieuwe werkjaar staat vrijdag gepland. Normaal zal die plaatsvinden in West-Vlaanderen, waar men wil spreken met de burgemeesters die betrokken zijn bij Ventilus. Dat is de omstreden nieuwe hoogspanningslijn die West-Vlaanderen doorkruist. Het project is nodig om de windenergie op zee aan land te brengen.

Opeten

Wat het Overlegcomité Energie betreft, heeft men aan de Vlaamse kant toch vooral het idee dat hier een manoeuvre van de federale collega’s achter schuilt om de deelstaten mee in bad te trekken. Tot nu toe worden de torenhoge gas- en elektriciteitsprijzen vooral aanzien als een probleem van de federale regering, die de directste manier in handen heeft om de facturen te drukken. Bijvoorbeeld via het sociale energietarief of de verlaagde btw.

Vlaanderen vond het niet erg om deze energiecrisis vanop de tweede rij door te maken. Vooral N-VA niet. De partij hield zo de handen vrij om federaal oppositie te voeren.

“Het is zeker niet slecht dat er een Overlegcomité Energie komt, maar laat ons wel wezen: dit is ook een manier waarop de federale regering de druk wat wil verlichten op zichzelf”, zegt een bron bij N-VA. “Je krijgt zo een herhaling van de coronacrisis, toen Jambon intern veel kritiek kreeg omdat hij het voornamelijk federale beleid ondersteunde. Een ezel stoot zich geen twee keer…”

Dat federale minister van Klimaat Zakia Khattabi (Ecolo) maandag via een persbericht aankondigde om de zogenaamde burden sharing te agenderen op het Overlegcomité doet Vlaanderen alleen nog meer de stekels opzetten. De verschillende bestuursniveaus in ons land zijn het voorlopig niet eens over de exacte verdeling van het klimaatgeld dat via Europa binnenkomt. In totaal gaat het intussen om meer dan 1 miljard euro.

Khattabi wijst erop dat een snel akkoord – op basis van de oude verdeelsleutel uit 2015 – de weg vrijmaakt voor de regio’s om al dat geld te investeren in bijvoorbeeld isolatiepremies. Maar vanuit Vlaanderen klinkt het dat die oude verdeelsleutel alleen kan als de federale regering ook een aantal gemaakte beloftes inlost. Dat kan men interpreteren als: vergeet het.

Raoul Hedebouw, de voorzitter van PVDA, ziet het niet goed komen. “Zes maanden geleden heeft De Croo al gezegd dat de energiemarkt niet ‘rationeel’ is. Waarop heeft hij al die tijd gewacht? De markt is ons aan het opeten. Er moet nú een prijsplafond komen: het liefst op Europees vlak, desnoods enkel in België. Zoals dat al het geval is in Spanje.”

Vrijdag 9 september zitten de Europese energieministers samen om de crisis te bespreken. Dinsdag buigt de Duitse regering zich al over een mogelijk Europees prijsplafond. Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen is alvast voorstander van een “noodinterventie”.