Wat die elektrische auto's en energiearme huizen u gaan kosten: de Vlaamse klimaatplannen doorgelicht

Na moeizame onderhandelingen heeft de regering-Jambon zijn klimaatambities dan toch aangescherpt. De Morgen licht de voornaamste maatregelen door.

Groene auto’s

Wat: Wie vanaf 2029 een nieuwe auto of bestelwagen koopt, moet een ‘zero-emissiemodel’ kiezen. Dat zijn groene wagens aangedreven op elektriciteit of waterstof. Wagens met een klassieke verbrandingsmotor - diesel, benzine of hybride - zullen vanaf dan niet meer ingeschreven kunnen worden.

Oordeel van expert: “De vergroening van het wagenpark is een stap in de juiste richting”, reageert Wies Callens (Fietersbond). “Maar waar is het grotere plaatje? Dat ontbreekt. Het doel is namelijk niet alleen om het wagenpark te vergroenen. Het doel is ook om mensen uit hun auto te halen. Dat er geen slimme kilometerheffing komt, blijft daarom een gemis. Om mensen aan te moedigen om de auto, zeker voor korte verplaatsingen, aan de kant te laten staan.”

Financiële impact: Internationale studies, onder meer van de gerespecteerde Europese milieukoepel Transport & Environment, hebben uitgewezen dat elektrische auto’s stilaan goedkoper worden dan modellen op diesel of benzine. Het definitieve omslagpunt zou zich rond 2025 situeren. Autofabrikanten zetten alvast volop in op een vergroening van hun gamma. Vlaanderen zal de evolutie op de markt jaarlijks opvolgen. Er moet tegen 2029 voldoende aanbod zijn, tegen een betaalbare prijs en met genoeg laadpalen. Zo niet wordt de deadline voor de hervorming uitgesteld. Ook de uitbouw van het stroomnet wordt een belangrijke voorwaarde.

Verplichte renovatie

Wat: Alle aangekochte woningen moeten vanaf 2023 minstens een EPC-score D hebben. Na het verlijden van de akte krijg je als koper vijf jaar tijd om te zorgen dat de woning voldoet, bijvoorbeeld door dakisolatie of nieuwe ramen te steken. Ook wie al een woning bezit, zal die energiezuinig moeten maken. Alle rijhuizen moeten tegen 2025 ministens een EPC-score E halen. Vanaf 2030 wordt dat score D en in 2040 score C. Voor open bebouwingen gaan we van score F in 2025 naar E in 2030 en D in 2040.

Oordeel van expert: “In principe is dit makkelijk haalbaar voor mensen. Ze gaan meer moeten lenen bij de aankoop van een energieverslindende woning, maar die investering verdienen ze terug via de energiefactuur. De waarde van het huis zal natuurlijk ook wat toenemen”, zegt energieblogger André Jurres. “Isoleren is het codewoord. Best begin je bij het dak, want door de stijging van warmte kan je met dakisolatie al 20 tot 30 procent van je warmteverlies beperken. Aangezien isolatie niet zo veel kost, is dat een relatief goedkope ingreep die al meteen resultaat oplevert.”

Financiële impact: De Vlaamse regering schermt met de isolatiepremies en met een uitbreiding van de renteloze lening. Wie zijn of haar woning opwaardeert tot een EPC-scores A, B of C krijgt een lening met een negatieve rente. Maar hoe dan ook moet je het bedrag uiteindelijk zelf ophoesten. In de meeste woningen zal een renteloze lening van 20.000 euro volstaan om aan EPC-score D te geraken, is de inschatting van de Confederatie Bouw. Maar niet overal.

Verwarming nieuwbouw

Wat: Wie zelf een woning bouwt, zal vanaf 2023 niet meer uitsluitend mogen verwarmen op aardgas. In plaats van met een traditionele gasketel moet je op z’n minst met een hybride warmtepomp werken: deels op aardgas, deels op elektriciteit. Dit systeem dient als tussenstap naar een volledig groene verwarming. Vanaf 2026 is een aardgasaansluiting niet meer toegelaten.

Oordeel van expert: “Ik stel vast dat iedereen nu over warmtepompen spreekt, maar dat is zeker niet de enige optie”, zegt Luc Dedeyne (Bouwunie). “Een pelletketel, -kachel of waterstofketel zijn bijvoorbeeld ook nog toegelaten. Eigenlijk maakt dat weinig uit, want nieuwbouwwoningen zijn tegenwoordig al zodanig goed geïsoleerd dat ze nog amper verwarming nodig hebben.”

Financiële impact: Dat acht op de tien nieuwe woningen nog met een gasketel worden uitgerust, is geen toeval. Gas kost vandaag ongeveer 8 cent per kilowattuur, elektriciteit 30 cent. Met andere woorden: zonder hervorming van de energiefactuur zijn bouwers straks een pak meer geld kwijt. De Vlaamse regering zegt hieraan te werken. Voor de aankoop van een warmtepomp gelden tegenwoordig premies tot 4.000 euro, maar die dekken niet de volledige aankoopprijs. De gemiddelde kostprijs van een warmtepomp is ongeveer 17.000 euro, met installatie.

Aardgasheffing op industrie

Wat: Vanaf augustus 2022 voert Vlaanderen een nieuwe aardgasheffing in, specifiek gericht op de industrie. Het gaat om een forfaitair bedrag per aansluitingspunt op het aardgasnet. Voor een bedrijf op zogenaamde middendruk komt dit neer op 960 euro per jaar. In totaal moet de nieuwe aardgasheffing jaarlijks goed 45 miljoen euro opbrengen.

Oordeel van expert: “Het is al lang duidelijk dat er minder lasten nodig zijn op elektriciteit en meer op vervuilend aardgas. Alle klimaatspecialisten zijn het hierover eens. Deze heffing past in die redenering - wat uiteraard een goede zaak is”, zegt Alex Polfliet (Zero Emission Solutions). “Al gaat het om een ingreep met een bescheiden impact. Bovendien zal de echt grote industrie - de BASF’s en ArcelorMittals van deze wereld - aan de heffing ontsnappen omdat ze niet op het normale gasnet aangesloten zijn maar op het gasnet dat onder federale auspiciën valt.”

Financiële impact: De opbrengst van de aardgasheffing zal grotendeels (35 miljoen euro per jaar) aangewend worden om de hoge elektriciteitsfactuur te verlagen. Samen met de uitdoving van de steun voor warmtekrachtkoppelingen die op fossiele brandstof draaien (170 miljoen per jaar tegen 2030) zou de elektriciteitsfactuur op termijn dus met 200 miljoen euro per jaar verlicht worden. Voor een gemiddeld huishouden komt dit neer op 40 à 50 euro per jaar.

Minder uitstoot in landbouw

Wat: Landbouwers moeten hun CO₂-uitstoot met 31 procent verlagen tegen 2030. Dit doel ligt 10 procentpunt hoger dan voordien. Ook de uitstoot van het zware broeikasgas methaan moet minus 30 procent. Tuinbouwers die serres verwarmen met fossiele warmtekrachtkoppelingen zullen geen steun meer krijgen. Aangepast veevoeder moet de uitstoot van dieren verlagen. De grootte van de veestapel wordt intussen gekoppeld aan de Europese vleesconsumptie.

Oordeel van expert: “Dit een gemiste kans is om de landbouw van richting te laten veranderen van een exportgerichte volumeproductie naar een lokale meerwaardeproductie”, vindt Jos Ramaekers (Natuurpunt). “Men blijft de olifant in de kamer - een substantiële afbouw van de veestapel - negeren waardoor de klap bij boeren straks dubbel zo hard zal aankomen. Want die moeten blijven investeren in allerlei groene technologie en moeten maar blijven opschalen om al die investeringen rendabel te houden. Inzetten op technologie zoals aangepast voeder kan een klein verschil maken in de landbouw, maar niet genoeg voor de klimaatdoelen die gesteld worden.”

Financiële impact: Boeren zullen (opnieuw) moeten investeren om de uitstoot van hun landbouwbedrijf te verlagen. De Vlaamse regering zal hen hierin begeleiden en extra premies aanbieden. Van de consument verwacht men dat die lokaal en klimaatbewust koopt, om de landbouw in eigen regio te steunen. Er komen extra reclamecampagnes rond de korte keten.