Wat Charles Michel kan vertellen over Belgiës klimaatbeleid op de klimaattop in New York

1. Wat staat er in New York te gebeuren?

De speciale klimaattop komt er op vraag van VN-baas António Guterres. Hij hoopt dat de voorbije zomer van hittegolven, bosbranden en aardbevingen het gevoel van urgentie bij de wereldleiders heeft vergroot. Vier jaar na de klimaattop in Parijs is er van de uitwerking van de daar gesloten akkoorden bitter weinig in huis gekomen. Veel landen, zoals Rusland, hebben het akkoord van Parijs nog niet geratificeerd.

De op één na grootste vervuiler – de Verenigde Staten – heeft zich teruggetrokken en er wordt nog volop gediscussieerd over punten en komma’s. En dat laat zich voelen. Om de CO₂-uitstoot in 2050 terug te dringen tot nul, zoals in Parijs werd afgesproken, dient deze in 2030 gehalveerd te zijn. Maar deze uitstoot bereikte in 2018 net nieuwe records. Guterres wil in New York de wereldleiders overtuigen om hun uitstoot sneller af te bouwen en meer geld te stoppen in het VN-klimaatfonds. Concreet wil Guterres een stop op nieuwe kolencentrales, afschaffing van subsidies op fossiele energie en een snellere transitie naar duurzame energie.

2. Wat komt premier Michel er vertellen?

Ook de Belgische premier Michel mag tijdens de Climate Action Summit het podium op. Hoewel zijn regering in lopende zaken de voorbije vijf jaar weinig ambitie toonde inzake klimaatbeleid eiste Michel toch zijn reglementair voorziene drie minuten spreektijd op. “Bij gebrek aan eigen ambitieuze klimaatplannen zit er voor de premier weinig meer op dan te verwijzen naar de Europese inspanningen”, meent Mathias Bienstman van Bond Beter Leefmilieu (BBL). Europa tikte ons land op de vingers omdat de Belgische klimaatplannen tot nu vooral uitblonken in vaagheid en onduidelijkheid. Hoe zit het bijvoorbeeld met de groenere fiscaliteit, een beter spoorverkeer of de broodnodige koerswijziging inzake mobiliteit?

Want in tegenstelling tot België ligt Europa wel op koers om in 2020 de doelstellingen van Parijs te halen. “Het zwaartepunt van de klimaatinspanningen komt sowieso steeds nadrukkelijker bij Europa te liggen”, zegt Bienstman. “Zeker nu de Nederlandse eurocommissaris Frans Timmermans zijn New Green Deal heeft aangekondigd, een ambitieus plan dat Europa moet voorbereiden op een toekomst zonder fossiele brandstoffen.”

3. Waar schiet ons land dan te kort?

Eind dit jaar moet ons land een belangrijke deadline halen. Europa verwacht tegen eind 2019 een definitieve versie van het Nationale Klimaat- en Energieplan, waarin moet staan hoe we de ons door Europa opgelegde normen willen halen. Een eerste versie van dat plan kreeg van Europa een onvoldoende omdat het niet hoog genoeg scoorde op het vlak van hernieuwbare energie. Dat we de normen binnen een paar maanden plots wel zullen halen, is onwaarschijnlijk, denkt Mathias Bienstman van Bond Beter Leefmilieu (BBL). “Vooral mobiliteit en de daarmee gepaard gaande uitstoot is een probleem”, zegt hij. “Het rekeningrijden is van tafel geveegd en er is eigenlijk geen plan B om die uitstoot te beperken.”

Het regeringsakkoord in Wallonië en Brussel mag dan al ambitieus ogen – beide gewesten gaan in 2050 voor klimaatneutraliteit – in Vlaanderen zal het zo’n vaart niet lopen met de Zweedse coalitie van N-VA, Open Vld en CD&V.

Uit de startnota van informateur Bart De Wever en de eerste gelekte onderhandelingstekst blijkt dat de lat in Vlaanderen een stuk lager zal liggen. De drie Vlaamse partijen, zo luidde het gisterennamiddag, zijn bijna klaar met de onderhandelingen over klimaat en energie, maar echt concrete doelstellingen zijn nog niet bekend omdat de besprekingen over het budget nog niet afgerond zijn.

De cijfers ogen niet bepaald rooskleurig. Om de Europese doelstelling te bereiken moest Vlaanderen zijn uitstoot met 15,7 procent verlagen. In 2017 kwam Vlaanderen aan een vermindering van amper 5,9 procent. Ook het aandeel hernieuwbare energie hinkt achterop. Tegen 2020 moet dat 10 procent bedragen. Eind 2017 was dat in Vlaanderen 6,7 procent.

4. Wat moet er gebeuren om ons rapport wat op te smukken?

Bij de Bond Beter Leefmilieu zien ze de bestuursakkoorden voor Wallonië en Brussel als een positief signaal. “Daarin wordt de lat wat klimaat betreft een stuk hoger gelegd”, zegt Bienstman. “Vooral op het vlak van woningbouw en renovatie worden stappen gezet.” Alleen heeft Bienstman vragen bij haalbaarheid van die regionale klimaatplannen. “De inspanningen op het vlak van sociale woningbouw en mobiliteit die worden voorgesteld, kosten miljarden. Zullen daar de nodige financiële middelen tegenover staan?”

Ook bij het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) hebben ze vragen bij de haalbaarheid van de voorstellen. “Wij pleiten voor ambitieuze maar realistische klimaatdoelen”, zegt Pieter Timmermans. “Niet alleen wat financiën betreft. Het heeft geen enkel nut om nu al allerlei dingen te beloven tegen 2050 of zelfs 2070 als je eerdere beloftes nog niet bent nagekomen.”

Bij het VBO hebben ze bovendien vragen bij de manier waarop de klimaatplannen voor ons land tot stand komen. “Nu maakt elk gewest plannen voor zijn eigen achtertuin. Terwijl het veel logischer zou zijn om op nationaal niveau de krachtlijnen van het klimaatbeleid vast te leggen om die daarna door de gewesten concreet in te laten vullen.” Alleen is er op dit moment geen federale regering om die krachtlijnen vast te leggen. Daarom pleit VBO – in afwachting van een nieuwe federale regering – voor het in het leven roepen van een doorstartregering die nog voor het einde van het jaar de belangrijkste knopen inzake klimaatbeleid door kan doorhakken.