Warmtepompen, koolstoftaksen, elektrische wagens: na de klimaatmars komt de factuur

“Niets doen kost veel meer dan actie ondernemen”, antwoordde Groen-voorzitter Meyrem Almaci maandagochtend op de vraag wie nu precies de CO2-heffing voor de grootste vervuilers zou betalen. De belasting is een van de speerpunten die de groenen in een nieuwe klimaatwet willen opnemen. Ze moet centen binnenbrengen voor investeringen in openbaar vervoer en groene energie.

Het interview op Radio 1 legt de achilleshiel van het groene discours bloot. Dat de opwarming van de aarde een feit is, daarover zijn we het – onder meer met dank aan de groenen – eens. Dat we iets moeten doen aan die opwarming, vinden we ook. De vraag is alleen: met welke concrete maatregelen? Hoeveel mogen die kosten? En welke schouders moeten de lasten dragen?

“Klimaatdoelen haalt men niet door een beetje meer te fietsen en minder met de auto te rijden”, schreef emeritus professor sociologie Mark Elchardus (VUB) afgelopen weekend (DM 26/1). “Het gaat om een omwenteling: minder vrije markt, meer sturende overheid, strakkere regulering, zwaardere belastingen voor iedereen.”

281 euro per gezin

In haar energie- en klimaatplan van 2018 riep de Vlaamse regering vanaf 2021 een verbod uit op nieuwe stookolieketels bij nieuwbouw. Later wordt dat verbod uitgebreid. De bedoeling is dat de warmtepomp de plaats van de stookolieketel inneemt. Alleen is een pomp veel duurder dan een ketel. De prijs varieert van 4.000 tot 20.000 euro, tegenover gemiddeld 4.750 euro.

De extra premie van 400 euro rijdt dat gat niet dicht. Zeker als je rekening houdt met de hoge elektriciteitsprijs, waardoor de rendementswinst van een warmtepomp bijna vervalt. Om nog maar te zwijgen van andere groene kosten uit Vlaanderen, zoals verplichte isolatie van onze woning of de geplande kilometerheffing voor personenwagens.

Op federaal niveau berekende energieminister Marie Christine Marghem (MR) vorig jaar dat een CO2-taks per gezin kan oplopen tot 281 euro per jaar.

Is een klimaatbeleid per definitie duur? Vlaams energieminister Lydia Peeters (Open Vld) meent van niet. “Alles hangt af van het type woning waarin je woont en de verplaatsingen die je maakt”, zegt haar woordvoerder. Een gemiddelde kostprijs per persoon krijgen we niet. “Zodra we die geven, zouden mensen zich eraan spiegelen. Dat kan averechts werken.”

Maar het klimaat heeft wel degelijk een prijs, zegt onderzoeker Pieter Lodewijks van het onderzoeksbureau Energyville. “Het probleem is dat het verhaal scheef zit. We leggen groene taksen en verplichtingen op, maar de bijbehorende gunsten lopen achter.” In een ideaal verhaal zou de meerprijs van een warmtepomp worden gecompenseerd door een lagere elektriciteitsprijs.

0,3 procent

Qua energie hoeven we ons weinig illusies te maken. Of we de kerncentrales sluiten of niet: de komende jaren wordt de productie duurder. Lodewijks: “Als we ze sluiten in 2025, zoals gepland, dan betalen we straks 6,2 miljard euro per jaar (tegenover 2 miljard in 2017, red.) om onze elektriciteit te produceren. Houden we er toch enkele open, dan is het verschil bijna verwaarloosbaar. Dat komt doordat er sowieso groene investeringen zullen gebeuren en omdat we back-ups nodig hebben.”

In Nederland waarschuwden enkele professoren onlangs dat het land economisch een derdewereldland zou worden als alle klimaatplannen van de regering worden uitgevoerd. Uit hun berekening bleek dat lage inkomens meer inleverden dan hoge. Toch zou de verhoging van die bijdrage beperkt blijven tot maximaal 0,3 procent van hun koopkracht.

Aviel Verbruggen, emeritus professor milieu-economie (UAntwerpen), roept iedereen op om de blik naar de horizon te richten. “Elke transitie brengt kosten mee”, zegt hij. “We moeten hier door. Maar vergeet niet: op het einde van de transitie zullen we minder betalen. Energie uit zon en wind is vandaag al goedkoper dan nucleaire.”