Wat gebeurt er als de Britse premier Theresa May 'Artikel 50' inroept?

Wat is Artikel 50 en wanneer roept premier May het in?

Artikel 50 uit het Europese Verdrag van Lissabon (2009) is een juridische noodrem waarmee een lidstaat aangeeft zich te willen afscheiden van de Europese Unie. Als na het parlement gisterenavond ook koningin Elizabeth II de brexit-wet bekrachtigt, kan May de formele scheiding vanaf nu elk moment aanvragen door de EU in Brussel per mail, brief of persoonlijk te verwittigen. May zal dit ten vroegste vandaag doen en ten laatste eind deze maand. De kans is groot dat ze gebruik zal maken van de symboliek rond de zestigste verjaardag van de EU in Rome, volgende week op 25 maart, om Raadsvoorzitter Donald Tusk het nieuws over te brengen.

Vanaf wanneer en hoe lang zal er worden onderhandeld?

Eens de EU op de hoogte is gebracht, ligt de bal in het kamp van de 27 andere lidstaten. Zij moeten dan de onderhandelingsagenda en -richtlijnen voor de scheidingsprocedure vastleggen. In de loop van de maand april zal dit dan politieke goedkeuring krijgen van de staats- en regeringsleiders, waarna de Commissie het mandaat krijgt om de gesprekken te leiden. Vanaf dan is het de bedoeling dat er maximum twee jaar lang wordt onderhandeld, al zijn verlengingen mogelijk.

Wie zal er onderhandelen?

Voor de EU wordt voormalig Frans EU-commissaris Michel Barnier de hoofdonderhandelaar. Hij zal worden geflankeerd door Belgisch ex-premier Guy Verhofstadt, namens het Europees Parlement, en Belgisch EU-topdiplomaat Didier Seeuws, namens de Raad. Ook Martin Selmayr, de invloedrijke Duitse kabinetschef van Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker, en Handelscommissaris Cecilia Malmström praten mee.

De Britse delegatie zal worden geleid door hoofdonderhandelaar David Davis, die in het VK de status heeft als kabinetsminister. Davis (67) is een ex-staatssecretaris van Europese Zaken, maar heeft weinig internationale onderhandelingservaring.

Zullen er al meteen gevolgen zijn voor de economie?

Negen maanden na het brexit-referendum heeft de Britse economie zich tot nu goed staande gehouden, maar dat kan veranderen. De vrees bestaat dat de financiële markten gaan speculeren op de conjunctuur van de scheidingsgesprekken en dat het Britse pond de komende twee jaar wisselvalliger zal worden. Deutsche Bank maakte de voorspelling dat de munt eind juni al een historisch dieptepunt tegenover de dollar en de euro kan bereiken.

Voor EU-firma's die exporteren naar het VK zou dat slecht nieuws zijn, maar Britse exporteurs zouden dan competitiever worden. Europese toeristen zouden goedkoper kunnen reizen in het VK, terwijl de Britten meer zullen moeten betalen voor reizen naar de EU en de VS. EU-werknemers in het VK zullen minder verdienen als ze hun geld omwisselen in hun lokale munt.

Wat gebeurt er nu met EU-burgers in het VK en VK-burgers in de EU?

Voorlopig blijft alles bij het oude. Toch heerst veel onzekerheid. Daarom willen zowel de Britse als Europese onderhandelaars een snel tussenakkoord om de verblijfs- en sociale rechten van de huidige EU-burgers in het VK en de huidige Britse burgers in de EU te vrijwaren.

Een teken aan de wand: op de nieuwste Britse paspoorten wordt het VK nog steeds vermeld als EU-lid - en dat blijft zo tot het eind van de scheidingsprocedure. Maar binnenin zijn de pagina's al opgesmukt met tekeningen van historische figuren en gebeurtenissen uit het VK en het Britse Gemenebest - de ex-kolonies van het vroegere Empire - waar de Britten meer mee willen samenwerken.

Wat zal er gebeuren met Britse wetten die door de EU zijn opgelegd?

De Britse wetgevers werken nu al aan een 'Great Repeal Bill', die de suprematie van Europese over Britse wetten beëindigt. Deze stapsgewijze procedure kan al beginnen in de herfst van dit jaar. De bedoeling is wel dat het grootste deel van de bestaande wetten gewoon omgezet worden, zodat er bijvoorbeeld niets verandert aan EU-veiligheidsvoorschriften voor pakweg wagens of speelgoed. Al zullen er wel een aantal symbolische EU-bepalingen sneuvelen die de Britse onafhankelijkheid bekrachtigen. Deze wet moet ook formeel de European Communities Act van 1972 beëindigen, waarmee de Britten lid werden van de toenmalige Europese Gemeenschap (EG).

Bij veel scheidingen volgt ruzie over geld. Wie zal wat moeten betalen?

Dit wordt ongetwijfeld hét heetste hangijzer van de onderhandelingen. De EU maakte al duidelijk dat het verlangt dat de Britten een vorm van 'alimentatiegeld' blijven betalen om lopende begrotingsbijdragen af te betalen. Volgens hoofdonderhandelaar Barnier kan deze kost oplopen tot maar liefst 60 miljard euro (52 miljard Britse pond). Maar, de rechtervleugel van haar Conservatieve partij zet nu al druk op premier May om dat niet te aanvaarden - zoals Margaret Thatcher in 1990 'no, no, no' zei tegen verdere Europese integratie en zo de kiemen zaaide voor de brexit.

Wat gebeurt er als de onderhandelingen mislukken?

Onder druk van haar 'brexiteers' belooft premier May het hard te gaan spelen. Ze gaat uit van een vertrek uit de interne markt en douane-unie, een 'harde brexit'. Zelfs een mislukking van de onderhandelingen sluit ze niet uit. "Geen akkoord is voor de Britten beter dan een slecht akkoord", zei ze in januari.

Maar omdat de Britten dan in een juridisch mijnenveld terechtkomen en in hun eentje bilateraal handel moeten drijven met de wereld, volgens de regels en tarieven van de Wereldhandelsorganisatie, zouden ze op termijn weleens meer aan heffingen moeten betalen dan een contractuele boedelscheiding kost.

Daarom wordt verwacht dat May wel degelijk zal mikken op een pragmatisch brexit-akkoord met de EU, wat ook de basis kan leggen voor een nieuw handelsverdrag. Toch twijfelt niemand dat ze voor de Bühne haar vel duur zal verkopen, net zoals de Iron Lady die haar voorafging.