Waarom zijn lage-emissiezones nuttig? Vier vragen aan milieu-epidemioloog Tim Nawrot

Een studie van het Brussels gewest toont dat een klein aandeel van vervuilende auto’s een groot aandeel heeft in de luchtvervuiling. Milieu-epidemioloog Tim Nawrot (UHasselt) wikt en weegt de resultaten van het onderzoek.

Wat heeft de studie precies aangetoond?

“In Brussel willen ze auto’s van bepaalde categorieën de volgende jaren weren. Deze studie, uitgevoerd door Leefmilieu Brussel in samenwerking met de International Council on Clean Transportation (ICCT), bewijst dat zij een grote impact hebben op de emissies. In 2025 bant het gewest Euro 5-dieselvoertuigen, bijvoorbeeld. In het onderzoek zijn ze goed voor 20 procent van de personenwagens, maar ze zijn verantwoordelijk voor 40 procent van de stikstofoxide-emissies.

“Euro 4-personenwagens met dieselmotor, die het gewest volgend jaar wil bannen, maken slechts 12 procent uit van het geteste wagenpark. Maar ze zijn verantwoordelijk voor bijna de helft van de uitstoot van fijnstof en een kwart van de uitstoot van stikstofoxiden.

“Dat moet je natuurlijk interpreteren als de helft van het fijnstof dat het verkeer uitstoot. Het fijnstof in de lucht heeft eigenlijk verschillende oorzaken. Ook landbouwbedrijven stoten fijnstof uit. Omdat het zich ver verspreidt, komt ook fijnstof uit het buitenland naar hier aangewaaid. Ongeveer de helft van het fijnstof in Vlaanderen komt van buiten het gewest.”

Als fijnstof zoveel verschillende bronnen heeft, zijn lage-emissiezones dan zinvol?

“Wel, volgens mij is zo'n lage-emissiezone een verstandige maatregel. Als je alle wagens zou verwijderen, dan zou het effect op het fijnstof nog steeds beperkt zijn - iets van een 5procent. Maar bij roetdeeltjes en stikstofdioxide zou de winst wel groot zijn, omdat stikstof heel erg op een bepaalde plaats blijft hangen. Bij grote invalswegen gaan mensen automatisch blootgesteld worden aan veel stikstof en daar kan je als stad dan wel degelijk iets aan doen. Maar nogmaals: het verkeer is niet de enige bron van deze stoffen, dus ook buiten het verkeer moeten we inspanningen leveren.”

Wat is het effect op de gezondheid van deze vervuiling?

“De gevolgen voor de gezondheid zijn velerlei. We weten dat stikstof de symptomen verergert bij patiënten die lijden aan astma. Patiënten met mucoviscidose hebben meer nood aan medicatie. En de effecten gaan veel verder dan enkel longziekten. Fijnstof en roetdeeltjes dragen bij aan cardiovasculaire aandoeningen en bovendien weten we dat luchtvervuiling ook een effect heeft op cognitie en dementie.

“Samengevat zijn er dus heel wat gezondheidskwalen die gelinkt zijn met luchtvervuiling. Om de luchtkwaliteit te verbeteren moet het beleid op verschillende bronnen inzetten. Maar de uitstoot die uit het verkeer komt, moet dus zeker aangepakt worden. Al besef ik dat het beleid op dat vlak voor heel wat uitdagingen staat.”

De kritiek is altijd dat een lage-emissiezone vooral de armen treft, omdat zij vaker met oude wagens rijden. Maar hebben zij ook niet de meeste gezondheidseffecten door luchtvervuiling?

“We weten dat gezondheid sterk samenhangt met socio-economische status. Maar in België is het niet zo dat vooral arme mensen in de steden op de meest vervuilde plaatsen wonen. Om een voorbeeld te geven: in Leuven aan de ring staan er heel dure herenhuizen. In die street canyon, met hoge stikstofwaarden, staan geen goedkope huizen. Onderzoek in Amerika toont aan dat arme mensen daar wel op de meest vervuilde plekken wonen, dat is duidelijk. Maar in België of Nederland zien we dat verband niet.”