Waarom u niet zonder knuffels kan: huidhonger is nefast voor brein en lijf

“Tijdens de vorige lockdown merkte ik voor het eerst op hoeveel nood ik had aan fysiek contact”, vertelt Yasmine Hamdaoui (22). “Ik zag maar één persoon, en dat vond ik moeilijk. Ik miste vooral kleine aanrakingen. Iemand tegenkomen en een zoen geven, een knuffel krijgen van mijn mama of mijn lief.” Het verdict: huidhonger, een gevoel dat velen herkennen. “Vandaag heb ik er nog steeds last van”, gaat Hamdaoui verder. “Even geleden raakte ik per ongeluk de hand van een vriendin aan. Toen viel op hoe raar dat was. Een bewijs dat we echt last hebben van huidhonger.”

Auteur en gerontologe Els Messelis nam het fenomeen onder de loep in haar boek Aanraking in tijden van huidhonger (Uitgeverij Garant). “Huidhonger is een verlangen of een gebrek aan affectieve aanraking”, legt ze uit. “Het bestaat al langer, maar de term won aan populariteit nadat hij stond vermeld in Psychology Today in 2013. Door corona kunnen plots veel mensen zich erin herkennen”. Logisch, vult seksuoloog Wim Slabbinck aan, want de mens is een sociaal dier. “In periode van afwezigheid van naasten ontstaat er een verlangen naar fysieke aanraking en knuffels.”

Een natuurlijke reflex die volgens neuropsycholoog Sam Van de Schoot (AZ-Diest) gemakkelijk valt te verklaren. Volgens hem is fysieke nabijheid een basisbehoefte van de mens. “In onze hersenen zitten allerlei neurotransmitters, en die zorgen ervoor dat fysiek contact verslavend kan worden. Het contact activeert het beloningssysteem in onze hersenen.”

Een knuffel zou dus in die zin hetzelfde effect moeten veroorzaken als de ‘runner’s high’ die langeafstandslopers ervaren, of het gelukzalige gevoel dat we krijgen na een vrijpartij. Het is dus niet ongewoon ‘honger’ te hebben naar fysiek contact.

Evolutionair knuffelgedrag

Laat het nu net die verslavende knuffel zijn die wegvalt in een anderhalvemetermaatschappij. Je beste vriend om de hals vliegen? Moeder of vader in de armen nemen? Een collega een schouderklopje geven? Onmogelijk tijdens een pandemie waarin afstand de norm is. Niet voor iedereen even makkelijk, want sociaal en fysiek contact zit in ons DNA. “Knuffelen is een vorm van sociale aanraking die ingebed zit in ons evolutionair verleden”, legt neuropsycholoog Van de Schoot uit. “Zo zien we al bij primaten dat het vlooigedrag in feite een van de meest basale sociale vormen van fysieke nabijheid is, met als doel het creëren en onderhouden van banden en hiërarchische structuren.”

Een gewoonte die dus overigens ook goed is voor onze gezondheid, daar zijn beide heren het over eens. “Een omhelzing vermindert stress, angst, de hartslag en bloeddruk en verbetert zelfs ons immuunsysteem”, vertelt Van de Schoot. Daarnaast maakt het ons ook gelukkiger, het gevolg van een hormonaal ‘circus’ in onze hersenen.

De neuropsycholoog vat het kort samen. “Een liefdevolle aanraking triggert in onze hersenen de aanmaak van oxytocine, gekend als het knuffelhormoon. Dat remt uiteindelijk de aanmaak van cortisol, het stresshormoon. Verder stimuleert het de productie van endorfine, het ander gelukshormoon, en zou het de vrijgave van serotonine en dopamine in de hersenen beïnvloeden. Die twee hebben wederom invloed op gevoelens van geluk, welbehagen en beloning.”

Een tekort aan die fundamentele gevoelens laat dus ongewild sporen na. “Het langdurig geïsoleerd zijn en niemand kunnen spreken of aanraken, leidt naar een stuk ontmenselijking”, beweert psychiater Dirk De Wachter. Iets wat Slabbinck ook opmerkt: “Onze identiteit wordt opgebouwd in interactie met mensen. Doordat dat nu ontbreekt, zie ik veel mensen die zichzelf wat verloren hebben”. Yasmine Hamdaoui beschrijft het als een leegte. “Het voelde alsof er iets opgevuld moest worden ter hoogte van mijn borst, mijn hart.”

Ook voor ouderen heeft de onthouding van fysiek contact desastreuze gevolgen. “We zien dat sommige ouderen in woon-zorgcentra bijvoorbeeld cognitief achteruit zijn gegaan tijdens de coronaperiode. Die aanrakingen zijn voor deze kwetsbare groep een extra stimulans om alert te blijven”, aldus Dewachter. Messelis vult aan: “Fysieke aanraking activeert ook de hersenen. Die activatie valt nu weg bij de senioren. Problematisch, want rust roest.”

Betalen voor intimiteit

In Japan leven ze al langer met huidhonger, leggen zowel Slabbinck als Messelis uit. Dat komt omdat de mensen er meer alleen wonen. “Intimiteit wordt er een verhandelbaar goed”, vertelt Slabbinck. Ook hier zijn mensen steeds meer bereid om te betalen voor lichamelijk contact, zonder dat daar seks bij komt kijken. “Bij ons betalen mensen ook al om lepeltje-lepeltje met iemand te liggen”, zegt Messelis. “Of we huren bijvoorbeeld iemand in om ons te masseren, zodat we toch een aanraking voelen.”

Toch zijn er andere mogelijkheden om er mee om te gaan. “Praat erover in de eerste plaats”, geeft Messelis mee. “Ook na corona, want dan is het nog steeds deel van de maatschappij.” Daarnaast zijn er nog alternatieven waarvoor aanraking niet eens nodig is. “Een goed gesprek of elkaar diep in de ogen kijken kan helpen”, geeft Slabbinck als tip. “Toch gaat er niets boven een werkelijke knuffel.”

Aanraking in tijden van huidhonger (Uitgeverij Garant) komt uit op 11 juni, 228p., 32 euro.