Waarom stijgen de coronacijfers plots zo snel? Professor biostatistiek legt uit waar het is fout gelopen

We hadden stiekem gehoopt dat we respijt zouden krijgen tot in de herfst, maar de coronacijfers schieten nu al fors de hoogte in. Wat hebben we fout gedaan? Professor biostatistiek Geert Molenberghs (UHasselt en KU Leuven) legt uit.

Cafés en restaurants: ja en nee

Of het heropenen van de horeca ervoor gezorgd heeft dat de coronacijfers weer de verkeerde richting uitgaan, is niet zo eenduidig te zeggen. Professor Molenberghs: “Er zijn horecazaken waar personeel en klanten zich zorgvuldig aan de regels houden, maar er zijn er andere waar men er de kantjes van afloopt. Het gaat dan om cafés die ‘s avonds overvol zitten en waar de mensen zich niet aan de regels houden.”

“We zijn wel bezorgd over de vele versoepelingen die er geweest zijn, niet enkel in de horeca. We zijn als land, als bevolking, te gulzig geweest. Dat is geen verwijt, maar een vaststelling. We zijn overal brandstof blijven uitgieten (nieuwe besmettingen) in de hoop dat niemand een lucifer zou aansteken, maar dat laatste is nu wel gebeurd. We hebben ons in slaap laten wiegen, omdat de curve sinds juni stabiel bleef. Maar elke dag 85 nieuwe besmettingen erbij is véél te hoog om gerust te zijn.”

Bubbel van 15 personen: ja

Sinds begin juli is onze sociale bubbel serieus uitgebreid. We mogen nu elke week contact hebben met vijftien mensen, en dat hoeven niet eens elke week dezelfde personen te zijn. Professor Molenberghs ziet deze uitbreiding als een van de oorzaken van het stijgend aantal besmettingen: “De bubbels zijn véél te groot. De mensen hebben nu het gevoel dat er geen beperkingen meer zijn en zien dit als een ticket om babyborrels en familiefeesten te organiseren. Daar wordt dan al eens gedanst, en het is dáár dat de besmettingen gebeuren.”

Allochtone gemeenschappen: ja

De overheid doet er een beetje geheimzinnig over, maar er zijn wel degelijk enkele clusters in de Marokkaanse, Joodse en Turkse gemeenschappen. “Het gaat hier om vrij gesloten gemeenschappen, wat meteen verklaart waarom ze tijdens de golf van maart en april relatief gespaard zijn gebleven. Maar vroeg of laat raakt het virus toch binnen in zo’n gemeenschap, waarna het er kan beginnen woekeren. Dat is wat nu gebeurt. Het is als een ‘nieuw blik mensen’ opentrekken dat voordien nog niet geopend was. De besmettingen zijn overigens helemaal niet beperkt tot de allochtone gemeenschap, denk maar aan het koppel dat zijn jubileum vierde in een Nederlands vakantiepark.”

“Als de overheid beslist dat het probleem niet benoemd mag worden, zal het niet opgelost worden. Zo creëer je een probleem voor de volksgezondheid. Het is als een dokter die vaststelt dat je kanker hebt aan je oor, maar besluit erover te zwijgen. Die gemeenschappen zijn trouwens zélf vragende partij om het stijgend aantal besmettingen aan te kaarten, zodat er wat aan gedaan kan worden. Men moet naar die gemeenschappen toe gaan. In de eerste periode van de coronacrisis heeft dat laatste goed gewerkt: tijdens de ramadan werden er niet elke avond grote familiefeesten georganiseerd. Dat is een heel positief verhaal geworden, waaruit we lessen kunnen trekken.”

Reizen naar het buitenland: ja

“Net als na de krokusvakantie, toen de skiërs weer thuiskwamen, volgen we de terugkerende reizigers ook nu niet goed op. We zijn nog maar het begin van de zomer, maar er zijn op dit moment al grote groepen mensen die terugkeren, onder andere uit Turkije en Israël. In Europa is het héél moeilijk om hen goed op te volgen, want een toerist kan bijvoorbeeld probleemloos naar Amsterdam vliegen en vandaar naar Brussel rijden. Het controlesysteem is zo lek als een zeef.”

Vakantiekampen kinderen: nee

“Als het gaat om kampen waar veel kinderen aan deelnemen en slechts enkele volwassenen, zie je nagenoeg geen problemen opduiken. Maar in een kamp waar uitsluitend jongeren aan deelnemen, slaat het virus toe.” Professor Molenberghs verwijst naar de monitorcursus in Malle, waar begin juli zestig toekomstige leiders en leidsters van Chiro Vlaanderen aan deelnamen. Nadien waren meer dan tien jongeren besmet. “Dat zie je wel vaker: als volwassenen voor langere tijd samenkomen, is één superverspreider voldoende om de vlam in de pan te doen slaan.”

Pretparken: nee

Sinds 1 juli is een bezoek aan het pretpark weer mogelijk, maar dit zorgt volgens professor Molenberghs niet voor een noemenswaardige stijging van het aantal besmettingen. “Op voorwaarde dat er mondmaskers gedragen worden en er voldoende afstand bewaard wordt, zijn pretparken niet de ergste besmettingshaarden. En dat geldt bij uitbreiding voor alle evenementen die buiten worden georganiseerd.”

Indoorevenementen: ja

Eveneens sinds 1 juli zijn casino’s en speelzalen weer open, net als congreszalen. Ook grotere indoorevenementen organiseren mag, als er niet meer dan 200 mensen aanwezig zijn. “Als ik een raad zou mogen geven, zou ik al die activiteiten binnen toch een tijdje terugschroeven. Het is in ieder geval al goed dat het heropenen van de beurzen uitgesteld is, want dat zou echt gevaarlijk zijn.”

Bioscopen en theaterzalen: nee

Naar de bioscoop of het theater gaan is volgens Molenberghs dan weer weinig risicovol, als de zalen goed geventileerd worden. “Bovendien zwijgen de toeschouwers tijdens de voorstelling.” En dat laatste maakt de kans op het verspreiden van speekseldruppeltjes dan weer miniem.

Zwembaden: nee

“Of de zwembaden heropend zouden worden, daar is lang over getwijfeld. Maar er is geen indicatie dat dit grote problemen heeft opgeleverd. Het virus houdt niet van chloor. Maar in de kleedkamers en douches moet men wel opletten. Ook hier is het belangrijk dat er voldoende verlucht wordt.”

Kantoren: nee

Thuiswerk is nog steeds sterk aanbevolen, maar toch werken steeds meer mensen vanop kantoor. “Als het veilig gebeurt, is dat geen grote ramp. Als de werknemers na hun aankomst op de werkplek in hun eigen kantoor gaan werken, is er geen probleem. Urenlang met elkaar vergaderen in dezelfde ruimte, is dan weer geen goed idee. Elektronisch vergaderen is nog altijd het beste.”

Winkels en markten: ja en nee

“De winkels mochten al begin mei opnieuw open en dat heeft nog altijd geen problemen veroorzaakt. Markten kunnen ook, als er heel veel ruimte is voor de kraampjes én als de bezoekers mondmaskers dragen. Maar bomvolle markten moeten, net als overvolle zeedijken en winkelstraten, vermeden worden. Dan is één superverspreider voldoende om een lawine aan besmettingen te veroorzaken.”

Vakantiemodus: ja

Het feit dat we nu in vakantiemodus zijn en dus wat losser omspringen met de coronaregels, heeft volgens professor Molenberghs absoluut een negatieve invloed op de cijfers. “Rond 11 juli begon ik me al behoorlijk zorgen te maken. De heropflakkeringen waren goed te zien op de Europese kaart: overal zag je vlekjes ontstaan; in Duitsland, in de Portugese hoofstad Lissabon, in het Britse Leicester,... Op dit moment zijn er al honderden vlekjes. Intussen daalden de cijfers bij ons niet meer, wat onze grootste zorg was. We lieten ons in slaap wiegen.”

“Nu is er nog iets aan te doen. We kunnen het aantal besmettingen nog naar beneden halen, maar eerst zal het nog een tijdje stijgen. En nadien mogen we ons niet meer tevreden stellen met 85 nieuwe besmettingen per dag. Dat moeten er echt vijf of minder worden. We moeten ons realiseren dat er na deze tweede piek nog een derde kan komen. Die derde piek kan enkel minder groot worden als we nú ingrijpen en de curve tot op de grond afbreken.”